مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از آنجایی که امام حسن(ع)، سبط پیامبر و امام دوم شیعیان، مورد توجه برخی اسلام شناسان غربی واقع شده اند و آنان دعاوی و شبهاتی را پیرامون شخصیت فردی، خانوادگی و سیاسی ایشان مطرح کرده اند، رساله حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و از طریق جمع آوری، فراوانی سنجی و پردازش اطلاعات به ترجمه و شناسایی دیدگاه های آنان از نیمه دوم قرن نوزده تا اواخر قرن بیستم پرداخت؛ در حقیقت در این نوشتار این سوال مطرح می شود که آیا تصویر امام حسن(ع) در آثار اسلام شناسان نیمه دوم قرن نوزدهم تا پایان قرن بیستم، بر اساس شاخصه هایی که در مرحله مقدماتی استخراج شده، تفاوت معناداری یافته یا خیر؟ نگارنده با بررسی زندگی فردی، خانوادگی و سیاسی امام در خلال آثار اسلام شناسان به این نتیجه رسیده است که هنوز تصویر ارائه شده از امام حسن(ع) واقعی نیست و برمبنای منابع اصیل اسلامی نگاشته نشده است.

نگارنده در این رساله برآن است ، ایده موعود گرایی را در مکاتب شیخیه ، بابیه و بهائیه بررسی کند و رابطه و نسبت آنرا با ایده موعود گرایی در تشیع اثنی عشری باز نماید . با چنین رویکردی و در جهت فراهم آوردن امکانات پژوهشی برای پاسخ گفتن به چرائی و چگونگی عوامل موثر در شکل گیری تحول و تطور اندیشه موعود گرایی ضمن برکشیدن عناصر اصلی موعود گرایی تشیع اثنی عشری از طریق رجوع به منابع دینی و کلامی سه مکتب فوق به استخراج و تحلیل عناصر موعود گرایی پرداخته چرایی این تحول را در زمینه و عوامل چهار گانه دینی ، فلسفی ، تاریخی و ساختاری مورد بررسی قرار دهد و بیان نماید که اندیشه موعودگرایی تشیع اثنی در مکاتب شیخیه ، بابیه و بهائیه تحت تاثیر چالشهای برآمد میان علمای اخباری و اصولی ، آراء حکمت اشراق و زیر ساختهای سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی عصر قاجاریه دچار تحول و تطور گردید .

چکیده:وظیفه کلی این رساله بررسی سیر تحول تشیع در آذربایجان در دوران قبل از تأسیس دولت صفویه است.در این رساله به مطالعه سیر تحول تشیع در این ناحیه در ابعاد گوناگون سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پرداخته شده است. به دلیل ماهیت این پژوهش ، منابع تحقیق ، کتابخانه ای است. شیوه به کار رفته در آن ، جستجو ، مطالعه و تحلیل داده ها است. شیوه بیان مطالب نیز مبتنی بر توصیف و تحلیل تاریخی است. در این پژوهش پس از بیان اهداف، سئوالات و فرضیات تحقیق و تعریف برخی از اصطلاحات و نقد و بررسی منابع بکار رفته ، به موضوعات اساسی ذیل پرداخته شده است: چگونگی ورود اسلام به آذربایجان و نقش صحابه شیعه و طرفداران اهل البیت(ع) در فتوحات این ناحیه ،آذربایجان در دوران خلافت حضرت علی(ع) ، نقش مهاجرت قبایل عرب در تشیع آذربایجان ، اصحاب آذربایجانی ائمه(ع) و نوادگان ائمه(ع) در این ناحیه ، بررسی سیر تشیع سیاسی در آذربایجان در دوران قبل و بعد از حمله مغولان ،بررسی سیر تشیع اعتقادی در آذربایجان و حضور فرق گوناگون تشیع در این ناحیه ، عناصر شیعی در هنر و باستان شناسی منطقه آذربایجان ، چگونگی تعاملات فرا منطقه ای شیعیان آذربایجان و نقش شیعیان در دگرگونی های فرهنگی آذربایجان که ضمن بررسی تاریخ فرهنگی و اجتماعی تشیع این ناحیه و بیان مولفه های گوناگون آنهانظیر نقش نخبگان فرهنگی شیعه ، باورها ، اعتقادات، مراسم و آداب و رسوم شیعیان آذربایجان ، نظام آموزش و پرورش ، ادبیات شیعی ، نمادها ، ارتباطات اجتماعی، ساختارها و نهادهای اجتماعی شیعیان ، سبک زندگی ، حرفه ها و مشاغل شیعیان و فضای کالبدی و ساختار شهری شهر های شیعه نشین صورت پذیرفته است.این پژوهش درصدد دستیابی به شرایط و زمینه هایی است که موجب رسمیت تشیع در اوایل قرن ده هجری در آذربایجان گردیده است. با بررسی موارد فوق می توان بیان نمود با گسترش تدریجی هواداران اهل بیت(ع) و تشیع در آذربایجان- علی الخصوص بعد از حمله مغولان در قرن هفت هجری- و پیدایش جریاناتی مانند تسنن 12 امامی، تسنن شیعیانه و همچنین تشیع صوفیانه زمینه ای مساعد جهت رسمیت تشیع در اوایل قرن دهم هجری دراین منطقه آماده گردیده بود به گونه ای که رسمیت تشیع در آذربایجان حاصل روند رو به رشد گسترش تشیع در این منطقه- علی الخصوص طی قرون 7تا10 هجری- و از طریق مجراهایی مانند تصوف و بارشدن مفاهیم تشیع بر مذهب اهل سنت بوده است و نه صرفا قوه قهریه صفویان . واژه های کلیدی : تحول تشیع در آذربایجان– تاریخ سیاسی تشیع در آذربایجان - تاریخ فرهنگی تشیع در آذربایجان- تاریخ اجتماعی تشیع در آذربایجان

چکیدهتحقیق درباره ی دین اسلام، از اساسی ترین و مهم ترین موضوعات، درحیطه ی دین پژوهی محسوبمی شود و مهم تر از آنپژوهش درباره ی فرقه ها و مذاهب اسلامی است؛ که مذهب تشیّع با توجه به ویژگی های خاص خود، همچون: اعتقاد به امامت و ولایت، اعتقاد به مهدویت، عقلایی برخورد کردن با مسائل، اعتقاد به اصولی مانند تقیه، جهاد وپیوند دین وسیاست، بیش از سایر مذاهب اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.پرداختن به تشیّع به نسبت تسنن، بسیار اندک بوده است؛ با این حال، از ورای مطالعات اسلام شناسی درغرب، می توان سیری را برای شیعه شناسی در غرب ارائه نمود که انقلاب اسلامی ایران یکی از مراحل بسیار تأثیرگذار در بین این مراحل محسوب می شود. آنچه مطالعه درباره ی اسلام و بویژه تشیّع را بیش از پیش دارای اهمیت می نماید، حضور اقلیت های مسلمان شیعه درکشورهای غیراسلامی و لزوم توجه به ویژگی ها، چالش ها وفعالیت های آنان است که علیرغم تعداد اندکشان، نمی توان آنان را نادیده انگاشت.مسأله ی اصلی درپژوهش حاضر، بررسی مراکز شیعه پژوهی در بریتانیا بین سال های 1950 تا2010 میلادی است که به طور کلی شاملمواردی از این قبیل است. اول اینکه؛ شناخت اسلام شناسان و شیعه پژوهان این کشور و شاخصه های دیدگاه های آنان پیرامون مذهب تشیّع ومسائل مرتبط با آن، که البته، طیف وسیعی از نظرات را شامل می شود که این رساله تلاش نموده آنها را با تقسیم بندی های مناسب، ارائه نماید.دوم اینکه؛ وضعیت شیعیان ساکن در کشور بریتانیا؛ هر چند اغلب شیعیان بریتانیا، مسلمانان مهاجری هستند که عمدتاً از کشورهای اسلامی مانند ایران، لبنان، عراق، سوریه، پاکستان به این کشور مهاجرت نموده اند؛ اما نمی توان از دیگر شیعیان نیز غفلت نمود. بررسی مراکز شیعه پژوهی، وضعیت و هویت فرهنگی ومذهبی این شیعیان وخدماتی که آنان در راستای تبلیغ اصول شیعی واسلامی انجام داده اند، واجد اهمیت بسیار می باشد. بدین لحاظ، رساله ی حاضر به روش توصیفی وتحلیلی و با استناد بر منابع در دسترس، سعی دارد تا ضمن بررسی مسأله ی فوق، به مطالعه وبررسی وضعیت مساجد، مراکز شیعه پژوهی، دانشگاهها و موسسات اسلامی در کشور بریتانیا، مصائب و چالش های مسلمانان و اثر گذاری و دیدگاه ها درباره ی انقلاب اسلامی ایران نیز بپردازد.کلید واژه: شیعه پژوهی ، شرق شناسی،تشیّع ، مطالعات اسلامی، بریتانیا.

پژوهش درباره ی اسلام، ازمهمترین ومورد توجه ترین موضوعات درحیطه ی دین پژوهی محسوب شده واز حوزه های بسیار مورد توجه درمطالعات اسلامی، حیطه ی پژوهش درباره ی فرقه ها ومذاهب اسلامی است. دراین میان، مذهب تشیّع با توجه به ویژگی های منحصربفرد خویش، همچون: اعتقاد به امامت وولایت، اعتقاد به مهدویت، عقلانی برخورد کردن با مسایل، به نسبت اهل تسنن، اعتقاد به اصولی مانند تقیه، جهاد وپیوند دین وسیاست، بیش از سایر مذاهب اسلامی مورد توجه قرار گرفته است.پرداختن به تشیّع به نسبت تسنن، بسیار اندک بوده است؛ با اینحال، از ورای مطالعات اسلام شناسی درغرب، می توان سیری را برای شیعه شناسی در غرب ارائه نمود که انقلاب اسلامی ایران یکی از مراحل بسیار تأثیرگذار در بین این مراحل محسوب می شود. آنچه مطالعه درباره ی اسلام و بویژه تشیّع را بیش از پیش دارای اهمیت می نماید، حضور اقلیت های مسلمان شیعه درکشورهای غیراسلامی و لزوم توجه به ویژگی ها، چالش ها وفعالیت های آنان است که علیرغم تعداد اندکشان، نمی توان آنان را نادیده انگاشت.مسأله ی اصلی درپژوهش حاضر، بررسی وضعیت تشیّع در دو کشور فرانسه وآلمان در قرن 20 و21 میلادی است که به طور کلی شامل دو مبحث می گردد:مبحث اول: شناخت اسلام شناسان وشیعه شناسان این دو کشور وشاخصه های دیدگاه های آنان پیرامون مذهب تشیّع ومسایل مرتبط با آن، که البته، طیف وسیعی از نظرات را شامل می شود که این رساله تلاش نموده آنها را با تقسیم بندی های مناسب، ارائه نماید.مبحث دوم: وضعیت شیعیان ساکن درفرانسه وآلمان؛ هر چند اکثریت شیعیان فرانسه وآلمان، مسلمانان مهاجری هستند که عمدتاً از کشورهای اسلامی مانند ایران، لبنان، عراق، سوریه، پاکستان و... به این دو کشور مهاجرت نموده اند؛ اما نمی توان از دیگر شیعیان نیز غفلت نمود. بررسی وضعیت وهویت فرهنگی ومذهبی این شیعیان وخدماتی که آنان در راستای تبلیغ اصول شیعی واسلامی انجام داده اند، واجد اهمیت بسیار می باشد. بدین لحاظ، پژوهش حاضر به روش توصیفی وتحلیل وبا استناد بر منابع کتابخانه ای واینترنتی موجود، سعی دارد تا ضمن بررسی مسأله ی فوق، به مطالعه وبررسی وضعیت مساجد، مراکز و موسسات اسلامی درفرانسه وآلمان، مشکلات وچالش های مسلمانان ودیدگاه ها درباره ی انقلاب اسلامی ایران نیز بپردازد.

نوشته حاضر پایان نامه ای است که به بررسی تشیع اعم از سیاسی محب و اعتقادی در قرن اول و دوم هجری پرداخته و کوفه را به عنوان نخستین مرکزیت تشیع یا دست کم یکی از مراکز مهم تشیعی معرفی کرده است. در این رساله ابتدا کلیاتی درباره کوفه بیان شده و پس از آن به تعاریف مختلفی که برای شیعه و دیدگاه هایی درباره تاریخ پیدایش تشیع ارائه گردیده پرداخته است. گونه های مختلف تشیع قبائل شیعی و خاندان های علمی شیعه در کوفه از مباحث مهم دیگر این نوشتار به شمار می آید. در قسمتی دیگر به تأثیرات حکومت امام علی (ع) شهادت اما محسنی و تأثیر امامان باقر و صادق بر تشیع کوفه پرداخته شده و پس از آن نقش کوفه را در نظر معارف شیعه مورد ارزیابی قرار داده است. در پایان رساله نیز به عنوان فصلی استطرادی به جریان غلات کوفه و برخورد ائمه با آنان پرداخته شده است چرا که مرکز پیدایش و فعالیت این جریان انحرافی کوفه بوده است. نکته آخر اینکه نوع نوشته ها و آثاری که درباره کوفه وجود دارد کوفه را با نگاه انتقادی و منفی مورد بررسی قرار داده اند و سبب آن سستی ها و کوتاهی های آنان در زمان حکومت امام علی و پس از آن امام حسن و به خصوص نسبت به قیام و شهادت امام حسین و اسارت اهل بیت و پیدایش خوارج می دانند. این نقاط منفی کوفه به حساب می آید اما باید توجه داشت که در کنار این نقاط منفی نقاط مثبت فراوانی نیز هست که ما در این پایان نامه بیش تر به آنها نظر داریم از این رو با نگاهی مثبت به کوفه نگریسته ایم و قضاوت در این باره را به عهده محققان و خوانندگان محترم می گذاریم.

فتح ایران توسط اعراب سبب گردید، ایرانیان با تعالیم مترقی اسلام به عنوان کامل ترین دین الهی آشنا شوند، جذابیت و مزیت های دین اسلام نسبت به آئین زردشت، باعث گرایش غالب ایرانیان به اسلام گردید. دیری نگذشت که فاتحان عرب بدلیل اغراض دنیوی، آموزه های اسلامی را به فراموشی سپرده و با ظلم و تبعیض، نظامی سخت تر از نظام طبقاتی قبل از اسلام در ایران بوجود آوردند، حقانیت خاندان حضرت محمد(ص) به همراه، آمادگی ذهنی مناسب ایرانیان بدلیل سوابق طولانی یکتاپرستی در ایران باستان، زمینه ساز گسترش تدریجی تشیع در ایران و به قدرت رسیدن آل‌بویه شیعه مذهب گردید. با حذف دستگاه خلافت در زمان مغولان و کاهش فشار حکام سنی مذهب به شیعیان، تشیع در ایران توسعه یافت، و شرایط لازم برای تثبیت مذهب تشیع در ایران وتشکیل حکومت شیعی مذهب صفوی مهیا گردید.

در سده نهم هجری جنبش صوفیان به صورت یک قدرت سیاسی نیرومند در ایران ظهور کرد و حکومت جدیدی به نام پادشاهی صفویه تأسیس نمود. در این مقطع صوفیان با سیاسی ساختن مذهب تشیع، از آن به عنوان دال برتر گفتمان ملی­گرایی بهره بردند. تلاقی مذهب و ملیت در گفتمان صفوی باعث شد تا بعد از حدود نهصد سال –پس از ساسانیان- وحدت دینی مبنای وحدت سیاسی قرار گرفته و هویت ملی در ایران سربرآورد. در این شرایط گفتمان تشیع صفوی بصورت عاملی جهت تقویت هویت ملی شکل گرفت. گفتمانی که با غیریت­سازی، برجسته سازی، طرد و حاشیه­رانی، هژمونی خود را به نام پادشاهی «قدر قدرت» در برابر خلافت عثمانی و دیگر رقبای خارجی گسترانید. مقاله حاضر، با استفاده از چارچوب نظری و ابزار تحلیلی برگرفته از تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه، نقش گفتمانِ تشیع صفوی را در هویت بخشی ملی مورد بررسی قرار می­دهد.