مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

حکمت بر اساس تقسیم آن بر پایه قوای نفس، دو شاخه نظری و عملی را شامل میشود. حکما از دیرباز، بر همراه بودن تحصیل و تکمیل این دو شاخه برای تحقّق تعریف و معنای «حکمت» تأکید داشته اند. ملّاصدرا نیز همچون سایر حکما، به این همگامی تصریح و بر آن تأکید کرده است. اما حکمت عملی به لحاظ داشتن مایه های کاربردی و عملی برای تکمیل و تعالی نفس، با تزکیه نفس ملازم است. و چون غایت حکمت، تکمیل نفوس است، بنابراین، تزکیه نفس با حکمت، تعریف آن، و غایت آن ارتباط تنگاتنگی دارد.نوشته حاضر به بررسی این ارتباط از نظر ملّاصدرا میپردازد و سعی کرده است با توجه به مبانی و مطالب حکمت متعالیه، حقیقت حکمت و ارتباط آن با ایمان و تزکیه نفس را تشریح و تصویر کند، نکاتی درباره غایات حکمت ذکر نماید و سپس به بررسی تفصیلی رابطه دوسویه غایات حکمت و تزکیه نفس بپردازد و از این طریق، این نکات را اثبات کند: 1. دغدغه اصلی ملّاصدرا در تعریف و «ارائه حکمت متعالیه»، کمال نفس و تزکیه آن بوده است. 2. غایات حکمت، که ملّاصدرا و دیگران از آنها به «غایت» تعبیر نموده اند، در حقیقت، غایات و نتایج عملی و هستیشناختی هستند، نه غایات علم شناختی و روش شناختی. 3. حکمت عامل اصلی تزکیه صحیح نفس، و تزکیه نفس نیز عامل اصلی فهم صحیح مسائل فلسفی است. 4. تزکیه نفس در شکل گیری مفهوم، تعریف، مصداق و غایات این جهانی حکمت، نقش بسیار اساسی دارد و بررسی جامع موارد وابستگی فهم مسائل حکمت بدان ضروری به نظر میرسد.

برای حکمت متعالیه صدرالمتألهین دو معنا می توان در نظر گرفت: یکی، «فلسفه اولی» و دیگری، مکتبی است که با روش ویژه ای، مسائل فلسفی را بررسی می کند. روش شناسی حکمت متعالیه از دیدگاه صدرالمتألهین و نقد و بررسی آن، موضوع این مقاله است. پیروی از این روش، طبعا، دستاوردهای متفاوت با دستاوردهای فلسفه مشّاء و علم کلام و حتی اندکی متفاوت با دستاوردهای شیوه اشراقی و عرفانی خواهد داشت. شیوه حکمت متعالیه دارای دو بُعد سلبی و ایجابی است. ناکفایتی عقل برای دست یابی به حقایق و نارسایی عرفان برای ادراک حقایق و زیان های سطحی نگری و ظاهربینی در بررسی شریعت در بُعد سلبی این مکتب بیان می شود. نقش عقل و وجدان عرفانی و کیفیت امتزاج برهان و وجدان و نقش شریعت در ورای این دو علم به عنوان مصحّح و مؤیّد عقل و عرفان و هماهنگی راه برهان، وجدان و شریعت در وصول به حقایق در بُعد اثباتی این مکتب جا دارد. این مکتب هدف از تعلیم و تعلّم را تنها دست یابی به مجموعه ای از مفاهیم و اصطلاحات و گزاره های ذهنی نمی داند، بلکه هدف را معرفتی می داند که با کمال نفسانی صاحب معرفت همراه است. امتیاز دیگر این مکتب آن است که روش تحقیق آن بر معرفت شناسی متقنی مبتنی است، در عین حال، دارای نارسایی هایی نیز هست و راه نقد در آن مسدود نیست.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده با توجه به اهمیت کلام الهی در دین مبین اسلام و اختلاف نظرهایی که در این زمینه بین حکما الهی وجود دارد در این پایان‌نامه دیدگاه سه تن از حکما صدرایی(ملاصدرا، علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی) را در سه محور حقیقت، حدوث و صدق کلام الهی به روایات معصومین علیهم‌السلام عرضه و بررسی کرده‌ایم. حکما صدرایی حقیقت کلام را افهام ما فی الضمیر می‌دانند از این رو معتقدند که همه مخلوقات کلام الهی هستند و دلیل حقیقت بودن کلام در افهام مافی الضمیر، این است که کلمات برای روح معانی وضع شده‌اند و روح معنای کلام بعد از تجرید از قیود، افهام ما فی الضمیر است. ملاصدرا برخلاف علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی کلام را صفت ذات خداوند می‌داند. در بحث صدق و کذب نیز حکما صدرایی با استناد به قاعده حسن و قبح عقلی صفت صدق را برای کلام خداوند اثبات می‌کنند. از دیدگاه روایات حقیقت کلام خداوند منحصر در کلام لفظی است. البته در قرآن و روایات لفظ کلام و کلمه برای برخی از موجودات غیر از الفاظ استعمال شده است اما اثبات کننده ادعای حکما صدرایی نمی‌باشد؛ زیرا ادله حکما در این موارد اخص از مدعای ایشان است. همچنین با مراجعه به عرف و لغت و دیگر علائم حقیقت مانند تبادر و صحت سلب، می‌توان ادعا کرد که لفظ کلام، حقیقت در کلام لفظی است و استعمال آن در دیگر موجودات نیاز به قرینه دارد. روایات اسلامی کلام خداوند را فعل او و حادث می‌دانند و معنای ذاتی و قدیم بودن صفت کلام الهی را مردود می‌شمارد. لذا می‌توان گفت در موضوع حقیقت، حدوث و قدم کلام الهیروایات معصومین علیهم‌السلام دیدگاه حکما را تأیید نمی‌کنند. آیات و روایاتی که در موضوع صدق کلام الهی وجود دارد دیدگاه حکما صدرایی را تأیید می‌کند.کلمات کلیدی: کلام لفظی، کلام فعلی، حکمت صدرایی، روایات، فلاسفه

این پژوهش به بررسی سریان علم دراشیای مادی ولواحق آن می‌پردازد و در این راستا، نخست دلالت‌های قرآنی، شواهد روایی و نظریه‌های عرفانی را مورد بررسی قرار می‌دهد.ازمباحث مهم این تحقیق، اثبات علم جمادات بر اساس اندیشه‌های ابن سینا است که برای این منظور، از مبانی‌ای نظیر عشق ساری و علت غایی سخن به میان آمده و نقاط اشتراک دیدگاه‌های ملا صدرا و ابن سینا و اینکه هر دو در باب علم مادیات، تا حدودی، در پی سخنی واحدند مورد توجه قرار گرفته است .نحوه‌ی علم و شعور در ماده و لواحق آن، هم به لحاظ عالِمیت ماده و هم با ملاحظه‌ی معلومیت ماده، با تکیه بر اصول، مبانی و زیرساخت‌های حکمت متعالیه‌ی صدرایی، موضوع اصلی، اساسی و محوری این رساله است که در این میان ، مساوقت علم و وجود، اصالت وجود، تشکیک وجود، بساطت وجود، وحدت وجودو تقسیم علم به بسیط و مرکب از مباحثی است که در ذیل دلایل عقلی صدرا در باب علم جمادات، در فصل آخر ، به آن‌ها پرداخته شده است.

آیا ما از اشیای خارجی شناخت درستی داریم یا خیر؟ این سوال به بحث انطباق بین ذهن و عین بر می گردد که هر مکتب فلسفی با توجه به مبانی خود پاسخ مختلفی به آن ارائه می دهد.طبق اصالت وجود، وجود امری اصیل و محقق در خارج و ماهیت امری اعتباری است. از نظر ملاصدرا حقیقت وجود در ذهن نمی آید، بنابراین انطابق بین ذهن و عین در فلسفه ملاصدرا به نوعی به مسئله ماهیت و وجود بازگشت می کند. در نظام کانت انطباقی بین ذهن و عین وجود ندارد زیرا آنچه در ذهن ماست و ما آن را می شناسیم تنها فنومن و پدیدار اشیاست و ذهن ما راهی برای دسترسی به حقیقت اشیا و یا نومن ندارد.ما برای بررسی و مقایسه این دو مکتب بر آن شدیم که وجود را با معانی مختلف نومن و ماهیت را در هر کدام از معانی اصالت وجود با فنومن مقایسه نماییم.

رساله‌ی حاضر یکی از مباحث چالش برانگیز عصر جدید، یعنی مبانی انسان‌شناسی نظریه‌ی داروین و پیامدهای کلامی نظریه‌ی او، و بررسی و نقد آن بر مبنای دیدگاه‌های صدرالمتألهین ‌است. خلقت انسان به عنوانمهم‌ترین بخش از هستی، همیشه مورد توجه حکیمان و دانشمندان بوده‌است که با شناخت آن به بسیاری از سوالات دیگر نیز پاسخ داده می‌شود.در این رساله اصول عقلی و مبانی انسان‌شناسی داروین آورده‌شده‌است و سپس با عرضه‌ی این مبانی به فلسفه‌ی صدرایی بررسی و نقد انجام‌گرفته‌است. انسان داروینی یکی از موجوداتِ هستی، برخاسته از دل طبیعت و ثمره‌ی تحول تدریجی موجودات، از نقص به تمام است، بدون آن‌کهغایت و خالقی داشته باشد، یعنی بر اثر تصادف و با مساعدت انتخاب طبیعی در تنازع بقا، یکی از انواع تکامل یافته و به انسان تبدیل شده‌است. این انسان موجودی تک‌ساحتی است و تفاوتش با حیوانات تفاوت کمّی است نه کیفی. تکامل صدرایی نتیجه‌ی حرکت جوهری است و براساس استعدادهای نهفته در موجود صورت می‌پذیرد؛ و عوامل زیست‌محیطی در تکامل انسان علل زمینه‌ای هستند نه علت تامه، همچنین تغییر نوع طبیعی تا آنجا ادامه می‌یابد که با حرکت جوهریِ اشتدادی به ایجاد نفس بینجامد و با ایجاد نفس، نوع طبیعی متعیّن می‌گردد. ساحت نفسانی انسان منبعث از ساحت جسمانی ونیز تغییرپذیر است. پس از بررسی و نقد مبانی به پیامدهایکلامی نظریه‌ی داروین پرداخته‌شده‌است؛ از نظر نگارنده ملاصدرا هیچ‌یک از پیامدهای کلامی این نظریه را اعم از نفی خالق و نفی غایتمندی هستی، عدم اشرفیت انسان و نسبیت اخلاق را نمی‌پذیرد؛ ملاصدرا سیر تکامل را غایتمند، خلقت آن را حکیمانه و انسان را اشرف مخلوقات برمی‌شمارد. و با اصول متعارفه به اثبات آن‌ها می‌پردازد.

در این مقاله، ابتدا با دلایلی نظیر حکم ایجابی به معدوم، محمول قرار دادن حقایق انتزاعی و اعتباری برای حقایق خارجی و انتزاع مفاهیم کلی و غیره، به اثبات مسأله ی وجود ذهنی پرداخته شده و در ادامه حکمایی چون فخر الدین رازی با طرح نظریه ی نسبت اضافه، فاضل قوشچی با بیان نظر مغایرت علم و معلوم و انکار عینیت آن دو و صدر الدین دشتکی با طرح مسأله ی قلب ماهوی و نظریه ی انقلاب ذاتی به ایراد اشکال و انکار مسأله ی وجود ذهنی پرداخته اند، که این نقادی ها از سوی دو حکیم متأله (ملاصدرا شیرازی و ملاهادی سبزواری) به بحث و پاسخ گزارده شده و در نهایت حکیم صدرالمتألهین شیرازی با ابداع نظریه ی انقلاب در هستی شناسی علم و تساوق علم با هستی محض و تجرد صرف و خروج آن از مقولات و ماهیات و نقش مصدریت و مظهریت نفس در علم و قیام صدوری صور علمی به نفس و منتفی دانستن قیام حلولی آنها به نظریه ی نهایی خود که مبتنی بر تطابق عوالم ذهن و عین می باشد، به اثبات مسأله ی وجود ذهنی می پردازد.