مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫پژوهش حاضر به بررسي تاريخ تشيع در کشمير و تحولات مربوط به آن پرداخته است. منطقه کشمير در حال حاضر، دو قسمت دارد؛ ايالت جامو و کشمير که در قلمرو هند است، و کشمير آزاد که در قلمرو پاکستان مي‌باشد. اسلام و تشيع در سال 725 هجري توسط جهان‌گردان و بازرگانان، و عالماني مانند سيد شرف‌الدين، مير سيد علي همداني و فرزندش محمد، سيد محمد مدني، سيد حسين رضوي قمي، و ملا عالم انصاري به کشمير راه يافت و ترويج گرديد. با تلاش‌هاي مير شمس‌الدين عراقي، در سال 882 تشيع به‌عنوان مذهب رسمي کشمير اعلام گرديد، بت‌خانه‌ها ويران شده، و مساجد و خانقاه‌هاي بسياري به جاي آن‌ها ساخته شد. ايشان با اقداماتي مانند احياي فرهنگ جهاد، ايراد خطبه به اسم دوازده امام در مسجد جامع، اعزام مبلغ به مناطق دورافتاده، و فعاليت‌هاي علمي خدمات زيادي در راستاي گسترش تشيع انجام داد. از سال 962 هجري طايفه "چک" که مذهب تشيع داشتند، 32 سال بر کشمير حکومت کردند، و موجبات گسترش تشيع را فراهم آوردند. در اين زمان، شهرهاي زدي‌بل و حسن‌آباد، از مراکز اصلي شيعيان بوده است. در مقابل، ميرزا حيدر که از سني‌هاي متعصب بود، به قتل عام شيعيان پرداخته، و اموالشان را غارت، و خانه‌هايشان را ويران کرد. حکومت چک‌هاي شيعه در سال 994 هجري با تباني علماي اهل سنت، و هجوم مغول‌ها و افغان‌ها از بين رفت، و بسياري از شيعيان به قتل رسيده، و يا به نقاط مختلف کوچ کردند. امروزه شيعيان کشمير از لحاظ مذهبي و اقتصادي، از تمام فرقه‌ها عقب‌تر هستند، و علت آن نيز تفرقه و گروه‌بندي رهبران شيعه، موانع قانوني دولت، و کمک‌هاي بدون تحقيق ايران مي‌باشد. اشتغال شيعيان در ادارات دولتي تنها دو درصد بوده، و ميانگين سواد آن‌ها ده درصد مي‌باشد. آن‌ها براي مقابله با تهاجم فرهنگي، هيچ نوع امکاناتي نداشته، و نيازمندي‌هاي فرهنگي، آموزشي، پزشکي، و تبليغي زيادي دارند.

‫درباره تاريخ پيدايش تشيع نظريات مختلفي توسط محققين و انديشمندان شيعي، سني و مستشرقين مطرح شده است. در اين زمينه بيش از ده نظريه در کتب مختلف آمده است، که از ميان آن‌ها فقط دو نظريه مربوط به شيعه، و بقيه از آن دانشمندان اهل سنت و مستشرقين است. در نظرياتي که از اهل سنت و مستشرقين بيان شده است، اغراض مذهبي سياسي، دشمني با تشيع، و افراط کاملاً آشکار است. هدف اصلي آن‌ها از بيان اين نظريات، نشان دادن مذهب تشيع به‌عنوان يک حرکت خارجي و امر عارضي است. بعضي از اين نظريات به‌هيچ وجه جنبه علمي و استدلالي قوي ندارد، اما در اين پژوهش به ده نظريه مطرح که جنبه علمي و قابل بحث تاريخي دارد، پرداخته شده است. پيدايش تشيع در دوره پيامبر گرامي اسلام(ص) ، شکل‌گيري در سقيفه، در دوره خلافت عثمان، در دوران خلافت امام علي(ع) ، پس از حادثه کربلا، در دوران امام صادق(، توسط فردي به‌نام عبدالله بن سبا، و ايجاد آن توسط ايرانيان از مهم‌ترين و اصلي‌ترين نظرياتي است که در اين زمينه ارايه شده است. تمام اين نظريات مطرح در مورد پيدايش تشيع را مي‌توان مربوط به دو دسته عوامل داخلي جامعه اسلامي، يا عوامل خارج از آن دانست. آن‌چه در اين نوشتار وجهه همت است، تطابق اين نظريات با گزارش‌هاي معتبر تاريخي و داوري درباره آن‌ها و تأکيد براين واقعيت است که تشيع به عنوان يک جريان اصيل و به‌معناي اعتقاد به امامت و رهبري منصوص علي(ع) بعد از پيامبر اعظم(، و همگامي با آن امام، نه تنها همزاد با ظهور اسلام بوده که اساساً جزئي از رسالت پيامبر بوده است. در نتيجه، پيدايش تشيع به دوره پيامبر(ص) مي‌رسد؛ زيرا جوهره اصلي تشيع، يعني وصايت و نص را مي‌توان در اين زمان با استنادات تاريخي به اثبات رساند، و شکل‌گيري تشيع و تبيين احکام شيعي به‌مرور زمان صورت گرفته و تکامل يافته است.

‫جنبش سربداران يکي از جنبش هاي مذهبي در قلمرو وسيع حکومت ايلخانان مغول بود که ايدئولوژي تشيع در پيدايش آن تأثير زيادي داشت؛ بررسي نقش شيعه در مبارزه با مغولان و چگونگي تشکيل حکومت‌هاي شيعي سربداران از مهم‌ترين مسائل اين تحقيق مي‌باشد که با روش کتابخانه‌اي، و تجزيه و تحليل اطلاعات گردآوري شده، به انجام رسيده است. قيام سربداران نتيجه عوامل سياسي، اجتماعي، اقتصادي و مذهبي بود، که در ميان آن‌ها، جنبه مذهبي اين قيام، و اتکاي آن بر انديشه ديني شيعه، مهم‌ترين ويژگي و عامل آن بود. اين قيام توسط شيخ خليفه، و سپس شاگردش در ميان مردم گسترش يافته و سازماندهي شد، و عاقبت توسط شاخه نظامي آن جنبه عملي به‌خود گرفت، و اولين دولت شيعي پس از ايلخانان را به وجود آورد که بيش از نيم قرن به حکومت خود ادامه داد. در آن زمان، قيام سربداران الگويي مناسب براي نهضت‌هاي مشابه بود تا براي مبارزه با ظلم و ستم مغولان و سپس تيموريان به‌پا خيزند، و خيزشي عمومي را در مناطق مختلف سامان‌دهي کنند. به همين دليل، مرعشيان و سادات آل کيا، با توجه به ارتباطشان با سربداران، از اين نهضت تأثير پذيرفتند و جنبش عظيمي را در اين منطقه به‌وجود آوردند. نهضت سربداران علاوه بر خراسان، در کرمان و سمرقند نيز تأسيس گرديد، و با توجه به اشتراک اعتقادي که ميان آن‌ها و ساير شيعيان وجود داشت، با مناطق ديگري از جمله ماوراءالنهر، افغانستان و هرات نيز ارتباط فرهنگي برقرار نمودند. آن‌ها همچنين از حمايت علماي بزرگي مانند شهيد اول، فاضل مقداد و ابن فهد حلي برخوردار گشتند. با مهاجرت عده‌اي از سادات سبزوار به افغانستان، زمينه رشد تشيع در اين منطقه نيز به‌وجود آمد، و امروز نسبت برخي از سادات ساکن در قندهار و هزاره‌جات به اين سادات مهاجر مي‌رسد.