مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده مقاله: یکی از ناسازی‌های ظاهری در رفتار معصومین به ویژه پیامبر اسلام, و ائمه] وجود دعاهایی است که در آنها از خداوند طلب بخشش می‌کنند. این استغفار در حالی است که معتقدیم معصومین از ابتدا تا آخر عمر، هیچ خطایی مرتکب نمی‌شوند. سئوالی که مطرح می‌شود این است که اگر معصومین] هیچ خطایی نمی‌کنند، چرا استغفار می‌نمایند و اگر خطاکارند، چرا ایشان را معصوم می‌دانید؟ مرحوم اربلی استغفار ائمه] را ناشی از پرداختن ایشان به امور شخصی و در نتیجه غفلت از خداوند می‌داند. پاسخ وی طرفداران بسیاری یافته است، تا جایی که در کتاب‌های درسی دانشگاهی نیز مطرح شده است. به نظر می رسد استغفار ائمه] دلایل دیگری دارد. در این مقاله ضمن نقد دیدگاه مرحوم اربلی به دیدگاه‌های اندیشمندان دیگر نیز اشاره شده و به توضیح و تبیین آنها پرداخته شده است

چکیده مقاله: عصمت اهل‌بیت] از مسائلی است که با نگاهی مختصر به متون اسلامی قابل پذیرش و اثبات می‌باشد. در آیه 33 سوره مبارکه احزاب و روایات موجود در منابع روایی شیعه و اهل سنت به صراحت بر این مطلب که خداوند خواسته، هرگونه رجس و آلایش را از اهل‌بیت نبوت] زدوده و ایشان را از هرعیب پاک و منزه نماید اشاره شده است. باوجود این برخی از گروه‌های کلامی چنان که باید حقیقت این مسئله را درک نکرده و سطحی‌نگری و تعصب آنان سبب شده است که عصمت اهل‌بیت رسول خدا, را برنتابند یا کسان دیگری را بدون دلیل، در عصمت با اهل‌بیت] شریک پندارند. از کسانی که این مسئله مهم و اساسی را مورد تحقیق قرار داده است، عارف پر آوازۀ جهان اسلام، محی‌الدین ابن عربی است. در تحقیق حاضر افزون بر تحلیل عرفانی حقیقت عصمت، با بررسی عبارات شیخ، نشان داده شده که او نه تنها قائل به عصمت مطلقه اهل‌بیت] است، بلکه ایشان را عین طهارت می‌داند و مراد او از اهل‌بیت همان پنج‌تن آل کساء] است. همچنین به این اشکال که شیخ، عصمت را مانع از گناه نمی‌داند، پاسخ داده شده است.

عصمت از مفاهیمبنیادین کلام اسلامی است. بر اساس اعتقاد بسیاری ازمسلمانانانبیاء الهیبه طور اعم و پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به طور اخص از ارتکاب گناهان کبیره مصونیت دارند. در این میان برخی فرقه-هایمسلمان، صدور گناهان صغیره و خطا را بر پیامبران بی‌اشکال دانسته‌اند، اما در خصوصنبوت خاصه و عصمت رسول گرامی اسلامبیشتر عالمان امامیه بر این باورند که ایشان هم از گناهانصغیره و هم از گناهان کبیره به دور است. در عین حال بر اساس برخی روایات موجود در منابع حدیثی فریقین اعتقاد به عصمت پیامبرصلی الله علیه و آله مورد چالش قرار گرفته است. روایاتی از این دست را می‌توان ذیل تفسیر آیاتی مانند آیه مرتبط با دریافت وحی از سوی پیامبر (سوره حج) یا آیه‌ای که در آنبه ظاهر پیامبر مورد عتاب قرار گرفته (سوره توبه) یا آیه‌ای که آن حضرت به ظاهر به خاطر اسیر گرفتن با نکوهش مواجه شده و یا آیه‌ای کهبه ایشان وعده آمرزش گناه و ذنب داده شده است (سوره فتح). این قبیل روایات با توجه به مبانی فقه الحدیثی فریقین باید مورد بررسی قرار بگیرند. این پایان نامه با رویکرد فقه الحدیثی، به گونه تطبیقی و با روش توصیفی و تحلیلی چنین روایاتی را مورد واکاوی و تحقیق قرار داده است. حاصل این پژوهش، البته با توجه به مبانی فقه الحدیثی مورد قبول فریقین نااستواری این قبیل روایات است. در این نوشتار، عصمت نبوی، اهم نظرات و آراء اندیشمندان، مفسرین و متکلمین شیعه و اهل سنت در مورد عصمت، تفاسیر شیعه و سنی ذیل آیات مخل به معنای عصمت بیان شده و در آخر روایات وارده در منابع حدیثی فریقین منافی با معنای عصمت مورد واکاوی قرار خواهد گرفت.

چکیدهبررسی شبهات عصمت امامان یکی از ابحاث مهم کلام بوده است، شبه استدلالی است که از مقدمات فاسدی تشکیل می‌شود که حقی را باطل یاباطل را حق جلوه می‌دهد و عصمت لطف الهی و ملکه نفسانی است که باوجود آن مکلف از ترک واجب در فعل حرام اختیارا جلوگیری می‌کند. و امام کسی است که دارای رهبری عمومی در اموردین و دنیابه صورت نیابت از پیامبر می‌کند.در این نوشتار شبهات عصمت امام رضا (ع) و امام جواد (ع) بررسی می‌شود که از طرف بعضی مخالفین ارائه شده است. وآنها را براساس شواهد تاریخی، کلامی پاسخ داده می‌شود، مانند این که شبهه معروفی درباره امام رضا (ع) شده که چرا ولیعهدی ظالمین را قبول کرده در حالیکه در قرآن کریم از رکون و میلان پیدا کردن به ظالمین نهی شده است، پاسخ این شبه این است که به صورت اکراهی که از طرف مامون صورت گرفته بود و شواهد آن در تاریخ ثبت شده امام به خاطر مصلحت و صلاح دید آن وقت این ولی عهدی را پذیرفته و از آن موقعیت برای خدمت به اسلام و مسلمین بسیار بهره برده است. و شبه معروف در باره امام جواد (ع) این که چرا بادختر قاتل پدرش که دختر مامون می‌باشد ازدواج کرد در حالیکه خود آن زن هم دست پرورده دستگاه خلافت عباسی بوده و امام از این ازدواج امتناع نکرده است، و بناء بر قانون اسلام در ازدواج کفو بودن همسر لازم بود، و آن زن کفو امام نبود است.پاسخ این شبه این است که این ازدواج با اصرار مامون و کاملا جنبه سیاسی داشت و امام در این امر مجبور بوده است، و در سیرت بعضی پیامبران و امامان دیگر در این گونه حالات اتباع کرده، یکی از شبهات معروف اینکه چرا این دو امامان (ع) بر اقامه حکومت عباسی قیام نکرده و از موقعیت سیاسی و اجتماعی خودشان استفاده نکرده اند؟جوابش این است که وضعیت سیاسی آن زمان برای تشکیل حکومت سازگار نبوده بلکه گاهی جاسوسان دست به کمک می‌آمدند، تا این سلسله امامت را متهم کرده و از بین ببرند، و درآن زمان دو قسم از قیامها مذهبی و غیر مذهبی صورت گرفت، و امامان (ع) قیامهای مذهبی را تایید می‌کردند، ولی آنها هم در تشکیل حکومت موفق نشدند، و امامان (ع) برای ترتیب نفوس و هدایت امت کوشیده و انقلاب فرهنگی و اجتماعی مسلمانان در زمینه علم و دانش برپا کردند.

در حوزه مباحث کلامی در بحث نبوت انبیا?بحث عصمت از جایگاه ویژه‌ا‌‌ی برخوردار است. چون غرض از بعثت انبیا?تکامل و سعادت بشر است و این هدف بدون عصمت انبیا ? محقق نمی‌گردد. عصمت انبیا ? با دلایل عقلی و نقلی به اثبات رسیده است. اما در این میان آیاتی وجود دارد که ظاهر آنها با مسئله عصمت سازگاری ندارد و این امر موجب شده مخالفان عصمت آن را دستاویز خود قرار داده و در ظاهر مسائلی را به پیامبران از جمله به حضرت موسی ? نسبت دهند کهبا ساحت مقدس آن بزرگواران همخوانی ندارد. ازجمله قتل، خشم و غصب، خوف، نسیان، ذنب، توبه و... البته با وجود دلایل قطعی عصمت، این آیات نیازمند تفسیر و تاویل هستند. و لذا دفع شبهات از آیات، ضرورتی علمی است که نمی‌توان به راحتی از کنار آنها رد شد. این رساله در سه فصل، به شبهات عصمت حضرت موسی ? از طریق مفسرین و متکلمین و روایات پاسخ گفته و ضعف شبهات مخالفان عصمت را روشن نموده است. در بخش نخست این رساله، مباحثى همانند معنای عصمت، دلایل وجوب عصمت، منشأ عصمت، مراتب عصمت و... بررسی شده است. بخش دوم و سوم این نوشتار آیاتی از قرآن ذکر شده که همگی مربوط حضرت موسی ? است. این آیات دارای عناوینی هستند که برخی به ظاهر آنها تمسک جسته و شبهاتی را مطرح نموده‌اند. نوشتار حاضر ضمن بررسی شبهات از طریق مفسرین و متکلمین و روایات به آنها پاسخ گفته است. و این شبهات را مردود دانسته و عصمت را برای حضرت موسی? ثابت می داند.

چکیدهعصمت یکی از باسابقه‌ترین مفاهیم درمعارف اسلامی که متکلمان مسلمان از دیرباز در تلاش جهت فهم معنا و توضیح آن بوده و به جهت ارتباط تنگاتنگ با مسئله نبوت در بستر مباحث کلامی رشد کرده است و در طول تاریخ، تبیین فراوانی از آن ارائه گردیده است. علامه طباطبایی و آیت‌الله مصباح یزدی از شخصیت‌های برجسته دینی در دوران معاصر هستند که نظرات آن‌ها می‌تواند بیانگر تفکر شیعی در این موضوع مهم باشد. لذا این تحقیق به دنبال این سوال اساسی است که شخصیت‌های مزبور دارای چه رویکردی در موضوع مهم عصمت می‌باشند؟ در باب ضرورت بحث می‌توان گفت با توجه بهاهمیت بحث عصمت و اینکه همیشه جزء مسائل جنجال‌برانگیز بوده، از طرفی برجستگی دیدگاه این دو فیلسوف در باب عصمت، واکاوی مسأله عصمت از دیدگاه این دو بزرگوار را ضروری می‌نماید روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی– تحلیلی و مستند به آثار آنان بوده و در پایان نتیجه می‌گیرد که به دلایل عقلی و نقلی، عصمت شرط لازم در همه انبیاء و همه مراحل زندگی اعم از فردی، اجتماعی و در ساحت‌های گوناگون اعم از تلقی و ابلاغ و اجرای احکام و دستورات دینی و .. است. واژگان کلیدی: عصمت، علم، علامه طباطبایی، مصباح یزدی

بحث «تجربه دينى» داراى ابعاد گوناگونى است و در شاخه هاى متنوع دين پژوهىِ نوين از آن بحث مى شود. از اين رو، براى مشخص كردن جايگاه اين بحث در نقشه جهانى دين پژوهى و نيز در نقشه منطقه اى فلسفه دين، ضرورى است نگاهى هر چند گذرا به شاخه هاى گوناگون دين پژوهى معاصر بيفكنيم.

دراین رساله، مولف از موضع دیدگاه کلامی زیدی به نقد نظریه امامت و مهدویت امامیه پرداخته و عمدتا روش نقلی و علم الحدیث را اتخاذ نموده است.

اغلب متکلمان، عصمت را موهبت الهی ‌دانسته‌اند که به معصوم افاضه شده است و دیگران توان بهره‌گیری از این موهبت را ندارند. برخی آن را ناشی از علم روشن و تردیدناپذیر دانسته، برخی دیگر ملکه‌ای دانسته‌اند که از ارتکاب گناه بازمی‌دارد. به این دسته برداشت‌ها از عصمت، ایراد‌ها و انتقادهای جدی وارد است؛ مسائلی چون ارتباط عصمت و اختیار، ارزشمندی مقام عصمت و تفاوت معصومان با مردم دیگر، پرسش‌هایی را به دنبال دارد که هیچ‌یک از دیدگاه‌های رایج توان پاسخ‌گویی آنها را ندارد. از دید این مقاله، عصمت از گناه امری اختیاری است و هرکس توان رسیدن به این مقام را دارد؛ اما عصمت از خطا و اشتباه، امری غیراختیاری و لازمه مقام نبوت یا امامت است. خداوند پس از انتخاب پیامبر یا امام، او را از خطا نیز مصون می‌دارد تا در بیان دین الهی دچار اشتباه نشود. به نظر نگارنده، این دیدگاه تنها دیدگاهی است که به اشکالات مطرح‌شده پاسخ شفاف دارد.