مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حداقل شش آیه قرآن به‌صورت صریح مسئله عبور بنی‌اسرائیل از دریا را مطرح کرده است و این معجزه از میان تمام معجزات حضرت موسیj، اهمیت بیشتری را نشان می‌دهد. قول‌های مختلفی دربارۀ مکان این دریا مطرح شده است که بررسی بخش غربی دریای سرخ به‌عنوان مکان شکافته‌شدن دریا از اهداف اصلی این مقاله است. روش اصلی این پژوهش، رویکرد کیفی نظریۀ زمینه‌‌ای است که داده‌‌های حاصل براساس اولویت از آیات مرتبط و سپس منابع استنادی کدگذاری شده است. یافته‌‌های تحقیق نشان می‌دهد در گفتگوی علمی سه نظر دربارۀ مکان دریا مطرح است که بعضی دریای سرخ و بعضی رود نیل می‌‌دانند و آنها که دریای سرخ می‌‌دانند دو شاخه شرقی و غربی را نیز مطرح می‌‌کنند. بخش غربی دریای سرخ ویژگی‌هایی دارد که به مقولات استخراج‌شده بسیار نزدیک است. از مقولات اصلی که به‌عنوان شرایط علّی و شکل‌دهندۀ شرایط علّی، بر پدیده محوری تأثیر گذاشته و منجر به بروز آن شده است، تحقیقات پزشکی و باستان‌شناسی جسد فرعون بود که طبق شواهد از دریا گرفته شده نه از رود (بنابراین محل عبور، رود نیل نیست) و نیز براساس آیات قرآن، محل سرگردانی بنی‌اسرائیل فاقد منابع غذایی متداول بوده است. این پدیده محوری با فراهم‌شدن بسترهای لازم، آثار خوبی را در جهت رد نظریه رون وایت (Ron Wyatt) دارد که محل عبور قوم بنی‌اسرائیل را شاخه شرقی دریای سرخ یا خلیج عقبه می‌‌داند و صحیح‌‌ترین سخن را از قرآن می‌توان یافت

مسئله‌ی عصمت امام از جایگاه ویژه‌ای در علم کلام برخوردار است و در ضمن آیات متعددی از قرآن به آن اشاره شده است که یکی از این آیات، آیه‌ی 3۵ سوره‌ی یونس (معروف به آیه‌ی «هدایت») است. هدف از نوشتار حاضر، تبیین عصمت امام در پرتو این آیه است. مفسران شیعه در رابطه‌‌ی با عصمت امام در ذیل این آیه‌ی شریفه، تبیین‌‌های گوناگونی دارند. نوشته‌ی حاضر ضمن تبیین دیدگاه مفسران، آرای آنان را با توجه به آیات متناظر تبیین کرده است. این مقاله که با روش توصیفی - تحلیلی برای تبیین و تحلیل دیدگاه‌‌های مفسران فریقین نگاشته شده است، به این نتیجه دست یافته است: براساس دلایل مختلف، دیدگاه‌ شیعه مبنی بر دلالت آیه‌ی 3۵ سوره‌ی یونس بر عصمت امام، بر دیدگاه مخالف ترجیح دارد و قابل دفاع می‌باشد.

وهابیان معتقدند، مشرکان عصر پیامبر6، توحید ربوبی داشتند و با استناد به برخی آیات، مانند آیه31 سوره یونس، سعی در اثبات آن دارند. آنان قصد دارند با این نظر، دو مسئله را ثابت ­کنند؛ اولاً، انبیا: فقط برای دعوت به توحید الوهی مامور بودند؛ ثانیاً، بر اساس قول به توحید ربوبی مشرکان، مسلمانان عصر حاضر، که به بزرگان خود متوسل می­شوند، مشرک‌تر از مشرکان زمان رسول­الله6 می‌باشند؛ در حالی­که با دقت در آیات و روایات نبوی6 به این نتیجه دست می‌یابیم که مشرکان، نه­تنها به توحید ربوبی معتقد نبوده، بلکه دلیل و مبنای شرک آنان در الوهیت نیز، برخاسته از شرک ربوبی آنها بوده است. این نظر در مقاله پیش‌رو با محوریت آیات31 تا 36 سوره یونس و مبتنی بر تفاسیر اهل‌سنت تببین شده و آیاتی بر تأیید این نظریه از جهت تاریخی و عقلی آورده شده که اثبات می‌کند، انبیا: برای توحید به­معنای عام مبعوث شده‌ و دعوتشان شامل توحید ربوبی هم می­شود.

سلفیان ضمن تقسیم‍بندی توحید ربوبی و الوهی، بر باورمندی مشرکان بر توحید ربوبی اصرار دارند و آسیب بزرگ آنان را شرک عبادی می‍دانند و با استناد به آیه ۳۱ سورۀ یونس و آیات مشابه، مسلمانان را به دوری از توحید در عبادت و افتادن در گرداب شرک متهم می‍کنند. مسئله اصلی این نوشتار بررسی انتقادی موحد انگاری مشرکان در توحید ربوبی از سوی سلفیون است و در این مقاله تلاش می‍شود ضمن تبیین شرک ربوبی در عصر جاهلی، نگره سلفیون را در تضاد با فهم سلف دانسته و ضمن تأکید بر ترتب عبادت بر ربوبیت و عدم تفکیک آن دو، آیات مورد استناد ایشان بخصوص آیه مورد اشاره بررسی شده و به آیات ناظر بر شرک ربوبی مشرکان اشاره شود؛ آیات متعدد قرآنی گواه تأمل و مخالفت مشرکان در مقوله رازقیت پروردگار و امور دیگر از سوی خداوند است و غالب نزاع‍های مشرکان مکه با رسول الله(ص) و مومنین را بر محور ربوبیت خداوند سبحان می‍داند.

یکی از آموزه‌های اهل‌بیت(ع) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچه‌ای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آن‌ها استفاده می‌شود، دارای تأویل‌اند و بهترین راه دست‌یافتن به تأویل قرآن از طریق اهل‌بیت(ع) می‌باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل‌بیت(ع) به‌عنوان عِدل قرآن به‌شمار می‌روند. در بسیاری از روایات تفسیری اهل‌بیت(ع) به تأویل آیات قرآن پرداخته‌شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سؤال است که در روایات تفسیری سوره یونس چه نوع تأویلاتی نسبت به امام‌علی(ع) صورت پذیرفته است؟ در این راستا، روایات تأویلی مرتبط با امام‌علی(ع) از بین روایات تفسیری سوره یونس استخراج گردید و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تأویل در این روایات درباره آن حضرت(ع) وجود دارد که عبارت‌اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اتمّ اطلاق آیه. همچنین دونوع دیگر تأویل قرآن یعنی تحقق مفاد آیه و معنای آیه متشابه در روایات یادشده، مشاهده نشد.

تفسیر «القرآن و العقل» اثر آیت الله السيد نور الدين العراقي می باشد. این تفسیر در سه جلد چاپ شده است. در این تفسیر مفسر سعی کرده است با رویکرد عقلی از ابتدای سوره بقره تا سوره احزاب را تفسیر کند. نگاه مفسر کاملا عقلانی بوده است و تلاش می‌کردند یک فهم عقلانی از قرآن را ارائه بدهد و در بحث‌ها و برداشت‌های عقلانی که از قرآن داشتند به امور یقینی تمسک می‌کردند و معمولا از مباحث عقلی بهره می‌گرفتند که یقینی باشد. پس باید بگویم تکیه گاه مولف بر محور عقل و تدبر بود وکوشیده است تا از حدس و گمان و تخمین‌هاى نابجا دورى کند و بریقین‌ها اکتفا کند. سراسراین تفسیر شامل نکته هاى جالب عرفانى و فلسفى است که تقریبا همه تازه ابتکاری‌اند و براى آشنایان به علوم عقلى بهره‌هاى فراوان دارد. مرحوم نورالدین اراکی سعی کردند در تفسیر خود به دفع شبهات توجه ویژه‌ای داشته باشند. و در واقع می‌توان گفت انگیزه مولف ازنوشتن این تفسیردفع شبهه‌هاى است که از جانب ملحدان پیرامون قرآن مطرح کرده بود. ایشان درباره انگیزه نگارش این تفسیر مى‌نویسد: «برخى از دوستانم و از جمله فاضل و دوست کامل، سید عبدالرسول یزدى - ساکن شهر کاظمیه - از من تقاضا کرد در ردّ برخى از شیاطین غربى که ادعا نموده‌اند: «قرآن بر خلاف برهان است»، چیزى بنویسم. لذا تصمیم گرفتم در قرآن نگریسته و مضمون آنچه را که از ظاهر آن به دست مى‌آید، به رشته تحریر در آورم که ملاحظه کردم تمام آیات مطابق انصاف بوده و بر استوانه‌هاى حکمت استوار است.» علامه‌ طباطبایی درباره این تفسیر گفتند : در میان تفسیرهاى مسلمان‌ها چه در بین شیعیان و اهل سنت بر چنین تفسیرى دست نیافتم که حقا براى دفع ایرادهاى خیالى زمان ما سودمنداست. البته قطعا منظور علامه رویکرد عقلی است که مرحوم اراکی نسبت به قرآن داشتند. جلد 2 در این جلد تفسیر و شرح آیاتی از سور ذیل می پردازد: اعراف انفال توبه یونس هود یوسف

اساسی ترین نیاز های بشر تربیت است که باعث شکوفایی استعداد ها وپیمودن راه های سعادت انسان می شود و هدف اصلی بعثت انبیا و ارسال کتب آسمانی نیز تربیت بشر بوده است. بررسی این مباحث مهم از دیدگاه قرآن میتواند برای مخاطب در رشد اخلاق فردی واجتماعی سر نوشت ساز قرار بگیرد چرا که خداوند آموزه های ارزنده ای را در آیات و سوره های قرآنی برای تربیت بشر قرار داده است پژوهش حاضرباعنوان مبانی وروش‌های تربیتی در سوره یونس(ع)، در نظر گرفته شده است که یکی از مهم‌ترین مسائل تربیتی قرآن به شمار میآید؛ تا بشردر تربیت دینی خود آنچنان باید آراسته شود که وجود بشری آنها با مقاصد واهداف مطرح درقرآن همسوئی داشته باشد تا بتواند به سعادت واقعی خلقت بشرنزدیک شد، لذا هر گونه پیمودن راه های که منجر به سعادت و باعث روشن شدن تربیت درست شود؛ لازم وضروری است؛ این‌پژوهش‌، در راستای نهادینه کردن این هدف به بررسی مبانی و روش های تربیتی در سوره یونس(ع)، بارویکرد«تحلیلی‌-توصیفی‌» و تأکید بر «روش مطالعات‌اسنادی» به اهتمام نگارنده مبانی و‌روشهای‌تربیتی‌ را از ‌آیات ‌سوره یونس(ع) استخراج نموده؛ درنتیجه، این سوره مبارکه حاوی از برخی مبانی، من جمله هستی شناسی، معرفت شناسی و انسان شناسی؛ است که محور اصلی در این مبانی خود انسان است، خداوند در قالب مبانی تربیت، مسیر تربیت انسان را ترسیم می کند؛ و نیز دراین سوره به برخی از روش های تربیتی، من جمله روش اعتقادی، عاطفی وأخلاقی پرداخته است و این روش ها، علاوه بر باور و برانگیختن عواطف انسان، دررویکرد اخلاقی فرد و اجتماع نقش مؤثری را ایفاء می کند، چرا که این روش ها جنبه بازسازی باز دارندگی و جهت دهی اخلاق انسان کار آئی دارند.

از آن جایی که آزمایش یک سنت همگانی الهی است و تأثیر بسزایی در سعادت و شقاوت و پاداش و کیفر انسان ها دارد، لازم است که زوایای این بحث از نظر قرآن بررسی شود تا همه انسان ها از حقیقت آزمایش آگاه و با راه های صحیح برون رفت از آزمایش الهی آشنا گردند. هدف از انجام پژوهش حاضر آن است که به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی علل نزول بلا در قرآن در سوره یونس و اسرا با تاکید بر تفسیر المیزان و قاسمی یپردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد؛ درباره امتحان و ابتلاء حضرت یونس توسط خداوند متعال مهمترین علت ناشکیبی آن حضرت در مقابل مردمش بوده است و نزول بلا که همان گرفتار شدن حضرت در شکم ماهی بوده است؛ باعث نزدیک شدن حضرت یونس به مردمش شد؛ این مساله در تفسیر المیزان و قاسمی ذیل آیه 98 سوره یونس نیز تصریح شده است. همچنین در سوره اسراء نیز مساله ابتلا و امتحان ذیل آیه 60 این سوره در قالب «رویای پیامبر» و مسال «شجره ملعونه» مطرح شده است و آن را امتحان و ابتلای خداوند می شمارد؛ علامه طباطبایی در تفسیر این آیه شجره ملعونه را « بنی امیه» نامیده است که بسیاری از مفسران نیز آن را تصریح کرده اند؛ اما در تفسیر قاسمی سعی بر تضعیف این عقیده شده است. از هر دو سوره در می یابیم امتحان و ابتلا تنها برای مردم عادی نیست و مقربان به خداوند را نیز شامل می شود.

با مطالعه تفسیر تسنیم و دقت در آراء تفسیری آیت‌ الله جوادی آملی به وجود اختلاف ‌نظرهایی بین دیدگاه ایشان و علامه طباطبائی پی می‌بریم، با توجه این‌که هر دو از مفسران معاصر و صاحب‌نظر در تفسیر قرآن کریم می‌باشند، متوجه این نکته می‌شویم که المیزان علامه با همه ارزش و اعتباری که برخوردار است، در برخی موارد توسط شاگرد ایشان مورد نقد قرار گرفته است. با بررسی آثار موجود در این زمینه چون رساله مستقلی در این موضوع در دست نبود از این جهت نگارنده بر آن شد که موضوع پایان‌نامه خویش را بررسی این اختلاف ‌نظرها در سوره های یونس، هود و یوسف قرار دهد تا ضمن آشنایی هرچه بیشتر با این اختلاف آراء، خواننده را برای دقت بیشتر و دریافت نظرات جدید در تفسیر کلام وحی به تأمل و تکاپوی علمی وا دارد و به نظرات جدید در تفسیر دست یابد که موجب گسترش مفاهیم قرآن در بین پژوهشگران گردد تا زمینه تحقیق بیشتر در این حوزه فراهم شود. روش کار در انجام این تحقیق به این صورت است که در هر موضوعی ابتدا نظر برخی از مفسران نقل‌شده و در ادامه دیدگاه تفسیری علامه و در نهایت نقد آیت‌الله جوادی آملی به ‌عنوان یکی از آراء مطرح و قابل‌قبول در تفسیر ارائه می‌شود. موارد اختلاف در سوره یونس و هود و سوره یوسف از جمله موضوعاتی است که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است.

در روایتِ دعوت اقوام توسط انبیاء، مدح قوم یونس در نسبت با نکوهش سایر اقوام، یک وجه تمایز اساسی محسوب می‌شود. در این پژوهه به روش تحلیل محتوای مضمونی و استفاده از رابطۀ همنشینیِ مضامین در روش تحلیل گفتمان، با دسته‌بندی موضوعی آیات سورۀ یونس و توسعۀ شبکه مضمونیِ مرتبط در سایر آیات، چرایی ایمان‌آوری قوم یونس(ع) مورد تحلیل قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق حکایت از آن دارد که اقوام تمامی انبیاء به جز حضرت یونس(ع)، تکذیب‌کنندۀ آیات الهی بودند. مبتنی بر تحلیل‌های کمّی، رویکرد غالب در سورۀ یونس، اتمام حجت با اقوام تکذیب‌کننده به دو طریق «انذار» و «استدلال‌ورزی» است. تحلیل‌های کیفی نشان می‌دهد که اقوام به تدریج طیّ یک رابطۀ طولیِ تدلّی از اعلی به ادنی، به موضع «تکذیب‌گری» روی آورده‌اند و آنچه آن‌ها را ایمان‌ناپذیر کرده، اتخاذ چنین موضعی در برابر دین بوده است. عامل سوق‌دهندۀ اقوام به تکذیب‌گری، محیط اجتماعی ناسالمی بوده که متأثر از دو عاملِ «الگوی رفتاری» در درجۀ اول و «تغییر ذهنیت‌ها» در مرتبۀ بعد، توسط کنشگرانی با مرجعیت فکری و سیاسی تحت عنوان «ملأ» شکل گرفته است. قوم یونس تنها قومی است که سخن از وجود چنین طبقه‌ای در آن یافت نشده و به جای آن در روایت‌های مربوط به این قوم، از حضور یک «عالم ناصح» نام برده شده است.