مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشی تحلیلی تطبیقی درباره مذاهب و فرقه‏های اسلامی است. این تحلیل مبتنی بر آثار اولیه و منابع هر یک از این مذاهب است. در این جلد به تفصیل آراء و عقاید و آثار فرقه‏های زیر بررسی و ارزیابی شده است: ما تریدیه، مرجئه، قدریه، جهمیه، کرامیه، ظاهریه و معتزله. در شرح اندیشه‏های معتزله زندگینامه شخصیت‏ها و اصول عقاید آنها و نیز تأثیرات فکری آنها بحث گردیده است.

در این کتاب آیات قرآنی، سخنانی از نهج البلاغه و اشعاری در وصف مراحل مرگ و عالم بعد از مرگ به همراه تصاویری درج شده است.

شرح و بررسی مبانی عقلی و نقلی توحید، اسماء، صفات و افعال الهی به ویژه عدل خدا، با توجه به اصول اعتقادی شیعه امامیه است. در ابتدای این نوشتار کلیاتی در مورد معنای علم کلام و مفاهیم عام مندرج در این علم مطرح شده و هدف علم کلام و روش‌های آن برای تبیین اصول دین و عقاید اسلامی از راه عقل و نقل بیان شده است. آنگاه به بررسی راه‌های معرفت خداوند متعال و اثبات وجود او از طریق براهین عقلی، فطری و قلبی و نیز توجه و دقت در آثار و عظمت خلقت پرداخته شده و تحلیلی از اسماء و صفات الهی، کیفیت استعمال آن‌ها و نیز نقش آن‌ها در معرفی خداوند، ارایه شده است. در ادامه نویسنده به تبیین مفهوم توحید و ادله عقلی و نقلی مبتنی بر آن پرداخته و مراتب توحید اعم از توحید در عبادت، توحید در ذات، توحید در صفات و توحید در افعال را شرح داده و برخی از صفات الهی مانند: علم، قدرت و خالقیت که جزء صفات اصلی خداوند متعال هستند را شرح داده است. در بخش دیگری از کتاب نویسنده به تفسیر عدل خداوند پرداخته و مبانی عقلی مربوط به آن مانند حسن و قبح عقلی و رابطه آن با عدل خدا را بررسی نموده است. در همین راستا وی به تبیین مسایل مربوط به جبر و اختیار و قضا و قدر الهی پرداخته و از منظر عدل الهی به تشریح مبانی آن از دیدگاه شیعه امامیه پرداخته است.

در این کتاب، پاره‌ای از مباحث کلامی ـ اعتقادی به زبان عربی و به شیوه‌ی تطبیقی میان مذاهب اسلامی، بررسی گردیده است. موضوعات کتاب عبارت‌اند از: فرقه‌های مختلف اهل تسنن، مذهب شیعه و فرقه‌های آن، صفات خدا، اراده‌ی خدا و افعال بندگان، علم خدا و مساله‌ی "بداء"، موضوع حسن و قبح عقلی، مذاهب کلامی و مساله‌ی "اختیار" و علمای علم کلام و موضوع "عصمت" انبیا.

این اثر شرح باب یازدهم افزوده علامه حلی بر خلاصه کتاب «مصباح المتهجد» شیخ ابوجعفر طوسی با عنوان «کتاب منهاج الصالح فی مختصر المصباح» است. کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی دارای ده باب درباره عبادات و ادعیه است. علامه حلی جهت آموزش عقاید اسلامی بابی به نام باب حادی عشر (یازدهم) بر آن افزود. و فاضل مقداد آن را شرح کرد. فاضل مقداد ابتدا متن کلام علامه حلی را نقل کرده، سپس با استناد به ادله و براهین عقلی و نقلی آن را شرح داده است. کتاب شامل این سر فصل‏هاست: وجوب معرفت اصول دین، اثبات واجب الوجود، صفات ثبوتی و سلبی، عدل، نبوت و امامت و معاد.

نگارنده در کتاب که به زبان عربی تدوین شده سعی کرده علل اختلاف و افتراق مسلمانان، و پدید آمدن فرقه‌های مختلف را مطرح ساخته و طی آن، سیر تاریخی پیدایش عقاید متفاوت را نشان دهد و از این منظر، فرقه‌ها و آیین‌های گوناگون، به ویژه مکتب تشیع را معرفی نماید.

یک دوره عقاید و اندیشه‏های کلامی شیعه است که براساس آیات قرآنی و سیره و سخن معصومین در 5 فصل سامان یافته است. در فصل اول مبانی و دلایل مبحث توحید ارائه شده و به اصل خلقت، نظم، تدبیر و فطرت در اثبات خداوند و برهان تمانع در اثبات توحید استناد شده است. در مبحث عدل از جبر و اختیار و رابطه فعل انسان و اراده الهی و فلسفه تفاوتهای موجود در خلقت و فلسفه شروع بحث شده است. در فصل سوم ذیل مبحث نبوت از معجزه، عصمت، معراج و خاتمیت سخن رفته سپس مبحث امامت به عنوان تداوم نبوت در اندیشه شیعه آمده است و به آیات تطهیر، احکام و ولایت در اثبات امامت حضرت علی (ع) و فرزندان او استناد شده و در ذیل این موضوع نظریه ولایت فقیه ارائه شده است. در فصل پنجم احوال عالم آخرت و دلایل معاد، برزخ، عذاب قبر و شفاعت و رجعت تحلیل شده است.