مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫اين پژوهش ضمن معرفي فرقه‌هاي شيعي اماميه، زيديه و آقاخانيه و تاريخچه پيدايي هر يک از آن ها به رويکردهاي اين مذاهب در مقوله امامت مي‌پردازد و مطالبي چون: تعريف امامت، ضرورت وجود امام، نحوه تعيين امام، صفات و ويژگي‌هاي امام مانند عصمت، علم، افضليت و مصاديق امام را از ديدگاه اين مذاهب مطرح کرده و نقاط اشتراک و افتراق آن ها درباره امامت را شرح مي‌دهد. نويسنده در چهار فصل به اين موضوعات پرداخته است. فصل اول به کلياتي درباره مفهوم لغوي امامت و تعريف اماميه، زيديه و آقاخانيه اختصاص دارد. در فصل دوم امامت از ديدگاه زيديه بررسي شده است. در اين فصل نويسنده ابتدا با اشاره به تاريخ شکل‌گيري و پيدايي مذهب زيديه، زوايايي از حيات و شخصيت زيدبن علي و يحيي بن زيد و ادامه فعاليت‌هاي زيديه بعد از يحيي بن زيد را بررسيده و دولت‌هاي زيديه و فرقه‌هاي آنان را معرفي مي‌کند. آن گاه اهميت و جايگاه امامت از ديدگاه زيديه، وجوب امامت از منظر زيديه و ادله عقلي و نقلي آنان در اين زمينه، شرايط امام از ديدگاه زيديه و امامت امام حسن( و امام حسين( از منظر آنان را شرح مي‌دهد. در فصل سوم امامت از نگاه آقاخانيه بيان گرديده است. در اين فصل نيز نويسنده نخست به تاريخ پيدايي و شکل‌گيري فرقه آقاخانيه اشاره کرده و دليل هاي وجوب امامت از منظر اين فرقه، جايگاه امام در مکتب آقاخانيه، صفات امام، مانند عصمت، علم، فضيلت و نسب امام و طريقه تعيين او از ديدگاه آنان را مطرح نموده وضمن ذکر ادله عقلي و نقلي اين فرقه بر امامت حضرت علي(، وظايف امت اسلامي در قبال امام را بر مي‌شمارد. در فصل چهارم امامت از ديدگاه شيعه اماميه اثناعشري واکاوي شده و تعريف امامت، ضرورت و فلسفه امامت، دليل هاي عقلي و نقلي آنان مبتني بر وجوب امامت، شرايط و ويژگي‌هاي امام از ديدگاه اماميه، مانند عصمت و علم امام وادله آن ها مبني بر امامت و خلافت بلافصل امام علي( پس از پيامبر اسلام( مطرح مي‌شود. نويسنده در ادامه امامان پس از امام علي( را از منظر ايشان معرفي کرده و طريق تعيين امام از ديدگاه اماميه و وظايف امت در قبال امام را از نگاه اين فرقه بيان مي‌کند. او در پايان نقاط اشتراک و افتراق ديدگاه‌هاي اين سه فرقه شيعه را شرح مي‌دهد.

‫فرضيه اين پژوهش آن است که مهاجرت طوايف مختلف سادات، در قرن دوم هجري به افغانستان، و فعاليت و تبليغات فرهنگي آن‌ها، باعث گسترش تشيع در افغانستان گرديده است. سادات علوي در قرن دوم هجري وارد افغانستان شده و در شهرهاي آبسنه، بلخ، غزنه، و هرات سکني گزيدند. آن‌ها مرداني صالح، عالم، محدث، حافظ قرآن، شاعر و اديب بودند که برخي از ايشان جزء اصحاب امام صادق( به حساب مي‌آمدند. عده‌اي از اين سادات، به مناصب حکومتي دست يافته، و به ترويج و تبليغ تشيع پرداختند. سادات موسوي، در شهرهاي بلخ، قندهار و هرات سکونت داشته و در ميان آن‌ها علما، فضلا، محدثين، عرفا و شعرايي وجود داشتند. آن‌ها همچنين متمول و مشهور به سخاوت و ياري فقرا بودند. اغلب آن‌ها داراي منصب حکومتي بوده، و از همين طريق تشيع را تبليغ مي‌کردند. بعضي ديگر، به شيعيان قرآن تعليم مي‌دادند، و برخي عارف بوده و مريدان بسياري داشتند. سادات حسيني در اواخر قرن چهارم هجري به افغانستان وارد شده، و در شهرهاي بلخ، غزنه، و فرغانه ساکن شدند. در ميان آن‌ها نيز عالمان بزرگ، شعرا و نويسندگان زيادي وجود داشت، ولي بيشتر داراي پست‌هاي حکومتي بوده و از تشيع حمايت مي‌کردند. گزارش‌هايي از قيام آن‌ها بر عليه نماينده خليفه عباسي نيز در تاريخ ثبت شده است. و اما سادات حسني بيشتر در بلخ سکونت داشته و به تعليم احکام و تبليغ تشيع مي‌پرداختند. سادات زيديه نيز در نيمه آخر قرن دوم هجري به افغانستان آمده و در شهر هرات مستقر شدند؛ آن‌ها مرداني شجاع و حق‌طلب بوده و عليه ظلم بني‌اميه قيام کردند. مزار آن‌ها که در جريان اين مبارزات به شهادت رسيدند، زيارت‌گاه شيعيان مي‌باشد. از مکان‌هاي معروف که محل تجمع شيعيان کشورهاي مختلف در افغانستان مي‌باشد، شهر مزار شريف، مقبره عبدالواحد، و مزار شاهزاده ابو‌القاسم فرزند امام صادق( است.