مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان :

بررسی تطبیقی دیدگاه مذاهب کلامی (امامیه، اسماعیلیه، زیدیه، معتزله، اباضیه، اشاعره، ماتریدیه و اهل حدیث) در افضلیت حضرت علی (ع)

نویسنده:

پدیدآور: علی عالمی ؛ استاد راهنما: سید رشید صمیمی

نوع منبع :

رساله تحصیلی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

فهرست نوشته‌ها فهرست منابع فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

چکیده :

افضلیت، به معنای فزون‌تر بودن کرامت و ثواب در نزد خداوند و برجستگی در صفاتی که شرط امامت ظاهری می‌باشد، تعریف شده است. افضلیت یک فرد در حوزه‌ی امامت و رهبری مسلمانان، در صفات منحصر به فرد شخصی، خانوادگی، اعتقادی، معرفتی، اجتماعی و سیاسی رهبر جامعه‌ی دینی نمود پیدا می‌کند. حال پرسش اساسی این است که از دیدگاه مذاهب اسلامی، بعد از پیامبر اکرم (ص)، در حوزه‌‌ی صفات و برجستگی‌های شخصی، خانوادگی، اعتقادی، معرفتی، اجتماعی و سیاسی چه کسی بر دیگران افضلیت داشته است تا منصب رهبری مسلمین در وجود ایشان متعین گردد؟ تحقیق حاضر، تلاش کرده است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی، پاسخ سئوال فوق را پیدا نماید. متکلمان شیعه بالجمله و متکلمان سنی فی‌الجمله بر این باورند که امام علی (ع)، در تمام حوزه‌های فوق‌الذکر، افضل صحابه‌ی پیامبر خدا (ص) به شمار می‌آمده است. با این تفاوت که متکلمان شیعه، افضلیت در حوزه‌های مذکور را دلیل بر امامت بلافصل امیرالمؤمنین دانسته و سنیان، منکر دلالت فضائل بی‌شمار علی (ع)، در حوزه‌های مذکور، بر امامت بلافصل ایشان می‌باشند. به باور متکلمان شیعی، پس از رسول خدا کسی لیاقت امامت مسلمین را دارد که در تمام حوزه‌های یاد شده، افضلیت علی‌الاطلاق نسبت به سایرین را داشته و در دو حوزه‌ی صفات کمالی و ریاست ظاهری از همه افضل باشد. به عبارت دیگر، از نظر آنان، امام، باید در آنچه بر آن ولایت می‌یابد، از تمام افراد امت، افضل باشد؛ زیرا ترجیح مفضول بر فاضل قبح عقلی داشته و در هیچ حال تقدم مفضول بر فاضل روا نمی‌باشد. اما متکلمان سنی، در این مسأله، دیدگاه واحد و ثابتی ندارند؛ گروهی در مقام نظر، از وجوب امامت افضل جانبداری کرده و در واقعیت تاریخی و اجتماعی صدر اسلام، نظریه‌ی افضلیت ترتیبی خلفا را مطرح نموده‌اند. در مقابل، اکثر معتزله، قاطبه‌ی اهل حدیث، برخی از اشاعره و اباضیه، امامت افضل را ضرورتاً به مصلحت ندانسته و به عذر حفظ مصالح امت، به جواز امامت مفضول با وجود افضل، رأی داده‌اند؛ هرگروه برای اثبات مدعای خود به دلایلی از کتاب، سنت، اجماع و عقل تمسک کرده‌اند. با عنایت به اینکه تعیین فرد افضل در حوزه‌های یاد شده، پس از رحلت رسول گرامی اسلام، تأثیر عمیقی در باورها و حوزه‌ی احکام عملی مسلمانان دارد، افضلیت حضرت علی (ع)، در حوزه‌های فوق‌الذکر را از منظر مذاهب کلامی شیعی و نحله‌های فکری اهل سنت مورد بررسی قرار دادیم و به نتایج مهمی نیز در این زمینه، دست یازیدیم؛ نیز در این تحقیق ثابت شد که از نظر ثبوتی، مذاهب کلامی، شیعی بالاتفاق و نحله‌های اهل سنت اکثرا، بر افضلیت امام علی (ع)، در حوزه‌های یادشده باورمنداند و در مقام اثبات اختلاف نظرهای وجود دارد.

مشخصات اثر

عنوان :

نقش عقل در روش کلامی ماتریدیه

نویسنده:

پدیدآور: حبیب الله حنیف ؛ استاد راهنما: سید زهیر المسیلینی ؛ استاد مشاور: ایجاد حسین

نوع منبع :

رساله تحصیلی

منابع دیجیتالی :

فهرست نوشته‌ها فهرست منابع فارسی فهرست منابع انگلیسی و زبان‌های دیگر متن ناقص پایان نامه

کلیدواژه‌های اصلی :

17. فرق کلامی , ماتریدیه (اهل سنت)

چکیده :

عقل نزد بسیاری از متکلمان مسلمان و نحله‌های فکری و کلامی، یکی از منابع معرفت شناخته می‌شود. ماتریدیه نیز از آن به عنوان یکی از منابع و اسباب معرفت یاد می‌کنند با این تفاوت که ماتریدیان، نه چونان معتزله مطلقا عقل را مبنای معرفتی برای عموم مسایل می‌دانند و نه چونان اهل حدیث و اشاعره که در گزاره‌های کلامی نقشی برای عقل قایل نیستند و یا از نقش آن می‌کاهند. بلکه از این منظر عقل نقش مهمی در خداشناسی، راهنماشناسی و فرجام‌شناسی دارد. پژوهش پیرامون نقش عقل در نزد متکلمان مسلمان و در روش‌های مکاتب کلامی اسلام، از آن روی که می‌تواند دریچه‌های گفتگو و اندیشه را برای مسلمانان باز نگه می‌دارد، اهمیت فراوانی دارد. در جهانی که ما در تلاطم افراط و تفریط در به کارگیری و استفاده از عقل به شدت در تنگنا قرار گرفته ایم، بررسی رویکرد‌ مذاهب معتدل اسلامی نسبت به عقل، ما را از این تنگنا و مهلکه نجات خواهد داد. از این روی در این نوشتار تلاش می‌شود تا نقش عقل در روش مکتب کلامی ماتریدیه مورد مطالعه قرار گیرد.نوشتار حاضر در چهار فصل تدوین شده است که فصل آغازین آن به مفهوم‌شناسی و طرح کلیاتی پیرامون بحث اختصاص یافته است و در آن سعی می‌شود تا برای ورود به اصل بحث زمینه سازی شود. در فصل دوم، مباحثی چون معرفت‌شناسی و خداشناسی ماتریدان بررسی می‌شود، در فصل سوم مباحث راهنماشناسی و در فصل چهارم مباحث فرجام‌شناسی یا بحث معاد مورد مطالعه قرار گرفته است. حاصل این مطالعه این است که ماتریدی در مباحث خداشناسی عقل را مقدم بر نقل می‌دارد و در مباحث راهنماشناسی،‌ عقل را مثبت ضرورت ارسال رسل می‌شمارد و در مباحث معاد نیز هر از گاهی از عقل بهره گرفته می‌شود اما چون بحث معاد، بحثی نقلی است و عقل آدمی توانایی درک تمامی ابعاد رستاخیز و معاد را ندارد، لذا نمی‌تواند مطلقا در خصوص گزاره‌های کلامی در حوزه‌ی معاد، داوری کند، اما می‌تواند که در اثبات پاره‌ی از مباحث و مسایل معاد، به کمک متکلم بشتابد و وی را در تبیین مسایل و توضیح و تفسیر آن و نیز دفاع و توجیه آن‌ها یاری نماید.

مشخصات اثر