مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهمترین آفات حدیث به عنوان دومین منبع فهم دین که گاه از سوی منافقان و گاه دوستان نابخرد شکل گرفت، پدیده وضع و جعل در تاریخ حدیث است که پیامبر (ص) نیز به آن هشدار داد و ائمه (ع) شیعه نیز در این زمینه کوشیدند و در مراجعات و گفتگوهای خود با پدیده جعل مبارزه نمودند و یاران خود را به تلاش در این راه فراخوانده‌اند. امام رضا (ع) نیز با تأسی از روش پدران خویش، به شیوه‌های مختلف به مبارزه با وضع و واضعان و برخورد فعال و نقادانه با حدیث پرداختند. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع مکتوب درصدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که معیارهایی امام رضا (ع) جهت شناخت حدیث موضوع کدامند و شیوه‌های مقابله حضرت با پدیده جعل چگونه بوده است؟ نتایج حاکی از آن است که از نظر امام رضا (ع) مخالفت حدیث با قرآن، سنت قطعی پیامبر (ص) و منقولات ائمه دیگر، مخالفت حدیث با عقل، مسلمات دینی و واقعیات و خالی بودن کلام از حقیقت و نورانیت و نقل حدیث از منابع نامعتبر و راویان غیر موثق از مهمترین نشانه‌های وضع به شمار می‌رود. بر این اساس، برپایی حلقه‌ها و جلسات حدیثی و مناظره؛ مبارزه با قصاصان؛ رویارویی با تفکرات غلوآمیز؛ سنت عرضه حدیث؛ دقت در اخذ منبع حدیث و برپایی حلقه‌های مناظراتی، مقابله با تحریف احادیث، از مهمترین شیوه‌های مقابله امام رضا (ع) در پالایش روایات به‌شمار می‌رود.

عقلگرایی فلسفی و نقلگرایی دو رویکرد مورد توجه در فهم و تبیین روایات هستند. یکی از راه‌های آشنایی با این دو رویکرد و نقاط اشتراک و تمایزشان بررسی مقایسه‌ای آنها از جهت میزان توجه و بهره-مندی آنها نسبت به اصول فهم و تبیین روایات است. ازاین‌رو این مطالعه بر آن است تا با بررسی مقایسه‌ای شروح ملاصدرا، فیلسوف عقلگرا و مجلسی، دانشمند نقلگرا، بر کافی از جهت مذکور، به آشنایی بیشتر با این رویکردها یاری رساند. برخی از نتایج این مطالعه از این قرار است: هر دو رویکرد پذیرفته‌اند که معصومین علیهم السلام با توجه به سطح فهم مخاطب با وی سخن می‌گویند. همچنین به اینکه برخی از سخنان معصومین علیهم السلام می‌تواند از باب جدل یا اقناع باشد باور دارند اما گاه در مصادیق میان آنها اختلاف به چشم می‌خورد. هر دو به اصل وقوع تقیه در برخی روایات باور دارند اما در کاربست آن اختلاف دارند. هر دو اصل نقل به معنا را قبول دارند اما اهتمام خاصی در بررسی روایات نقل به معنا و کشف متن اصلی روایت ندارند. هر دو به اصل تصحیف نیز توجه داشته‌اند اما اهتمام مجلسی بیشتر است. هر دو به اصل تأویل توجه داشته‌اند اما گاه رویکردشان به تأویلشان جهت بخشیده است.

ترجمه ماشینی: این اولین جلد از مطالعات مسلمانان گلدزیهر است که در زمره آثار کلاسیک ادبیات علمی اسلام قرار دارد. در واقع، این دو جلد که در ابتدا به زبان آلمانی در سال‌های 1889-1890 منتشر شده‌اند، به‌حق می‌توانند از جمله مواردی باشند که پایه‌های مطالعه مدرن اسلام را به‌عنوان یک دین و تمدن پایه‌گذاری کردند. پژوهش اول به واکنش اسلام نسبت به آرمان‌های جامعه قبیله‌ای عرب، نسبت به نگرش‌های اسلام اولیه نسبت به ملیت‌های مختلف و به‌ویژه ایرانی‌ها می‌پردازد و در فصل نهضت شعوبیه به اوج خود می‌رسد که نشان‌دهنده واکنش مردم است. اقوام تازه گرویده و دوباره بویژه ایرانیان به ایده برتری اعراب. جستار دوم، مطالعه معروف در مورد توسعه حدیث، «احادیث» منسوب به محمد است، که در آن حدیث نشان داده شده است که گرایش های مختلف اسلام اولیه را منعکس می کند، و مجموعه آن، و ادبیات بعدی که به آن اختصاص یافته است. ، شرح داده شده است. نام گلدزیهر عمدتاً با مطالعه انتقادی حدیث مرتبط است که این مقاله مهم‌ترین بنای آن است. مقاله سوم در مورد کیش اولیاء است که اگرچه برخلاف روح و حرف اسلام اولیه است، اما نقش مهمی در توسعه بعدی آن داشته است. این مقالات با غنای شگفت‌انگیز اطلاعاتی، حس عمیق تاریخی و بینش دلسوزانه مؤلف به نیروهای محرک دین و تمدن، امروز مانند زمان انتشار اولیه خود تازه و برای همه دانشجویان اسلام ضروری است. ویراستار، S. M. Stern، حاشیه نویسی را با تکمیل، هر زمان که لازم باشد، با اضافات مربوطه و با نشان دادن مهم ترین ادبیات بعدی مربوط به موضوعات مورد بررسی در مطالعات، به روز کرده است.

در این پژوهش، کوشش شده تا با بررسی ساختار و چارچوب حاکم بر «اصول الکافی»، اثرگذاری پیشینیان بر کلینی در تبویب و تدوین این کتاب، واکاوی شود. با همین هدف و با روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی ساختار حاکم بر چینش روایات و نظریه «اقتباس» یا «ابتکار» کلینی در تدوین اصول کافی، پرداخته شده است. نگارنده در این پژوهش، تلاش می‌کند تا نشان دهد که روش موضوع‌محور کلینی در چینش احادیث- در مقابل کتب حدیثی مُسندی- از جنبه ساختاری- هرچند در مواردی ابداعی- بیشتر تأثیر گرفته از پیشینیان بوده است. در این مسیر، کلینی از «المحاسن» احمدبن‌خالد برقی و «بصائرالدرجات» محمدبن‌حسن صفار، بهره جسته است. همچنین برخلاف نظر برخی از مستشرقان که تدوین اصول الکافی را متأثر از جریان عقل‌گرای حوزه حدیثی بغداد می‌دانند، این پژوهش نشان می‌دهد که اصول الکافی، نمودار جریان نص‌گرای حوزه حدیثی قم بوده است.