مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: در آغاز قرن شانزدهم، زمانی که صفویان کنترل ایران را به دست گرفتند، سیاست و فرهنگ منطقه دستخوش دگرگونی شدیدی شد که پیامدهای آن تا به امروز باقی مانده است. این امپراتوری که توسط نوادگان استاد صوفی صفی الدین اردبیلی (متوفی 1334) تأسیس شد، بخش اعظم ایران را تحت یک نهاد سیاسی واحد با رنگ و بوی مشخص ایرانی و شیعی متحد کرد که آن را از همسایگان سنی ترک و عرب خود جدا کرد. گرچه در دهه‌های اخیر ویژگی‌ها و پیامدهای چندوجهی این دوره از تاریخ ایران موضوع تأمل علمی بوده است، اما تأثیر صفویان بر اسلام عرفانی و «شیعه‌سازی تصوف» که در زمان حکومت آنان آغاز شد، به‌عنوان جنبه‌ای مورد مطالعه قرار نگرفته است. . «عرفان» عطا انزلی در ایران، نسخه اصلاح شده ای از رساله دکتری او (دانشگاه رایس، 2012)، به دنبال پر کردن این شکاف علمی است. خط سیر تاریخی عرفان، مقوله‌ای از عرفان شیعی را در مقابل عرفان عمدتاً سنی که معمولاً به عنوان «تصووف» نامیده می‌شود، نشان می‌دهد و ظهور و تبلور تدریجی فضای معنایی، گفتمانی، عملی و سازمانی آن را از قرن هفدهم به دقت بررسی می‌کند. به بعد. این جلد با مقدمه‌ای آغاز می‌شود که به تقابل «عرفان» و «تصووف» در ایران پس از انقلاب می‌پردازد. نقش آیت الله خمینی (متوفی 1989)، رهبر با پیشینه قوی در عرفان اسلامی، در گنجاندن عرفان در برنامه درسی حوزه علمیه شیعیان ایران و همچنین مشکلاتی که پس از مرگ وی برای عرفان در چشم انداز ایران به وجود آمد را برجسته می کند. . فصل اول نسبتاً کوتاه، مروری تاریخی بر ظهور اصطلاح عرفان و دیگر مشتقات ریشه عربی «-ر-ف» (دانش، شناخت)، مانند معرفه و «عارف» در متون پیش از صفویه ارائه می‌کند. این استدلال می‌کند که واژه عرفان، بر خلاف دو مشتق اخیر، یک اصطلاح حاشیه‌ای در کتاب‌های کلاسیک و واژگان صوفی باقی ماند، اگرچه در فلسفه اسلامی، به‌ویژه در آثار ابن سینا (متوفی 1037) شهرت یافت. فصل دوم توضیح می‌دهد که چگونه امپراتوری صفوی، علی‌رغم شجره‌نامه صوفیانه خود و تأسیس آن با کمک قزلباش‌های نیمه‌صوفی آناتولی، به محل اصلی کارزار برای سرکوب فرقه‌های صوفیانه (طریقاس) تبدیل شد. ظهور علمای شیعه و پس از آن نقد تند صوفی گری توسط سنت گرایان، اصولگرایان و عقل گرایان آن زمان را توضیح می دهد. پاسخ صوفیان به این گونه نقدها در فصل بعد مورد بحث قرار می گیرد. در حالی که اعضای چندین طارق سنی به هنگام مهاجرت به سرزمین‌های عثمانی و هند، بیشتر فرقه‌های باقی‌مانده در قلمرو صفوی به تشیع گرویدند و شروع به بازتعریف گذشته سنی خود کردند. مثال ذهبیه، شاخه‌ای از کبرویه که «در ابتدای پیدایش خود هم شیعه و هم ماهیت صفوی بود» (71)، برای اثبات چنین فرآیند تصاحب و ترکیبی استفاده می‌شود. فصل چهارم، خواننده را از اصفهان، پایتخت صفویان و تا آن زمان مورد توجه کتاب، به شیراز، یکی دیگر از قطب‌های فرهنگی امپراتوری می‌برد. این شهر که با اقلیم مسامحه همراه با عرفان فعال شیعی و فضای شدید شعری و فلسفی مشخص می شود، خاکی حاصلخیز برای جوانه زدن مفهوم عرفان تلقی می شود. به جای اعضای سرشناس دانشگاه اصفهان، دو تن از علمای حلقه شیراز، یعنی شاه محمد دارابی (متوفی ۱۷۱۸) و احیاگر ذهبی قطب الدین نیریزی (متوفی ۱۷۶۰)، به عنوان مبتکران معرفی شده اند.این تصور. گامی دیگر در توسعه عرفان و ارتقای آن به عنوان یک «گفتمان» در دوران پس از صفویه موضوع فصل بعدی است که به بررسی نفوذ آن در محافل علمای ایران و عراق، نهادینه شدن تدریجی آن در مدارس شیعه و سرانجام ظهور گروهی از علمای عرفانی. احیای نعمت اللهی و ظهور نهضت بابیه، هر دو تحت تعقیب و به حاشیه رانده شدن توسط قدرت علما-تجمع دولتی، نیز مورد بحث قرار گرفته است. فصل ششم آخرین مرحله بلوغ عرفان شیعی را بررسی می کند. این کتاب جذابیت عرفان را برای متفکران مدرنیست در ایران قرن بیستم توضیح می‌دهد - که آن را معنویتی جهان‌شمول، فردگرا و برابری‌خواهانه می‌دانستند که با یک weltanschauung مدرن سازگار است - و گسترش آن در میان طبقه متوسط ​​رو به رشد ایرانی. شخصیت کلیدی مورد بحث کیوان قزوینی واعظ سابق نعمت اللهی (متوفی 1938) است که صورت بندی مدرن عرفان شیعی او بر سکولارهای بعدی و علمای نوسنت گرا به طور یکسان تأثیر گذاشت. سرانجام، پایان نامه به رد عمدی نویسنده از رویه معمول ترجمه عرفان به عنوان «عرفان» می پردازد. انزلی می‌گوید که او این کار را عمدتاً برای پرهیز از دیدگاه اروپامحور در نظر گرفتن عرفان خصوصی‌شده و فردگرایانه به‌عنوان پدیده‌ای اصالتاً غربی انجام می‌دهد که بعداً وارد محیط‌های غیرغربی شد. «عرفان» در ایران با استفاده از مدل سه‌گانه اختراع-نهادسازی-مدرن‌سازی در بررسی مسیر عرفان، در کشف ریشه‌های تاریخی بحث‌های معاصر ایران در ارتباط با عرفان اسلامی و نشان دادن دلالت‌های دینی و سیاسی-اجتماعی این بحث‌ها کاملاً موفق است. از طریق کشف سنت دیرینه عرفان در مدارس شیعه، ایده رایج تمایز یا تضاد میان گرایش‌های عرفانی و ارتدوکس/ارتوپراکس در اسلام را به چالش می‌کشد و بدین ترتیب پویایی درونی عرفان اسلامی و نیز ناهمگونی اسلامی را برجسته می‌کند. ارتدکس روایت روان کتاب (به استثنای برخی از سکسکه‌ها در نیمه دوم فصل 3) با ارجاعات متعدد به منابعی که به سختی در دسترس خوانندگان غیرفارسی زبان قرار دارند، از جمله نسخه‌های خطی اصلی و مجموعه‌ای غنی و در عین حال عمدتاً بدون مشورت از پژوهش‌های ایرانی اثبات شده است. دانشگاهیان انزلی که نه تنها در عرفان شیعی بلکه در فقه و فلسفه اسلامی نیز تبحر دارد، در سراسر کتاب پیشنهادهای متعددی برای تحقیق بیشتر ارائه می‌کند. او به خوبی به اهمیت تحلیل گفتمان عرفان در برابر زمینه های وسیع تر جهان اسلام و از منظر جهانی واقف است (38n, 230-33)، هر چند در مجلد کنونی چنین کاری دغدغه او نبود. علیرغم اینکه عرفان توسط طرفدارانش اساساً بر خلاف طعووف تعریف شده است، همانطور که انزلی نشان می دهد، مطالعات تکمیلی که بر پیوستگی جهان اسلام و تعاملات بین عرفان شیعه و سنی تأکید می کند – که دومی نیز در قرون اخیر مراحل اصلاح و نوسازی را پشت سر گذاشته است – نشان خواهد داد. یافته‌های این کتاب را تکمیل کرده و دیدگاهی گسترده‌تر از موضوع ارائه می‌کند. به طور خلاصه، کتاب خواندنی انزلی نقطه عطفی در بررسی تاریخ فکری عرفان شیعی و منبعی روشنگر برای همه خوانندگان علاقه مند به تحولات معنوی، فکری و سیاسی تشیع از اوایل دوره جدید است.

ترجمه ماشینی: *- ماجرا ادامه پیدا کرد تا اینکه برخی از پیروان فرماوی به جایی رسیدند که او را «رسول پیامبر» نامیدند. از دیدگاه آنها، او دائماً با خداوند متعال در ارتباط است و دستورات خود را مستقیماً از او می گیرد. او را، و آنها را به پیروانش در زمین می رساند. *-عضو گروه در خاطرات خود به بررسی برخی از اصول اعتقادی که گروه به آن معتقدند می پردازد که در رأس آن عبارت است از: ترک ادله که این اصل یکی از اصول اساسی در مسیر آنها بوده است و بر همین اساس او بیشتر عقاید آنها را پذیرفتند، چیزی که شیخ اهل طریقت آنها را به آنها القا کرد. *-کناره گیری و خلوت و عدم اختلاط با مردم از بارزترین ارکان اعتقادی این گروه است که شیخ طریقت آنان را در وجودشان نهادینه کرد.

مؤلف هذا الكتاب جون سبنسر ترمنجهام (1904 - 1987 م) هو مستشرق بريطاني له اهتمامات متعددة ببعض بلاد الشرق الأوسط وأفريقيا إلى جانب اهتمامه بالتصوف الإسلامي، من آثار ه المنشورة باللغة العربية أيضا كتاب "الإسلام في شرق أفريقيا" (ترجمة وتعليق محمد عاطف النواوي). أما هذا الكتاب "الفرق الصوفية في الإسلام"، فيتعرض لنشأة التصوف في الإسلام وانتشاره في العالم الإسلامي على مدار التاريخ وحتى بدايات القرن العشرين، وكذلك أهم فرق الصوفية ومشايخهم وتفرعاتهم العديدة وأهم ممارساتها وأفكارها واثر ذلك في الحياة الاجتماعية في البلاد الإسلامية. كما يتناول أيضاً العناصر الدخيلة ومدى تفاعلها مع التصورات الإسلامية، كما ويتضمن كثيراُ من المعلومات التاريخية التي تتعلق بالفرق الصوفية ونشأتها وشيوخها والمناطق التي تواجدت بها وأثر هذه الفرق بأفكارها وسلوكياتها في الحياة الاجتماعية للبلدان التي تواجدت بها. وكذلك صلة هذه الفرقة بالحياة السياسية في البلدان الإسلامية المختلفة. إلى جانب هذا يضم الكتاب كماً كبيراً من المصطلحات الصوفية التي تساعد كثيراً في فهم مذاهب التصوف وسلوك المتصوفة.

کسرُ أصنامِ الجاهلیة اثر ملاصدرا در رد تصوف خانقاهی. ملاصدرا انگیزه خود از نوشتن این اثر را مشخص کردن عارفان حقیقی از عارفان دروغین و عارف نما بیان کرده است. سرفصل‌های این کتاب عبارت است از: شناخت خدا، هدف از عبادت، جایگاه مقربان و مذمت دنیا. در این کتاب، تلاش شده است تا با بیان ویژگی‌های عارفان حقیقی، نادرستی ادعای مدعیان دروغین عرفان تبیین شود. این کتاب با نام «عرفان و عارف‌نمایان» به فارسی ترجمه و منتشر شده است. کسر اصنام الجاهلیة، کتابی است به زبان عربی از صدرالدین شیرازی در رد تصوف دروغین. برخی نام آن را کسر الاصنام الجاهلیة فی کفر جماعة الصوفیة دانسته‌اند. با این حال خود مؤلف در دیباچۀ کتاب، آن را کسر الاصنام الجاهلیة نامیده است. انگیزۀ ملاصدرا از تألیف این کتاب، دفاع از دین در برابر ورود عقاید باطل و آگاه ساختن مردم از حیله‌گری عده‌ای است که به دروغ خود را در جایگاه اولیاء نشانده‌اند. این کتاب مشتمل است بر یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه. مقدمه مقدمه این کتاب «درباره اموری است که برای شناختنِ افرادی که کرامت و فضیلتی افزون بر سایر مردم دارند، آگاهی یافتن از آنها واجب است». در این جهت، ملا صدرا با بیان دوبعدی بودن انسان و نیاز انسان به علم و عمل برای دست‌یابی به کمال، چنین می‌نویسد که علمی که انسان را به کمال مخصوص خود می‌رساند، هر علمی نیست، بلکه معرفت خداوند و صفات و افعال او و نیز معرفت آخرت و نفس انسان است. همچنین عملی که برای به کمال رساندن انسان ضروری است هر عملی نیست، بلکه ریاضات و مجاهده‌های شرعی و حِکمی است که شرایطی ویژه دارد. مؤلف کتاب در ادامه این مقدمه به طور مفصل شرایط استکمال نفس و موانع آن را به بحث می‌گذارد. در فقرات پایانی این مقدمه چنین آمده است: - - بزرگ‌ترین حجاب نفس نسبت به پروردگار، نشناختن جوهر خود، عالَم خود و مبدأ و معاد خود است. این نادانی، از زنگار و سرشتی است که به دلیل رفتارهای زشت و ناپسند و اخلاق پست با ذات او درآمیخته و در جوهر او نفوذ کرده است. چنان که در این آیه شریفه بدان استشهاد شده است: کلَّا بَلْ رَانَ عَلَیٰ قُلُوبِهِم مَّا کانُوا یکسِبُونَ (ترجمه: نه چنین است، بلکه آنچه مرتکب می‌شدند زنگار بر دلهایشان بسته است.)[ مطففین–۱۴] اما انحراف آن به دلیل آراء فاسد است، چنان که خداوند متعال می‌فرماید: فَلَمَّا زَاغُوا أَزَاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ (ترجمه: پس چون [از حق‌] برگشتند، خدا دلهایشان را برگردانید.)[ صف–۵] - - و بدان که تا زمانی که نفس از این شهوت‌های دنیوی و لذت‌های حیوانی دوری نگزیند، ذات نورانی خود را نمی‌بیند و درهای آسمان به روی آن گشوده نمی‌شود و در ذات خود اشیاء شریف، لطیف و مطلوبی را که در عالم اوست و نیز تصاویر نیکو و لذت‌های نورانی و اخروی را مشاهده نمی‌کند. اموری را که خداوند در توصیفشان فرموده است: وَ فِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنفُسُ وَ تَلَذُّ الْأَعْینُ وَأَنتُمْ فِیهَا خَالِدُونَ (ترجمه: و در آنجا آنچه دلها آن را بخواهند و دیدگان را خوش آید [هست‌] و شما در آن جاودانید.)[ زخرف–۷۱] و نیز فرموده است: فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِی لَهُم مِّن قُرَّ‌ةِ أَعْینٍ جَزَاءً بِمَا کانُوا یعْمَلُونَ (ترجمه: هیچ کس نمی‌داند چه چیز از آنچه روشنی‌بخش دیدگان است به [پاداش‌] آنچه انجام می‌دادند برای آنان پنهان کرده‌ام.)[ سجده–۱۷] فصل اول: اهمیت شناخت خدا فصل اول در این باره است که «نزد خدا هیچ مقامی برتر از شناخت ذات، صفات و افعال خدا نیست و عارف همان عالم ربانی است و آن که داناتر است، عارف‌تر در نزد خدا مقرّب‌تر است». مطالب زیر در این فصل آمده است: - هرکس قبل از کامل کردن معرفت خود ریاضت را آغاز کند گمراه و گمراه‌کننده است. - بسیاری از افرادی که متولی ارشاد گشته‌اند، راه‌های شناخت و هدایت را نمی‌شناسند. - ابطال شطحیات صوفی‌نمایان و ضرر آن شطحیات برای مسلمانان. - دیدن حقائق اشیاء تنها برای کسی جایز است که به نفس خود ریاضت داده و عقلش را تهذیب کرده است. - جاهل به نشانه‌های خدا را نمی‌توان صوفی، فقیه یا حکیم نامید. فصل دوم: هدف از عبادت فصل دوم در این باره است که «هدف نهایی در عبادت‌های بدنی و ریاضت‌های نفسانی انسان، تحصیل معارف و به دست آوردن علوم است. البته نه هر معرفت و علمی، بلکه معارف الاهی و علوم ربانی». در این فصل این مباحث مطرح شده است: - تبیین معارفی که غایت حقیقی وجود انسان است. - بسیاری از افرادی که متولی ارشاد گشته‌اند، راه‌های شناخت و هدایت را نمی‌شناسند. - فائده هر صفت کمالی برای نفس، آماده‌سازی نفس برای تطهیر خود و فیضان معارف است. - اثبات تفاوت بین علوم مربوط به مکاشفه؛ برترین و شریف‌ترینِ آنها شناخت خداست. - بیان تفاوت بین احوال. - سبب بدی عاقبت. - بیان علامت‌ها و ویژگی‌های دوست‌داران خدا. فصل سوم: جایگاه مقربان فصل سوم «بیان ویژگی‌های نیکوکاران و اهل عمل است که رتبه آنان پایین‌تر از رتبه مقربان است». مطالب مطرح شده در این فصل بدین قرار است: - راه رسیدن به منازل آنان. - ویژگی عشق و شوق. - شرح این سخن که منشأ کارهای شایسته در انسان عشق خدا و شوق به دیدار اوست. - تنها عارف حقیقی در این عالم به عبادت خدا می‌پردازد. - اثر عبادات جلب فواید روحانی و درمان بیماری‌های نفسانی است. - وجه هماهنگی در سلامتی و مرض بین ظاهر و باطن. - بیان غرض از رفتارهای انسان و غایت طاعات و عبادات شرعی. - رفتارهای زشت سبب شقاوت اخروی. - سبب نشناختن تفاوت بین خوبان و بدان، و سفیهان و عاقلان، و نادانان و دانایان. فصل چهارم: مذمت دنیا فصل چهارم «اندرزهایی حکیمانه و نصیحت‌هایی عقلی است در مذمت دنیا و اهل آن». در این فصل بدین مطالب پرداخته شده است: - سفارش‌های پیامبران و اولیاء برای ترک دنیا. - سفارش‌های فیثاغورس. - سفارش‌های حکیمان. خاتمه در خاتمه کتاب، ملاصدرا به این نکته توجه داده است که مطالب مطرح شده در این کتاب برای توبیخ فردی خاص نیست؛ بلکه هدف، توجه دادن به فساد دوران و انحراف بیشتر مردم و شیوع بیماری گمراهی در دل‌ها و ذهن‌هاست. تا حدی که تعطیل کردن امور راجع به دین و قیامت، نهایت مرتبه تقرب به خداوند دانسته می‌شود و وسوسه‌های شیطانی و تسلط خیالات فاسد، الهام حق و اشاراتی از عالم ملکوت به شمار می‌آید. پس از آن ملاصدرا یک جمع‌بندی از مطالب مطرح شده در کتاب ارائه می‌کند.