مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم مهم ترین منبع انسان شناسی است. انسان هنگامی که پا به حیات مادی می گذارد و در زمین مستقر می شود، مسافری است که به کاروان سرای دنیا وارد می گردد.او با فطرت خود توجه دارد که دست قدرت خدایی دانا و حکیم او را به این کره خاکی آورده است و همسایه دیگر آفریدگان خود قرار داده است. از این رو، از پرسش های اساسی ای که ذهن بشر را به خود جلب می کند، نحوه تعامل او با دیگر موجودات است.ریشه این روابط در فطرت انسان به ودیعت نهاده شده است. با وجود این برای شکوفایی و عملیاتی کردن آنها نیازمند هدایت و راهنمایی خالق متعال است. این مقاله پاسخ پرسشهای اساسی ذیل است: 1. رابطه ام با خدا چگونه باشد؟ 2. رابطه ام با خویشتن چگونه باشد؟ 3. رابطه ام با دیگر مخلوقات چگونه باید باشد؟ پژوهش جامع درباره این پرسشها از امکان این مقاله افزون است. از این رو به اختصار نکاتی در این باره اشاره می شود.

معناشناسی از جمله علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفته ی آن ها در متون مختلف می پردازد این دانش در اواسط قرن 19 پا به عرصه گذاشت ظاهراً ماکس مولر و میشل بریال از جمله واضعانِ این دانش بودند معناشناسی هر واژه ای با در نظر گرفتن روابط مفهومی میان واژگان آن متن به دست می آید فرهنگ لغت ها فقط بخش جزئی و منفکی از معنی واژگان را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند در نتیجه برای بررسی معنای دقیق واژه مورد نظر (مثلاً ضرب) در قرآن کریم و روابط معناشناختی آن و تبیین جایگاه آن در آیات مختلف به این پژوهش روی آوردیم پژوهش حاضر درصدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و توصیفی واژه ضَرَبَ، تطور و توسعه معنایی این واژه را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هر چه بهتر مفهوم آن نائل آید لذا با اهتمام به کاربردهای «ضَرب» با توجه به بافت آیه، سیاق آیات قبل از آیه ی مورد نظر و فضای آیاتی که بعد از آن آیه قرار می گیرند و سایر عناصر تشکیل دهنده همچون واژگان متقاربه المعنی ، وجوه آن را مشخص کند که نهایتاً به کشف اصول کلی حاکم بر معانی آیات نه تنها مراد ظاهری آیات، با روش توصیفی – تحلیلی دست یابد. واژه ضرب یکی از واژه های قرآنی است که 57 بار به آن اشاره شده است درک معانی مختلف آن منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است. حاصل بررسی و تحلیل معناشناسی در این پژوهش نشان داد که سیر معنایی این واژه با توجه به بافت معنایی آیاتِ قرآن، معانی متعددی چون زدن، سفرکردن (به قصد تجارت یا جهاد و جنگ)، پایکوبی، رویگردانی، مَثَل زدن برای بیان و توصیف و... دارد همچنین همه روابط معنایی بررسی شدند از جمله رابطه ترادف این واژه با کلماتی مانند وکز، اقتتال و ... و همنشینی آن با ترکیب ضرب...مثلاً یا ضرب فی الأرض و سایر روابط نیز مورد بررسی قرار گرفت که همه این ها تأثیر شگرفی در مشخص کردن معنای آیات داشت.

‫در اين پژوهش موازين اخلاق اجتماعي از منظر قرآن کريم و آموزه‌هاي اسلامي به ويژه روابط اجتماعي بررسي شده و مباني و ضوابط رابطه با ديگران در جامعه اسلامي تبيين گرديده است. نويسنده در پنج فصل اصول کلي همزيستي با ساير مردم و ديگر اديان را بيان کرده و آموزه‌هاي قرآن و سنت را در اين زمينه تبيين نموده است. در فصل اوّل ضمن بيان مقدمات تحقيق، کيفيت تشکيل مجتمعات بشري و ضرورت آن، چگونگي ارتباط افراد بشر يا يکديگر و لزوم آن، تعددّ جوامع بشري از لحاظ ديني و سياسي و مذهبي، اهداف و رسالت جامعه اسلامي در ايجاد رابطه با جوامع غير اسلامي و قوانين اسلامي در اين زمينه آمده است. در فصل دوم مفاهيم مربوط به زندگي و همزيستي مسالمت‌آميز با غيرمسلمانان از لحاظ لغوي و اصطلاحي و نيزمعاني لغوي و اصطلاحي واژگاني مانند عفو، صفح، حوار (گفت وگو)، تعارف تعايش و فلسفه تعدد در زمينه جوامع ديني و انساني بيان شده است. همچنين به ضرورت عقلي گفت وگو و ارتباط جوامع مختلف انساني، فارق از هر گونه دين يا فرهنگ خاص، اشاره کرده است. در فصل سوم با عنوان "تعايش ديني" ضوابط همزيستي ديني جوامع اسلامي و غير اسلامي مورد بررسي قرار گرفته و آيات و روايات در اين زمينه و نيز موضع‌گيري و سيره پيامبر اسلام(ص) و اهل بيت(، ضرورت احترام متقابل اديان و مذاهب، مباني فقهي روابط مسلمانان با غير مسلمانان و معيارهاي همزيستي و جنگ بيان شده است. در فصل چهارم به ضرورت همزيستي بين مذاهب مختلف اسلامي از لحاظ مذهبي اشاره گرديده و مباني قرآني، روايي و فقهي و ديدگاه‌هاي فقهاي مسلمان در اين باره شرح داده شده و اهداف و نتايج همزيستي مسلمانان با ساير مجامع ديني، مذهبي و انساني بيان گرديده است.

‫اين پايان نامه به زبان عربى نوشته شده و مباحث آن عبارتند از: تعريف و اركان و ادات و اقسام و اغراض تشبيه، تشبيه تمثيل در قرآن، تشبيه مرسل و مفصل و مجمل در قرآن، تشبيه بليغ در قرآن، تشبيه مقلوب در قرآن. در اين پايان نامه پس از معرفى هر يك از اقسام تشبيه، شواهدى از آيات قرآن آورده و بررسى شده است. منابع اين پژوهش عبارتند از: قرآن كريم، تفاسير ادبى مانند تفسير كشاف و كتب بلاغت و ديوانهاى شاعران و شروح آنها.

‫چکيده : تحقيق کنوني به تشريح آثار اخلاقي، عقيدتي، سياسي، اجتماعي و ادبي مثال‌ها و قصه‌هاي قرآني مي‌پردازد. نگارنده ضمن توضيح کليات قصه و ويژگي‌هاي آن در قرآن کريم، اهداف قرآن از بيان قصه‌هاي زندگي پيامبران و اقوام پيشين و عذاب برخي ملت‌هاي سابق و ابعاد مختلف اين قصه‌ها را بررسي مي‌کند. نوشتار حاضر در سه فصل سامان يافته است. نويسنده در فصل اول به تبيين واژگان تحقيق و معناي لغوي و اصطلاحي قصه، مثل (تمثيل) و مثال‌هاي قرآني پرداخته و خصوصيات آن‌ها را ذکر مي‌کند. انسجام مثال‌هاي قرآني، اهداف مثال‌هاي قرآني، مانند موعظه و پند گرفتن و توضيح حقايق براي شنونده، تفاوت مثال‌ها و قصه‌هاي قرآن، عناصر ادبي قصه‌هاي قرآن همچون: وجود عنصر مکان و زمان، تفکر و انديشه، ابعاد جسماني و اجتماعي موجود، وجود عنصر گفت وگو و نيز عناصر غيبي و تشويقي موجود در آن‌ها، از ديگر مندرجات فصل اول محسوب مي‌شود. در فصل دوم ويژگي‌هاي قصه‌هاي قرآني و ابعاد آن‌ها مثل واقعي بودن، راست بودن، تصويرگري موجود در اين قصه‌ها، ايجاز، قدرت تأثيرگذاري و هدفمند بودن آن‌ها بررسي گرديده و هدف از تکرار برخي قصه‌هاي قرآني مانند قصه حضرت آدم نيز توضيح داده شده است. نويسنده در ادامه با اشاره به ابعاد اعتقادي، اخلاقي، اجتماعي و سياسي قصه‌هاي قرآن، نمونه‌هايي از اين ابعاد در قصه‌هاي حضرت نوح، ابراهيم، موسي و عيسي( را شرح مي‌دهد. در فصل سوم اهداف مهم مندرج در قصه‌هاي قرآني مانند الهي بودن دين، تثبيت قلب پيامبر اسلام، موعظه گرفتن و عبرت گرفتن مخاطبان، يکي بودن ابزار تبليغ پيامبران، يکي بودن دين خدا از اصل و اساس بيان شده و نمونه‌هايي از داستان‌هاي پيامبران و اقوام و ملت‌هاي گذشته در قرآن کريم فراروي مخاطبان قرار مي‌گيرد.

‫در اين نوشتار مباني فهم قرآن کريم و تفسير آن با استفاده از روش تفسيري آية‌الله شهيد سيد محمد باقر صدر استخراج شده و ديدگاه‌هاي ايشان در مورد امور اجتماعي مندرج در قرآن و تفسير موضوعي بيان گرديده‌است. نويسنده در قالب چهار فصل به تبيين ديدگاه‌هاي قرآني شهيد صدر پرداخته و نمونه‌هايي از انديشه‌هاي تفسيري ايشان را بيان نموده است. وي در فصل اول به بحث درباره مباني و اصول فهم قرآن کريم از منظر شهيد صدر پرداخته و سيره علمي و آثار قرآني ايشان را معرفي کرده است. در همين راستا نگارنده امکان فهم قرآن، حجيت ظواهر، نحوه تعامل با نص و فهم آن از منظر شهيد صدر را بررسي کرده و طبق نظريه هرمنوتيک فلسفي، روش خاص شهيد صدر در فهم عقلاني مسايل اجتماعي قرآن و مباحث علمي و تجربي مندرج درآن را تبيين نموده است. او در فصل دوم، آراي شهيد صدر در علوم قرآن، تاريخ قرآن و تاريخ تفسير و نيز ديدگاه‌هاي ايشان و اختلاف نظر وي با برخي ديگر از قرآن پژوهان را بيان کرده است. در فصل سوم، مباني تفسير و روش‌هاي تفسير قرآن از ديدگاه‌شهيد صدر را مورد بحث و بررسي قرار داده و مفهوم تفسير، امکان تفسير، محدوده تفسير و ابزار تفسير قرآن و شرايط آن را از منظر شهيد صدر بيان نموده و مراحل تفسير قرآن از زمان رسول خدا( تا عصر کنوني، اقسام تفسير و روش‌هاي گوناگون آن را ذکر کرده است. در فصل چهارم، نويسنده ديدگاه‌هاي شهيد صدر در مورد تفسير موضوعي قرآن کريم و نمونه‌هايي از تفسير موضوعي قرآن مانند تفسير توحيدي قرآن، تفسير اجتماعي قرآن، خلافت انسان و سنت‌هاي تاريخي قرآن را از منظر ايشان مورد تجزيه و تحليل قرار داده و ويژگي هاي اين گونه تفاسيراز نظر‌گاه شهيد صدر را بررسي کرده است.

---