مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است. آنچه در این جلد به آن پرداخت شده است: - باب أدعیه عید الفطر و زوائد آداب صلاته و خطبها ی - باب أدعیه عید الأضحی و بعض آداب صلاته و خطبها - باب عمل لیلتی العیدین و یومهما و فضلهما و التکبیرات فیهما و فی أیام التشریق - باب النوادر - باب صلاه الکسوف و الخسوف و الزلزله و الآیات - أبواب سائر الصلوات المسنونات و المندوبات و هی أیضا تشتمل علی أنواع - أبواب الصلوات المنسوبه إلی المکرمین و ما یهدی إلیهم و إلی سائر المؤمنین - باب صلاه النبی و الأئمه علیهم السلام - باب فضل صلاه جعفر بن أبی طالب علیه السلام و صفتها و أحکامها - باب الصلوات التی تهدی إلی النبیّ و الأئمه صلوات اللّه علیهم أجمعین و سائر أموات المؤمنین - أبواب الاستخارات و فضلها و صلواتها دعواتها - باب ما ورد فی الحث علی الاستخاره و الترغیب فیها و الرضا و التسلیم بعدها - باب الاستخاره بالرقاع - باب الاستخاره بالبنادق - باب الاستخاره و التفؤّل بالقرآن المجید - باب الاستخاره بالسبحه و الحصا - باب الاستخاره بالاستشاره - باب الاستخاره بالدعاء فقط من غیر استعمال عمل یظهر به الخیر أو استشاره أحد ثمّ العمل بما یقع فی قلبه أو انتظار ما یرد علیه من اللّه عزّ و جلّ - باب النوادر (و فیه فذلکه الأبواب) - أبواب الصلوات التی یتوصّل بها إلی حصول المقاصد و الحاجات سوی ما مرّ فی أبواب الجمعه و الاستخارات -باب صلاه الاستسقاء و آدابها و خطبها و أدعیتها -باب صلاه الحاجه و دفع العلل و الأمراض فی سائر الأوقات -باب الصلاه و الدعاء لمن أراد أن یری شیئا فی منامه -باب نوادر الصلاه

تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، معروف به «وسائل الشيعة»، از تأليفات ارزش‌مند محدث بزرگ و علامه محقق، شيخ محمد بن حسن حُر عاملى از علماى بزرگ و از فقهاى برجسته شيعه در قرن يازدهم هجرى(1033 - 1104ق) است. وى، اين كتاب را در مدت بيست سال از عمر شريف خود نگاشته است. اين كتاب، به زبان عربى و مشتمل بر روايات اهل‌بيت عصمت و طهارت(ع) در زمينه احكام شرعى است. مؤلف، در مقدمه، انگيزه خود را از نگارش كتاب، اين گونه بيان مى‌نمايد: «مدّت‌ها بود كه از فكر و قلم خود درخواست مى‌كردم و عزم و همت خود را بر آن مى‌داشتم تا كتابى را به نگارش درآورم كه آرزو را برآورده سازد و در علم و عمل سرآمد و شامل احاديث مسائل شرعى و نصوص احكام فرعى باشد؛ احاديثى كه در كتاب‌هاى معتبر و صحيح روايى هست و علماى بزرگ ما تصريح به صحت و اعتبار آنها كرده‌اند تا پناه‌گاهى براى خودم در مسائل شرعى باشد و مرجعى براى هدايت شيعه شود و من هم در ثواب هر كس كه از نور آن بهره گيرد و با نشان مناره‌هاى آن هدايت گردد و از تابش خورشيد و ماه آن بهره‌مند شود، شریک باشم و چه گنجينه‌اى بزرگ‌تر از ثوابى كه تا روز قيامت ادامه يابد! ان شاء الله». اين كتاب، از زمان نگارش، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته است و در اين زمان از اركان اصلى استنباط احكام شرعى و اجتهاد در حوزه‌هاى علميه شيعه به شمار مى‌آيد و در تمام درس‌هاى خارج فقه، روايات آن نقل شده و به آنها استناد مى‌شود. سيد حسن صدر درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «كتاب وسائل الشيعة درباره احكام شرعى نگاشته شده است. اين كتاب به گونه‌اى نوشته شده كه به راحتى مى‌توان از آن استفاده نمود و به مطالب آن دسترسى پيدا كرد. در اين كتاب ميان استدلال و فقه و كلمات فقها به بهترين شكل و صحيح‌ترين راه و معتبرترين مأخذ جمع شده است. هر گاه فقيه و مجتهد متبحرى در اين كتاب نظر كند، آنچه را مى‌خواهد همانند مرواريدهايى كه به نظم چيده شده‌اند، مى‌يابد. هيچ مطلب مشكل و معضلى نيست كه به آن نپرداخته باشد...» علامه امينى در كتاب ارزش‌مند«الغدير» درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «در هيچ كتاب رجال و تراجمى نامى از شيخ حر عاملى برده نشده مگر آنكه جملات فراوانى در مدح و ستايش كتاب گران‌بهايش؛ يعنى وسائل الشيعة بيان شده است.» كتاب «وسائل الشيعة» از بهترين جوامع روايى شيعه و حاوى رواياتى ارزش‌مند از پيامبر اسلام(ص) و ائمه معصومين(ع) درباره احكام شرعى در زمينه‌هاى گوناگون فقهى است. اين كتاب، مشتمل بر رواياتى پيرامون مقدمة العبادات و 51 كتاب از طهارت تا ديات، روى هم رفته داراى 7058 باب و حدود 36 هزار روايت برگرفته از مجموعه‌هاى روايى معتبر شيعه و اصول اوليه قدماى اصحاب رضوان‌الله‌عليهم است كه به ترتيب مسائل شرعى مطرح شده در كتاب‌هاى فقهى، به صورت باب‌هاى جداگانه آورده شده است و اين خود موجب گشته تا دسترسى به روايات كتاب بسيار آسان گردد و مراجعه كننده به راحتى بتواند روايات مورد نظر را پيدا نمايد. علاوه بر آن مسائل جديدى را نيز با توجه به مضمون روايات با ترتيبى آشنا و چينشى مطلوب و نظمى زيبا مطرح نموده است. در آغاز سند هر روايت، نام كسانى كه آن روايت را از كتاب آنها آورده، ذكر مى‌كند و سند خود به آن كتاب و مطالب مربوط به آن را در آخر كتاب مى‌آورد. وى سعى و تلاش فراوانى در ضبط دقيق روايات داشته و به اختلاف نسخه‌هاى گوناگون توجه نموده و در حاشيه كتاب به آنچه در نسخه‌هاى ديگر آمده، اشاره كرده است. هم‌چنين روايات مربوط به يك مسئله را آن هم از منابع متنوع و يا مواضع متعدد، با هم آورده تا مراجعه كننده به راحتى و صرفه‌جويى فراوان در وقت بتواند به تمام روايات متحد در دلالت يا متن و يا سند دست يابد و ميان روايات يك باب از جهت سند يا متن يا دلالت و مفهوم، مقايسه و مقابله انجام دهد و زيادى و نقصان ميان روايات را با يك نگاه و بدون مراجعه به مصادر گوناگون دريابد. با همه اينها وى عناوين باب‌ها را مطابق برداشت خود از احاديث ذكر كرده نه مطابق آنچه فقها بر آن توافق دارند و نيز در موارد بسيارى روايات را قطعه قطعه نموده و هر قطعه‌اى را در بابى ذكر فرموده، هم‌چنين همه احاديث دلالت كننده بر يك مطلب را در باب مربوطه، به صورت صريح ذكر نكرده بلكه پاره‌اى از آنها را با عباراتى همچون «تقدم»، «يأتى ما يدل عليه»، «رواه...مثله» و... مورد اشاره قرار داده است و اينها خود باعث بروز اعتراض‌ها و ايرادهايى به‌جا و نابه‌جا به كتاب وى شده است. مطالب مطرح شده در این جلد عبارتند از: کتاب الصلاة بخش پنجم.

موسوعة فضائل القرآن الحكيم و خواص سوره و آياته، تألیف عبدالله صالحی نجف‎آبادی، کتابی است سه جلدی به زبان عربی با موضوع علوم قرآنی. نویسنده در این اثر به بیان فضایل و خواص سوره‎ها و آیات قرآنی پرداخته و روایات وارده در این زمینه را با استناد به «اخبار من بلغ» بدون پیرایش، ذکر کرده است. کتاب، دارای اهدائیه، مقدمه و محتوای مطالب است. نویسنده در نگارش این اثر از 148 منبع عربی از منابع شیعه و سنی بهره برده که برخی از آنها عبارتند از: ينابيع المودة سلیمان بن ابراهیم قندوزی، وافی فیض کاشانی، نوادر راوندی، نزهة الناظر في الجمع بين الأشباه و النظائر یحیی بن سعید حلی، منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة میرزا حبیب‎الله هاشمی خوئی، المنجد في اللغة و الأعلام، من‎لايحضره‎الفقيه شیخ صدوق، مناقب آل أبي‎طالب محمد بن علی بن شهرآشوب سروی مازندرانی و... کتاب با ذکر آیه 2 سوره بقره و آیه 17 سوره اسراء آغاز می‎شود[۲]. نویسنده در مقدمه پس از حمد و ثنای الهی، از اعجاز قرآن و لزوم اعتقاد به آن و آثار و خواصش صحبت می‎نماید و در این راستا به خود آیات قرآنی و روایتی از شیخ طوسی با اسنادش از پیامبر(ص) و نقل قول طبرسی از ابن مسعود در جهت تأیید این مطلب صحبت می‎کند. او درباره سبب تألیف این اثر این‎گونه توضیح می‎دهد: احادیث فراوان و آثار زیادی از فریقین از اهل بیت وحی و علم، درباره فضیلت قرائت قرآن و عظمت آن و ثواب تلاوتش در زمان‎های مختلف وارده شده است؛ همچنین روایاتی درباره خواص سوره‎ها و آیات قرآن و منافع آن، مانند: استشفای به قرآن و جلب رزق و روزی و دوری جستن با قرآن از شرور و آفات و... نقل شده است و ازآنجاکه این روایات و احادیث در کتاب‎های تفسیر و حدیث و غیره پراکنده بودند و مراجعه و دسترسی به آنها سخت و دشوار می‎نمود، من علاقه داشتم این موارد را در کتاب مرتب و مجموعه واحدی گرد آورم تا مراجعه و دسترسی به آنها آسان گردد... در این راستا تمام توانم را در مراجعه به منابع و مصادری که دسترسی به آنها برایم ممکن بود، به‎کار گرفتم تا احادیث و آثار را جمع کنم و نتیجه آن، به‎صورت کتاب حاضر در آمد. از جمله منابع این اثر، کتاب «خواص القرآن العظيم و يُسمّی منافع القرآن العظيم» است که منسوب به امام جعفر صادق(ع) می‎باشد و ازآنجاکه این اثر، مانند سایر مصادر نیست که به‎صورت مستقل وجود داشته باشد، نویسنده در استفاده از این منبع به چاپ مواردی از آن در «مجله علوم حدیث» دانشکده علوم حدیث تهران استناد کرده است و همچنین به مصادری مانند «جنة الأمان الواقية»، معروف به مصباح کفعمی و «البرهان في تفسير القرآن» سید هاشم بحرانی که از «خواص القرآن العظيم» نقل حدیث کرده‎اند، رجوع کرده است. از نکات لازم به ذکر این اثر این است که عبدالله صالحی نجف‎آبادی در آن احادیث صحیح و ضعیف را باهم نقل کرده است و تلاشی در راستای جداسازی روایات صحیح و حسن از ضعیف نکرده است. همچنین به اختلاف نسخه‎ها و متون نیز کاری نداشته و به آن توجه نکرده است، بلکه صرفا با ذکر منبع و مأخذ به ذکر روایت پرداخته و البته برخی اختلافات و موارد دشوار مهم را در حواشی آورده است و انتخاب در موارد اختلاف را هم برعهده خوانندگان اهل علم و فضل گذاشته است. وی در راستای توجیه این کار (جدا نکردن روایات صحیح و غیر صحیح در این باب) به احادیث «من بلغ» استناد کرده و هفت مورد از این روایات را ذکر می‎نماید. محتوای «اخبار من بلغ» این است که هر انسانی که چیزی از روایات برای او نقل شود که محتوای آن ثواب در ازای عمل کردن به کار خاصی است و به آن روایت عمل کند، اجر و ثوابی که به گوشش رسیده بوده، برایش در نظر گرفته می‎شود، هرچند که در واقع چنین چیزی نبوده باشد. نویسنده علاوه بر «اخبار من بلغ»، به روایات دیگری هم که به‎لحاظ محتوایی مشابه آنها هستند، استناد کرده و دلیل دیگری نیز برای این کار می‎آورد که محتوای آن استناد به عادت شخص کریم و بخشنده است که به‎خاطر اکرام پیامبر(ص) و خاندانش(ع) عمل بندگانش را که به قصد طاعت او انجام شده، ضایع نمی‎نماید. البته دستیابی به این آثار را منوط به تحقق شرایطی، از جمله ایمان و اعتقاد شخص به آن امر، اخلاص وی در انجام عمل، رعایت شرایط و کیفیات زمانی و مکانی و... که برای عمل و تحقق اثر یا ثواب آن ذکر شده، طهارت شخص و... می‎داند و سپس پنج روایت را در شرایط استجابت دعا ذکر می‎کند. محتوای مطالب این اثر برحسب روایات و عناوین در شش فصل که در دو باب اصلی قرار دارند، مطرح شده است: باب اول، حاوی روایات و احادیثی است که درباره فضیلت و عظمت، ثواب تلاوت، خواص سوره‎ها و آیات قرآن وارد شده‎اند. این باب دو فصل دارد: فصل اول، حاوی مطالبی است که متعلق به فضائل قرآن و عظمت آن، ثواب تلاوتش، تعلیم و تعلمش، کیفیت قرائت و حفظش، استشفای به آن و غیره است که سرجمع دربردارنده 44 موضوع در ده عنوان است. فصل دوم، به بیان فضیلت هر سوره‎ای به‎صورت خاص و جداگانه و ثواب قرائت آن می‎پردازد. در این فصل همچنین خواص هر سوره و خواص برخی آیاتش که به‎صورت منحصر و مستقل در روایات آمده بیان می‎شود. دومین باب، حاوی احادیث و روایاتی است که درباره خواص سوره‎ها و آیات و منافعشان و دفع آفات و امراض و قضای حوایج در امور مختلف در زمان‎ها و مکان‎های خاص وارد شده که دارای چهار فصل است: فصل اول، احادیثی را در بر دارد که شامل فضایل و خواص برخی از سوره‎ها باهم، یا یک سوره کامل از قرآن یا مجموعه برخی از آیات باهم هستند. دومین فصل، درباره روایاتی است که در فضیلت و خواص آیاتی از سوره‎های مختلف درباره استشفای به آن برای دفع مرض یا دفع مخاویف و آفات وارد شده‎اند. سومین فصل، روایاتی با مضمون خواص سوره‎ها و آیات شفابخشی است که در ضمن حرزها و اوراد برای دور ماندن از هر امر مخوفی یا شفای مسحور یا مصروع و... وارد شده و فصل چهارم، در ذکر سوره‎ها یا آیاتی است که ضمن نمازهای مستحبی وارده از اهل‎بیت(ع) به‎عنوان سیره و عمل عبادی آنان یا بیان توسل به آن نماز در قضای حاجت و شفای مریض، البته در زمان و مکان خاص، وارد شده است.

کتاب مصباح الزجاجه فی فواید صلاه الحاجه توسط الحافظ ابی الفضل عبدالله الصدیق الغماری به رشته تحریر در آمده است. درباره دعا و جواز توسل در اسلام ردهایی از طرف وهابیت بیان شده است. و آن را در ردیف شرک به خدا دانسته اند.نویسنده درا ین کتاب در صدد بیان جواز دعا ، توسل و فواید آن را در روایات وشواهد تاریخی می پردازد. این کتاب شامل مقدمه ، سه باب و یک خاتمه می باشد. باب اول در مورد حدیث و ذکر طرق مختلفه آن می پردازد. باب دوم در ذکر اعتراضات بر حدیث و جواب بر آن می باشد. و باب سوم در دلاله حدیث بر توسل بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) می‌باشد. و در خاتمه می فرماید ابن تیمیه در نقل حدیث خطا کرده است؛ و تناقضات حرف ابن تیمیه را در مورد این بحث را مطرح می نماید. و همچنین بیان فواطم اربعه و توسل به صحابه و ابدال و دعاهایی که برای قضاء حاجات در روایات آمده است را بیان و بررسی می نماید. نویسنده پس از بررسی فواید دعا و توسل به پیامبر (صلی الله علیه وآله) به این نتیجه می رسد که توسل به نبی گرامی اسلام جائز است در جمیع حالات و دلیل آن هم عمل مردم مخصوصا اصحاب ایشان می باشند که بعد از رحلت ایشان به وی توسل می کردند؛ و کسی با آن مخالفت نکرده است الا ابن تیمیه وقلیلی از نجدیین در زمان معاصر ما و باعث ایجاد فرقه ها و اختلافات در بین مسلمین شده اند و این باعث ضعف شوکت مسلمین وانحلال آنان و تفرقه در امت واحده می شود.