مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

آثار به جا مانده از صوفی «الله‌یار بن تیمور» ـ از عارفان قرن دوازدهم هـ .ق از توابع شهر سمرقند ـ نشان می‌دهد که بعد دینی و مذهبی وی بر دیگر جنبه‌های او برتری داشته است. اگرچه این صوفی در اواخر عمر، گرایش جدی به حوزه‌های معرفتی پیدا کرد تا جایی که در برخی از آثار غیرمعتمد، او را به نقشبندیه منتسب می‌دارند، اما تالیف «مخزن المطیعین»، «مسلک المتقین» و «ثبات العاجزین» ـ که هر سه در حوزۀ اعتقادی است- میزان توجه وی را به تعلیم اندیشه‌های دینی و مذهبی نشان می‌دهد. در «مراد العارفین» (کتاب حاضر) این چهره نمودی فراوان می‌یابد. علت تالیف این کتاب، آشتی دادن شریعت و طریقت است. او در کتاب قصد دارد تا بین تفرقه‌ای که برخی افکندند و راه اباهه‌گری و بدعت را پیش گرفتند و آن‌چه که اصل تصوف، شریعت و طریقت است، تفاوت قائل شود. کتاب حاضر مقدمه، تصحیح و تعلیق عباسعلی وفایی به چاپ رسیده است. برخی از عناوین کتاب عبارت است از: تسمیه و صفات صوفی؛ علوم صوفیه و حقیقت ایشان؛ شناختن حقیقت خود؛ شناختن دنیا؛ سلوک در راه طریقت؛ فهم معنی سخنان صوفیان.

در چهار فصل نخست این کتاب، مقدمات سیر و سلوک، مراحل سیر و سلوک، و ارکان اربعه‌ی آن، درجات و مراتب سالک تشریح گردیده و در فصل پنجم، نظریه‌هایی از عارفان درباره‌ی سیر و سلوک فراهم آمده است. در پایان کتاب نیز، آخرین و اولین منزل سالک معرفی شده است.

پنج رساله عرفانی در باب ((سیر و سلوک معنوی)) مطالبی است که در این مجموعه فرا روی مخاطب قرار می‌گیرد .رساله نخست :((سیر و سلوک)) یا ((زاد السالک)) از ملا محسن فیض کاشانی با مطالبی درباره مبدا و منتهی، توشه راه و رفیق و راهنمای سلوک در راه حق، همچنین 25اصل خودسازی .رساله دوم ((سیر و سلوک)) بصری که طی آن کیفیت تحصیل علم، کیفیت حلم، عبودیت، تسلیم و رضا و میزان شکیبایی و بردباری در برابر گفتار هرزه گویان بیان شده است .رساله سوم ((سیر و سلوک)) علامه قزوینی شامل بیست دستور اخلاقی و برنامه‌ای برای سیر و سلوک اهل ایمان به سوی خداست .رساله چهارم ((سیر و سلوک)) از علامه حسن زاده آملی که در آن به اختصار، نکاتی درباره سیر و سلوک معنوی گرد آمده است .((سیر و سلوک))، آخرین رساله این مجموعه، نوشتاری است از علامه محمد تقی جعفری.

کتاب حاضر، حاصل سال‌ها تحقیق و بررسی ده‌ها اثر تفسیری، روایی، عرفانی، فلسفی و حکمی اصیل است که زبده‌ترین حقایق عرفانی را بیان می‌کند. در این کتاب تلاش شده است که چکیده تمامی مباحث مرتبط با سیر و سلوک و تکامل انسان به‌خصوص اصول و فروع دین، اهمیت جسم، ازدواج، دیرآموز و هزاران، روایات و دینی و نظام آفرینش با بیانی عرفانی و دینی و در ابتدای هر مبحث علی‌رغم عمق مفاهیم با ادبیات عامیانه و در ادامه به‌طور تخصصی مطرح شود تا مورد بهره طبقات مختلف افراد قرار گیرد.

از قرن سوم هجری به بعد، ایران به صورت یکی از مراکز اصلی رشد عرفان اسلامی درآمد و نویسندگان و شاعران در این زمینه متون ارزشمند نظم و نثر گرانقدری به یادگار گذاشتند. کتاب‌های «منازل‌السائرین» و «مصباح‌الهدایه» جزء کتب ارزشمند صوفیانه است و نگارندگان آن‌ها که از بزرگان طریقت و عرفان بوده‌اند، همواره قدم برداشتن در جاده طریقت را بدون پیمودن در صراط شریعت غیر ممکن دانسته‌اند. در پژوهش پیش رو تلاش شده تا اصول عرفانی در این دو کتاب مورد بررسی قرار گیرد و سپس، در کتب صوفیانه دیگر باب‌های مورد نظر تحلیل شود.

مراحل سیر و سلوک معنوی و عرفان اصیل اسلامی با بهره بردن از معارف قرآن و اهل‏بیت و ذکر مواعظ و حکمتهای غنی و برجسته به صورتی روان و مختصر در این اثر بیان شده است. نویسنده با نقل احادیثی از معصومین متذکر می‏شود که منشأ هر ترقی و کمال رسیدن به مرحله یقین است. از دیدگاه اهل‏بیت حقایق الهی و سلوک و رسیدن به قرب الهی در پرتو یقین محقق می‏شود. در ادامه تحت عنوان برهان، منازل و مقامات سلوک با ذکر داستانها و حکمتهایی از زندگی و سیره حضرت رسول (ص) و امام علی (ع) و دیگر امامان معصوم تشریح شده است. قدم اول در این سلوک معنوی پذیرش ولایت خداوند و معصومین و کسب محبت الهی و سیر در طریق انس و محبت دائم است. سپس با عبادت و ریاضت عارفانه و خشوع و خضوع، باید مقامات سلوک را طی کرد.

نگارنده در این کتاب به برخی از مسائل و موضوعات عرفان عملی در اسلام پرداخته است. وی نخست پیشینه‌ی تاریخی و مراحل پیدایش و گسترش تصوف و عرفان اسلامی را بررسی نموده و طی آن به تعریف عرفان دست زده و نیز عرفان اسلام را با عرفان مشرب‌های دیگر مقایسه کرده است. مباحث بعدی کتاب بدین قرار است: "عرفان عملی"، "مشکلات عرفان عملی (طریقت)"، "ریاضت"، "مقالات، منازل و احوال"، "نگاهی به یافته‌ها"، "بحثی در کشف و شهود"، "هدف سلوک (عرفان عملی)"، "اخلاق و آداب پیشوایان و پیروان" و "جلوه‌های عرفان در ادب پارسی".