مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

عرفان زنانه پدیداری است که به خصوص در مسیحیت، علی رغم همه ی فشارها و نادیده گرفتن ها از جانب جامعه ی مرد سالار و کلیسای سازمانی، توانست خود را حفظ کند و حتی بر عرفان و عرفای مسیحی چه مرد و چه زن، مؤثر واقع شود. بگین ها از این دست زنانی هستند که فارق از تعلق و اطاعت از روحانیت و اتوریته ی کلیسایی و با توجه به اهمیت به نقش غیر روحانیون و مردم بومی در دین، در صدد ایجاد محفلی صرفاً زنانه، با استقلال اقتصادی و مذهبی بر آمدند و با تشکیل بگین نشین ها برای زندگی دنیوی و عرفانی خویش، خط مشی به طور کلی انزواییِ راهبه ها را در پیش نگرفتند و قانون و قواعد صومعه ها را لحاظ نکردند، بلکه زنان مشتاق عرفان را تحت پوشش گرفته و هم تعالیم عبادی و عرفانی و هم آموزش های عرفی و شغلی را در کنار هم، برای سلوک معنوی و زیستی آنها در نظر گرفتند. به ویژه از قرن یازدهم میلادی، عارف بانوانی ظهور کردند، که نه تنها مرد سالاریِ مذهبی و عرفانی زمانشان را تحت تأثیر قرار دادند، بلکه برای آیندگان نیز الگو و سرمشق شدند. مشتیلد ماگدبورگی یکی از این زنان است که مانند بسیاری از هم مسلکانش، سیر و سلوک عرفانی را بر خانه و خانواده و دارایی و ازدواج ترجیح داد و با ورود به بگین نشین و سپس صومعه، مسیری از یک بگین آزاده تا یک راهبه ی نویسنده را طی کرد و بر هر دو گروه فوق نیز اثر گذاشت. کتابی به نام نور جاری الهی نگاشت که نظرات و عقاید عرفانی، فلسفی، مذهبی و اخلاقیش را بازتاب می دهد. کتابی که نه تنها به سبب بیان دیدگاه هایش، بلکه به جهت آرایه های ادبی متنوع و تمثیل ها و حکایات گوناگون، در ادبیات آلمانی قرون وسطی، حائز اهمیت است. او به سبب مخالفت و انتقادات فراوان به سازمان فاسد کلیسای زمانش، به عنوان مصلحی دینی و اجتماعی نیز مد نظر قرار می گیرد. با بیان نحوه ی پیدایش، سیر وسلوک عرفانی و دنیوی، و کشمکش های بگین ها با سایر افراد و نهادهای دینی و غیر دینی، و با شناخت موارد خداشناسانه، کیهان شناسانه، انسان شناسانه و معرفت شناسانه در کنار تاریخچه ی زندگی مشتیلد ماگدبورگی و بیان اخلاقیات و انتقادات و اندرزهای وی، که اکثراً بر گرفته از کتابش است، در جهت شناخت احوال این عارفان زن مستقل و به خصوص اندیشه ها و سیر و سلوک عرفانی مشتیلد ماگدبورگی، که هدف این رساله است، حرکت می کنیم.

این کتاب در صدد است جایگاه عرفان را در جهان جدید به‌خصوص در سده‌های اخیر به بحث و بررسی بگذارد. این كتاب به تبیین ماهیت و ساختار گزاره‏ها و شهودات عرفانی در عصر مدرنیته می‏پردازد. دان كیوپیت براساس دیدگاهی كه درباره گزاره‏های دینی دارد دین و عرفان را وضعیت و موقعیتی ایمانی و زبانی صرف می‏داند كه هیچگونه اطلاعات خارجی و عینی در بر ندارد. در كتاب حاضر استدلال می‏كند بعد از وقوع مدرنیته و گذر از دنیای كلاسیك عرفان ماهیتی زبانی محض پیدا كرده است. به نظر او نمی‏توان برحسب واژگان به كار رفته در گزاره‏های شهودی عرفانی در پی حقایق عینی و خارجی بود همه چیز به فعالیتهای زبانی برمی‏گردد. عرفان نوعی نوشتن است كه برای تبیین آن نیازی به كمك تجربه نیست. هر ادعای عرفانی از دیدگاه كیوپیت نوعی شعر حماسی به شمار می‏آید. وی تئوریهای عرفان در دوره مدرنیته را ذیل واقع‏گرایی، شبه واقع‏گرایی و طبیعت‏گرایی مطالعه و نقد كرده است. رابطه الهیات جزمی و عرفان و تبیین مفاهیم فروپاشی، سعادت و ابدیت از دیگر موضوعات مورد توجه نویسنده است.

مقاله حاضر در پی مقایسه تلقی کلی و تعریف عرفان و جایگاه آن در اندیشه امام خمینی و برخی عارفان مسیحی است و به وجوه عام عرفان مسیحی نظر دارد و می کوشد تا با نگاهی پدیدارشناسانه ضمن ارزیابی اجمالی به وجوه تشابه و تفاوتهای این دو نوع نگاه و نگرش به عرفان، تجربه عرفانی و زندگی معنوی بپردازد.

الاهیات تنزیهی پاسخی به پرسش از چگونگی سخن گفتن از ذات خدا و امکان شناخت وی، و یکی از رویکردهای الاهیاتی غالب در عرفان مسیحی متقدم است. با پذیرش تنزیه، سخن گفتن از خداوند به نحو سلبی و یا سکوتی عرفانی میسر است که این امر، موجب اثراتی بر دیگر جنبه‌های مسائل الاهیاتی نیز می‌شود.این پایان نامه به صورت خاص به بررسی الاهیات تنزیهی دیونوسیوس مجعول و بُعد معرفتی الاهیات تنزیهی آگوستین، با تکیه بر چهار فصل نخست کتاب «ظلمت خداوند» نوشته ی دنیس ترنر می‌پردازد.

گريگوري پالاماس، الاهيدانانِ عارف مسلک بيزانسي، بنيانگذار آرامش گرايي نوين است که تأثير زيادي بر شيوة زندگي رهباني، در سنت شرقي داشته است. آثار او نشان دهنده پويايي و نظام‌مندي مسيحيت ارتدوکس شرقي است. با وجود اين، بيشتر شهرت پالاماس، در سبک رهبانيت اوست که شديداً تحت تأثير هسيکاست مي‌باشد. از ويژگي‌هاي رهباني او مي‌توان از سکوت و دعا، ناسازگاري رهبانيت با علوم، مبارزه با وسوسه‌هاي شيطان، قلب به عنوان اداره کننده انسان و جايگزين صحرا، شر نبودن جسم و خداگونگي نام برد. برخوردهاي دوگانه‌اي با انديشه‌هاي او صورت گرفته است. از اين‌رو، برخي او را بدعت‌گذار دانسته، و برخي ديگر قائلندکه الاهياتش کاملاً ريشه در گذشته دارد. نقدهاي متعددي به مکتب پالاماس وارد است. از جمله آن پيروي مطلق از مکتب هسيکاست، ناشناخته بودن خدا جز براي راهبان، عدم بهره‌مندي راهبان از دانش، کنترل انسان به وسيله قلب نه عقل و ... . اين مقاله سعي دارد با معيار قرار دادن کتاب مقدس و سنت الاهيات رهباني مسيحي، به تحليل و نقد مکتب پالاماس بپردازد.

کتاب "الـعرفان الإسلامي بين نظريات البشر و بصائر الوحي" اثر استاد سيد محمد تقي المدرّسي می باشد که توسط دار البيان العربي لبنان در سومین بار به چاپ رسیده است. بحث و بررسی درباره‌ی عرفان اسلامی، موضوع اصلی کتاب است که در سه مبحث اصلی به زبان عربی شکل گرفته است: 1- تاریخ علوم عقلی نزد مسلمانان (کلام، فلسفه و تصوف)، 2- بحث‌هایی درباره‌ی وجود و موجود (جهان میان حقیقت و مثل دیدگاه‌هایی درباره‌ی وحدت وجود، تنزیه و تشبیه)، 3- جهان میان دیدگاه "فیض" و آگاهی و بینش "مردم".

«ملكوت»، از واژه هايي است كه هم در قرآن و هم در اناجيل به كار رفته است. در اسلام، تفاسير متعددي از «ملكوت» به چشم مي خورد. تفاسيري مانند پادشاهي عظيم، عرش، عجايب آسمان‏ها و زمين، خزائن. در اين ميان، ملكوت همواره در تفاسير عرفاني قرآن كريم، عالمي ماورايي و باطن عالم است. شهود آن، با شناخت اسماء فعل الهي و شناخت توحيد همراه است. وصول به آن، با اعمال ارادي، فيض و هدايت به امر پروردگار ممكن است. همچنين وصول به ملكوت، با تغيير درجات نفس منطبق بر مراتب وجود همراه است. در حوزة مسيحيت نيز تفاسير متعددي از ملكوت، مانند پادشاهي مسيح در آخرالزمان و پادشاهي خدا ارائه شده است. اما در عرفان مسيحيت شرقي، «ملكوت» امري دروني است كه با شهود و اتحاد با خدا و تثليث ارتباط مي يابد. براي وصول به آن، وجود اعمال نيك ارادي انسان، با همكاري فيض روح القدس لازم است و نفس انسان بايد با فيض الهي تغيير كند تا آمادة حضور در ملكوت گردد.

بحث و بررسی در زمینۀ متعلق تجربۀ عرفانی، برخورداری از واقعیت یا عدم آن، ازجمله مباحث مهم فلسفی در دین بوده است. درصورت اثبات واقعیت متعلق تجربۀ عرفانی می توان سخن از ویژگی ها و صفات آن به میان آورد. این موضوع به ویژه از قرن 19 به این سو در مغرب زمین مورد توجه فیلسوفان دین قرار گرفت. مسئله اصلی در این زمینه اثبات امر متعالی و به تعبیر متکلمان در حوزۀ ادیان ابراهیمی «وجود خداوند» است. درصورت اثبات ذات و واقعیت داری در تجربۀ عرفانی سخن از وجود خداوند و اثبات آن به میان می آید. درصورت عدم اثبات متعلق تجربۀ عرفانی و یا اثبات واقعیت ناداری آن، اثبات وجود باری از راه این استدلال منتفی است. نظریه پردازان در این زمینه در یک نگاه کلی به دو دستۀ ذات گرایان و ساختارگرایان قابل تفکیک هستند. دستۀ اول به عینیت تجربۀ عرفانی قائلاند، درحالیکه گروه دوم عینیت متعلق تجربۀ عرفانی را منکر هستند. در این نوشتار با طرح موضوع متعلق تجربۀ عرفانی به نقد مهمترین نظریه های فلسفی در مغرب زمین و سپس با طرح نظریۀ علامه طباطبایی و ذکر مبانی فلسفی وی تا انجام، کاری تطبیقی در این زمینه را انجام داده ایم.