مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله با عنوان «تأویل از دیدگاه اسماعیلیه و امامیه» در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اول به تعریف لغوی و اصطلاحی تأویل، فرق تأویل با تفسیر، موارد استعمال تأویل در قرآن، تعریف محکم و متشابه، راسخین در علم تأویل، پیشینة تأویل، عوامل پدید آمدن تأویل و تفسیر به رأی اختصاص دارد. در فصل دوم به فرقه های اسماعیلیه، القاب اسماعیلیه، عقاید، جهان بینی و تأویلات اسماعیلیه از جمله: تأویل عددی و غیر عددی آیات و روایات و تأویل در فروعات فقهی و عملی آن ها اشاره شده است. فصل سوم به تأویل امامیه اختصاص دارد. در این فصل، نخست دیدگاه امامیه و سپس عقاید و جهان بینی آنان مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم به تطبیق دیدگاه تأویلی اسماعیلیه و امامیه پرداخته شده است.

اینکه آموزه های ناب عارفانه، ریشه در اندیشه های اسلامی دارند بر اهل نظر پوشیده نیست، اما سخن در این مقام آن است که آیا تصوف در اندیشه های توحیدی خود از اسماعیلیه تاثیر پذیرفته است یا خیر. خاستگاه این پرسش، مشابهت های فراوانی است که در توحید این دو گرایش شاهدیم، خدای ناشناختنی اسماعیلیه که در آثار فیلسوفانی چون حمید الدین کرمانی مطرح شده است یا غیب الغیوب صوفیه که در آثار متعدد ابن عربی آمده است بسیار شبیه است، به صورت کلی موارد متعددی در این رساله به عنوان مشابهت دو اندیشه طرح و بررسی و ریشه یابی شده است، مواردی همانند اختلاط و ادغام اسماعیلیه و صوفیه بعد از شکست اسماعیلیه در الموت، تاثیر آراء اسماعیلیه بر این عربی، ارتباط اخوان الصفا با صوفیه، تعدد این موارد مشابهت هر محققی را بر آن می دارد که در چرایی این نزدیکی و در موارد آن تاملی شایسته بنماید، نویسنده در این پژوهش بر آن است که اگر چه انکار این تاثیر و تاثر ممکن نیست اما شاید بتوان گفت که هر دو اندیشه تحت تاثیر عاملی دیگر به چنین آرای مشابهی رسیده باشند، تاثیر نو افلاطونیان و آیات و روایات اسلامی، از مواردی است که می تواند به عنوان این منشا مشترک مورد بررسی قرار گیرد

پژوهش شامل موارد ذیل است تشکیلات فاطمیان ، تشکیلات اداری ، خلافت ، وزارت ، کارگزاران دولتی و درباری ، تشریفات دربار فاطمیان ، تشکیلات فضایی ، امور نظامی ، نهادهای آموزشی و پیشرفت علوم ، نهادهای آموزشی ، علم و علما، هنر و معماری ، معماری دوره فاطمی ، هنرهای زیبا، وضعیت اقتصادی اجتماعی ، اوضاع اقتصادی ، اوضاع اجتماعی ، روابط با سایر دول

موضوع تحقیق حاضر « سیری در پیدایش و عقاید فرق شیعی» است. از آن جا که مذهب شیعه به عنوان یکی از مذاهب اسلامی در طول تاریخ به فرقه های مختلفی انشعاب یافته است، یکی از مهم ترین اهداف پرداختن به این موضوع، بررسی علل تکثر فرقه ای درون شیعی است و ترسیم تصویر روشنی از مذهب شیعه اثنی عشری و برتری های آن نسبت به دیگر فرق درون شیعی می باشد. آن چه از بررسی منابع به دست می آید این است که مهم ترین فرقه های انشعاب یافته از شیعه، امامیه، اسماعیلیه کیسانیه، زیدیه و غلات است. این نوشتار که در هفت بخش تنظیم شده است به بیان مهم ترین فرقه های شیعه پرداخته و علل تفرقه را نیز مورد بررسی قرار داده است. در بخش اول به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی شیعه پرداخته و بعد علل پیدایش فرقه های شیعی را بیان نموده است، که به دلایلی از این قبیل باز می گردد: اختلاف مسلمین بعد از رحلت پیامبر ( ص)، اختلاف در مسئله امامت و تعصبات قبیله ای، پیروی از هواها و گرایش به منافع مادی و لجاجت، فتوحات مسلمین و گسترش حوزه جغرافیایی اسلام. در بخش دوم به بررسی فرقه امامیه پرداخته شده است، امامیه نام عموم فرقی است که به امامت بلافصل حضرت علی ( ع) و فرزندان او معتقدند و می گویند: «جهان از امام تهی نتواند بود و منتظر فرج یکی از علویانند که در آخرالزمان ظهور کند و جهان را پس از آن که پر از ستم و بیداد شود، پر از عدل و داد کند.» بخش سوم اختصاص به اسماعیلیه یافته است، اسماعیلیه گروهی است که به امامت اسماعیل بن جعفر ( ع) معتقد است. بخش چهارم مربوط به فرقه کیسانیه است و آن گروهی است که در سال های بعد از رخداد عاشورا قیامی را به رهبری مختار سامان دادند. در بخش پنجم به بررسی غالیان پرداخته شده است و آن ها کسانی هستند که درباره امامان خود از اندازه فراتر رفته و آنان را از حدود آفریدگان الهی فراتر بردند و درباره ی آنان به احکامی که ویژه خداوند است، گراییدند. روش تحقیق در این رساله، کتابخانه ای می باشد که طی آن به بررسی کتب معتبر تاریخی پرداخته شده است. از جمله نتایجی که از این تحقیق حاصل شده است می توان به موارد ذیل اشاره نمود: -دریافت تصویری روشن از مذهب شیعه - آگاهی از علل ایجاد انشعابات با تسخیر صحیح در مذهب شیعه - آشنایی با فرقه های ایجاد شده در مذهب شیعه - شناختن فرقه ناجیه از بین تمای فرق و تثبیت برتری آن نسبت به دیگر فرق - آگاهی از این مطلب که هر جا که شیعه از تعلق پیامبر ( ص) فاصله گرفته اند، دچار انحراف و سردرگمی شده اند. واژگان کلیدی: شیعه، امامیه، زیدیه، کیسانیه، اسماعیلیه، غلات.

توافق بر سر وصایت و جانشینی علی(ع) موضوع مشترک میان همه فرق شیعی است و شاخص تفکر شیعی انقیاد در برابر ولایت امیرالمؤمنیین علی بن ابی طالب(ع) است.در میان فرقه های شناخته شده شیعه ،اسماعیلیان قرائتی متفاوت از جایگاه امام علی(ع) در سلسله مراتب ائمه دارند. جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی(ع) و گاه منحصر بفرد وی در سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی(ع) در سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه چیست ؟ و این که تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابی طالب (ع) در سلسله مراتب ائمه چه تاثیری بر سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه به عنوان هفت امامیان داشته است ؟ دستامد این پژوهش به شیوه مطالعات تاریخی متکی بر منابع متقدم اسماعیلیه نشان داد که درمنابع متقدم اسماعیلیه علی (ع) امامت است منصوص که ضمن برخورداری از وصایت و وزارت نبی اکرم(ص) و دارا بودن مقام اخوت از مرتبه اساس به عنوان عالی ترین رتبه در سلسله مراتب عِلوی هم برخوردار است. در عقاید آنها این مرتبه به همراه وصایت تنها مختص علی(ع) است و هیچ یک از امامان هرگزدر این مرتبه قرار نمی گیرند. همین انحصار و این تغییر جایگاه در آراء متکلمان اسماعیلی همواره تابع تغییر بنیادین تفکرات کلامی ایشان بوده و همواره در جهت تقویت مشروعیت فاطمیان کاربست یافته است.

در این رساله که به روش کتابخانه ای است، هدف بررسی مقایسه مسئله امامت از دیدگاه شیعه اثنی عشری و اسماعیلیه می باشد . این دو فرقه شیعی نزدیک ترین فرق شیعه از نظر اعتقادی می باشد و وجوه مشترک این دو فرقه، بیشتر از موارد اختلاف آنها می باشد. اگر تشیع دوازده امامی و هفت امامی مقایسه شود می توان گفت: این دو مذهب وجوه مشترکی در عقاید کلامی دارند. نزدیکی فکری آنها در مسائلی چون وجوب و ضرورت امام، عصمت امام، وظایف و شئون امام و مسئله ولایت مورد انکار هیچ کس نیست. فرق کلی میان شیعه دوازده امامی و شیعه اسماعیلی این است که اسماعیلیه معتقدند که امام به دور هفت گردش می کند و نبوت در حضرت محمد ختم شده است. در تغییر و تبدیل در احکام شریعت، بلکه ارتفاع اصل تکلیف خاص به قول باطنیه مانعی ندارد، برخلاف شیعه دوازده امامی که حضرت محمد را خاتم انبیاء می داند و برای او دوزاده وصی و جانشین قائلند و ظاهر شریعت را معتبر و غیرقابل نسخ می دانند و برای قرآن کریم هم ظاهر و هم باطن اثبات می کنند.