مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫پژوهش حاضر در پاسخ به مسأله عدالت تمام صحابه پيامبر اسلام(، با روش توصيفي ـ تحليلي، اوصاف و ويژگي‌هاي مذکور درباره صحابه را بررسي کرده، و اين فرضيه را پي‌گيري مي‌کند که بر اساس ديدگاه قرآن، صحابه همگي عادل نيستند. اهل سنت با معيارهاي متفاوت، تعاريف گوناگوني را از صحابه ارائه داده‌اند. برخي از اين علما ملازمت کوتاه‌مدت با پيامبر، و حتي يک ساعت را در صدق معناي صحابي کافي دانسته‌اند؛ اما از نظر شيعه، صحابي به کساني اطلاق مي‌شود که پيامبر اسلام( را ملاقات نموده، به او ايمان آورده و با ايمان از دنيا رفته باشند. ماده "صحب" 107 مرتبه در قرآن به‌کار رفته است، که 78 مرتبه آن به‌صورت اصحاب‌النار، اصحاب‌الجنه و امثال آن است. قرآن در بيانات خود به طبقات مختلفي از اصحاب مانند پيشگامان نخستين، بيعت‌کنندگان زير درخت، تنگ‌دستان مهاجر، اصحاب فتح، منافقان شناخته‌شده، منافقان پنهان، جاسوسان دشمن، فاسقان، افراد سست‌ايمان، تسليم‌شوندگان غيرمؤمن و مؤلفه القلوب، اشاره کرده است. علماي اهل سنت نيز طبقه‌بندي‌هاي مختلفي را از اصحاب ارائه کرده‌اند، که همين مسأله نشان‌دهنده اعتراف ضمني آنان بر وجود تفاوت و اختلاف درجات ميان صحابه است، که ادعاي آنان مبني بر عدالت تمام صحابه را زير سؤال مي‌برد. اما از نظر شيعه، صحابي بودن و درک محضر پيامبر، به‌تنهايي براي کسي مصونيت نمي‌آورد؛ بلکه درجات آنان بر حسب اعمالشان متفاوت است. بنابر اين، صحابه شامل دو گروه برجستگان و ساير صحابه مي‌شود، که گروه دوم منافقان و طعن‌زنندگان را در بر مي‌گيرد. صفات مثبت صحابه در قرآن شامل ايمان، بيعت، خلوص، هجرت، اقدامات اجتماعي صحابه همچون انفاق و صفه‌نشيني، ايثار و فداکاري مي‌شود. ارتداد، نفاق، فسق، ماجراي احد و نزول آيه در مذمت برخي صحابه با مصاديق مختلف نيز از صفات منفي برخي صحابه است. در نتيجه، آن‌چه علماي اهل سنت درباره عدالت صحابه گفته‌اند با منطق قرآن و روايات صحيح اسلامي سازگاري ندارد.

‫یکی از علوم مرتبط با قرآن و حدیث، دانش های پیرامون قرآن است که امروزه به نام «علوم قرآن» شناخته می شود. پایان نامه ی حاضر ترجمه و نقد و بررسی یکی از نوشتارهای امروزین در این موضوع است که به دست دانشمند قرآن شناس آیت الله العظمی نهاوندی نوشته شده است. این نوشتار که مقدمه ی تفسیر گرانقدر ایشان به نام نفحات الرحمن فی تفسیر نامدار شده است. وی در این مقدمه به مباحثی درباره ی قرآن پرداخته است و در هر بخش موضوع جداگانه ای را در پیش گرفته و از آغاز تا پایان روند زنجیره واری را پیموده است. شیوه ی بحث در این پیشگفتار قرآنی، آمیزه ای از پژوهش و استدلال و استناد به آیات و روایات است. از این مقدمه می توان وقوف و چیرگی این نویسنده را در مباحث کلامی، تفسیری، و روایی به خوبی دریافت. در بخش ترجمه سعی شده است بازگردان فارسی، ساده و روان و در عین حال سازگار با متن اصلی مصنف باشد. از آنجا که این نوشتار دارای یک نسخه بود، در بخش تصحیح تنها به اصلاح غلط های فاحش در متن اکتفا گردید و در بخش تحقیق، مآخذ و تراجم را در پاورقی ها ذکر کردیم.