مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«عقد الدّرر فى اخبار المنتظر (عج)» به زبان عربى نوشته يوسف بن يحيى بن على بن عبدالعزيز مقدسى شافعى سلمى از علماى قرن هفتم مى‌ باشد. این اثر، مجموعه‌ اى روايى درباره مهدى موعود (عج) و خصوصيات ظاهرى، باطنى و اخلاقى ايشان، نشانه‌ هاى پيش از ظهور و دوران پس از ظهور آن حضرت است. مولف در نگارش اثر از احاديث و اخبار، نقل قول‌ هايى از علماى اهل سنّت و همچنين آثارى كه دانشمندان اهل سنّت در رابطه با امام زمان (ع) تاليف نموده‌ اند، سود جسته است و كاملا روش او سبقه نقلى دارد. ايشان ابتدا از احاديثى كه در صحيح بخارى و صحيح مسلم نقل شده، هر باب را شروع مى‌ كند و در ادامه از مستدرك حاكم نيشابورى، مسند احمد، سنن ابى داود، ابن ماجه، نسائى، ترمذى به ترتيب نقل اخبار مى‌ كند. بر مبناى باب اوّل اين اثر، امام مهدى (عج) از نسل رسول خدا (ص) و خاندان اوست و نام و كنيه ايشان، همانند نام و كنيه رسول خدا (ص) مى‌ باشد. در ابواب ديگر از ويژگى‌ هاى ذاتى و اخلاقى ايشان، كرامات امام زمان (عج)، مقام و منزلت و جوانمردى وى، فتوحات و پيروزى‌ ها و شيوه‌ هاى جنگى او، نماز خواندن حضرت مسيح (ع)، در پشت سر او، مدت حكومت و حيات ايشان و در بخش ديگر از عدالت‌ گسترى و رفتار و سلوك حضرت بحث مى‌ شود. و در آخر از نشانه‌ ها و علائم پيش از ظهور و در ادامه از حوادث و فتنه‌ هاى عصر ظهور و پس از شهادت ايشان سخن به ميان مى‌ آيد.

«اَلْمَوسوعَةُ الْکُبْری عَنْ فاطمَة الزّهراء علیهاالسلام» مجموعه‌ ای بیست و پنج جلدی به زبان عربی درباره حضرت زهرا (س) نوشته اسماعیل انصاری زنجانی است. نوشتن این اثر از سال ۱۴۰۷ قمری شروع شده و تمامی ابعاد زندگی و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) را در بر گرفته است. مؤلف در نگارش کتاب به بیش از سی‌ هزار منبع مراجعه کرده است. روش تألیف موسوعه بر اساس موضوعات مربوط به حضرت زهرا است که طبق یک تقسیم‌ بندی جامع به سه بخش کلی تقسیم شده است: حضرت زهرا (س) قبل از این عالم، حضرت زهرا در این عالم، حضرت زهرا بعد از این عالم. مؤلف سپس در مقدمه کتابش مسائلی را پیرامون حضرت زهرا (س) را در پنج بخش مطرح می‌ کند: عظمت حضرت زهرا (س) در طول ۱۴ قرن (خلقت حضرت زهرا (س) قبل از خلقت حضرت آدم و برکات آن حضرت) گام‌ های اساسی و اولیه در تدوین موسوعه (مراحل حیات حضرت زهرا (س) در این عالم به طور همه جانبه و مفصل) روش تألیف موسوعه و مراحل آماده‌ سازی آن (موضوعاتی که درباره حضرت زهرا (س) در معارف دینی بیان شده، از جمله اشعار، روایات، معجزات، زیارت‌ ها و دعاها) فهرستی از منابع موسوعه (کتابشناسی حضرت زهرا و به طور تفصیلی اولین کتاب‌ ها که درباره آن حضرت تدوین شده و همچنین تمامی کتبی که به زندگانی حضرت زهرا (س) ارتباط دارد). مختصری از زندگی حضرت زهرا (س) (در بیان عظمت حضرت زهرا (س) در روز قیامت). موضوعات جلد سیزدهم این کتاب عبارتست از وقایع بعد از رحلت پیامبر (ص) تا شهادت حضرت زهرا (س)، ارث فاطمه (س) و غصب حق آن، خطبه حضرت زهرا (س) در مسجد.

«الغارات أو الإستنفار و الغارات» کتابی به زبان عربی، اثر ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفی کوفی (متوفای ۲۸۳ق) است. الغارات از کهن‌ ترین متون تاریخی شیعه به حساب می‌ رود. این کتاب حاوی مطالب گزیده از زندگانی امیرالمؤمنین علی (ع)، حیات علمی، خطبه ها، نامه‌ ها و سفارش‌ ها و نیز جنگ‌ ها و کشمکش‌ ها در زمان خلافت و پس از آن است. از آن جهت که در این اثر به غارت‌ های معاویه در قلمرو امیر مؤمنان پرداخته شده، به الغارات شهرت یافته است.

«الإمامُ الصّادق وَ الْمَذاهِبُ الأرْبَعَة» (امام صادق و مذاهب چهارگانه) کتابی به زبان عربی نوشته اسد حیدر از نویسندگان شیعه اهل عراق است. این کتاب، به تحلیلی نو و جامع، پیرامون ابعاد شخصیت امام صادق (ع) پرداخته است. کتاب در چهار جلد تنظیم شده و هر جلد شامل دو جزء است. همان‌ گونه که از نام کتاب پیداست، مؤلف، بیشتر به تحلیل مکتب فقهی، علمی و تفسیری امام صادق (ع) در ارتباط با مذاهب چهارگانه اهل سنّت و پیشوایانِ آنان پرداخته است. جلد سوم، با نقل و نقد آراء مستشرقین و مؤلفانی که درباره شیعه و معتقدات این مذهب سخن گفته‌ اند آغاز شده و در ادامه به نقد دیدگاه‌ های «ابوزهره» در کتابی که درباره امام صادق (ع) نوشته می‌ پردازد. در بخش عظیمی از جلد سوم، به فقه از دیدگاه شیعه و اهل سنت می‌ پردازد و با یک بررسی تطبیقی و مقایسه‌ ای در ابوابی مانند وضو، غسل، تیمم، نجاسات و نماز به تمایزات این دو دیدگاه می‌ پردازد.

کتاب «حیاة أمیر المؤمنین (ع) عن لسانه» نوشته محمد محمدیان شامل هفت جلد در مورد حضرت علی (ع) امام اول شیعیان است. در این مجموعه هفت جلدی كه كتاب حاضر جلد هفتم و آخرین جلد از آن است گوشه‏ هایی از حیات امام علی (ع) از زمان ظهور خوارج تا زمان شهادت آن حضرت به زبان خود ایشان درج گردیده است. نگارنده سخنان امام علی (ع) در مورد مارقین یا خوارج و فتنه‏ های آنان نسبت به حكومت آن حضرت و مدارای بیش از حد امام علی (ع) با خوارج و در نهایت جنگ آن حضرت با خوارج تحت عنوان جنگ نهروان را نقل كرده و چگونگی شكل‏ گیری جنگ نهروان را وصف می‏ نماید. وی همچنین به موضع‏ گیری‎ های امام علی (ع) در قبال معاویه و تحركات وی علیه حكومت آن حضرت اشاره نموده و سخنان حضرت علی (ع) با اصحاب خویش در مورد معاویه و اهل شام و در نهایت جریان شهادت آن حضرت را بیان می‏ كند.

لماذا اخترت مذهب الشيعه مذهب اهل البيت (علیهم السلام) درباره اثبات حقانيت اميرالمومنين (علیه السلام) و جانشينى ايشان بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نوشته شده است. كتاب با دو مقدمه و مطالب در هشت فصل، تنظيم شده است. نويسنده در تمامى اين فصول، با استفاده از آيات و رواياتى كه در كتب اهل سنت منقول است، به اثبات حقانيت و ولايت اميرالمومنين علیه السلام و فرزندان معصومش علیهم السلام پرداخته و در دو فصل آخر، به ماجراى سقيفه اشاره نموده و مناظراتى را كه با افراد مختلف داشته، نقل كرده است. نويسنده در فصل اول، اشاره مى‌كند كه همه مذاهب چهارگانه اهل سنت، از شاگردان امام صادق (علیه السلام) بوده و از ايشان مطالب را گرفته و به چهار فرقه تبديل شده‌اند. از اين‌رو آنچه كه در كتب مذاهب اربعه، موافق مذهب جعفرى است، از «جعفر بن محمد الصادق (علیه السلام)» و آنچه كه مخالف با گفتار ايشان است، اجتهاد خود اين چهار نفر مى‌باشد. وى در اين فصل، به شرح حال خويش پرداخته و در ادامه، به اختلافاتى كه بين اين مذاهب چهارگانه و اختلاف فتاوايى كه دارند، اشاره نموده است. مثلا مى‌گويد كه شافعى معتقد است اگر كسى دستش به زن اجنبيه‌اى بخورد، وضويش باطل مى‌شود و حنفى خلاف آن را گفته است. همچنين مالك با اين دو مخالف ورزيده و مى‌گويد اگر اين تماس از روى شهوت باشد يا از عمد، وضوء واجب مى‌شود و الا مشكلى ندارد. شافعى دخترى كه از زنا به دنيا آمده را براى ازدواج جائز مى‌داند، اما سه مذهب ديگر مخالفت كرده‌اند. حنفى مى‌گويد كه وضوء با خروج خون از بدن ولو كم باشد، باطل مى‌شود و سه گروه ديگر خلاف آن را گفته‌اند. نويسنده در ادامه، طائفه شيعه را طائفه‌اى حقه و محقه خوانده و بهترين خلق خدا حساب مى‌كند و جزء فرقه ناجيه مى‌شمارد .وى در فصل دوم، به اثبات ولايت و حقانيت اميرالمومنين (علیه السلام) توسط آيات ولايت، تطهير، مباهله، مودت، صلوات، تبليغ يا حديث غدير پرداخته و همچنين در عنوانى به نام شيعه و سنت نبوى، به بررسى دلالى احاديثى چون حديث دار انذار، ثقلين، سفينه، منزلت و مدينة العلم پرداخته است. در فصل سوم، به نصوصى كه از طرف پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) درباره محصور بودن خلفاء در 12 امام اشاره شده، پرداخته شده است. نويسنده در فصل چهارم، از احاديثى كه در فضائل اميرالمومنين (علیه السلام) و ذريه‌ى ايشان سخن گفته شده، نام برده است. در فصل پنجم، احاديث و سخنانى از پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده كه به اعلميت على (علیه السلام) و اهل بيتش بر سايرين دلالت دارد. همچنين شهادت بعضى از علماء به اعلميت على (علیه السلام) و اهل بيت ايشان بيان شده است. فصل ششم، در مدح پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از شيعه على (علیه السلام) و اهل بيت اوست. در فصل هفتم به مصيبت سقيفه پرداخته شده و ماجراى سقيفه ذكر شده است. نويسنده در فصل آخر، مناظراتى كه با افراد مختلف و بزرگان علماى شافعى در زمينه ولايت و تشيع داشته اشاره كرده است.

کتاب «مطلوب کل طالب من کلام علی بن أبي طالب» نوشته رشيد الدين وطواط، به بررسی فضایل حضرت علی (ع) و مصایب و رنج ‎های آن حضرت در قبل و بعد از رحلت پیامبر (ص) است. در این نوشتار سعی شده است غصه‏ ها، رنج‏ها، تلاش‎ ها و مصایبی كه حضرت علی (ع) در دو مقطع قبل و بعد از رحلت پیامبر تحمل كرده، توصیف شود و فضایل و كرامات آن حضرت نیز بیان گردد. نگارنده به جنگ‎ های صدر اسلام اشاره كرده و حضور پر رنگ حضرت علی (ع) در غزوات بدر، احد، خندق، خیبر و... را منعكس می ‎نماید. آنگاه به حوادث تلخ بعد از رحلت پیامبر اشاره دارد و جریان سقیفه و غصب خلافت حضرت علی (ع) و صبر و شكیبایی آن حضرت بر این حوادث تلخ را توصیف می‏ کند. سرانجام به دوران كوتاه خلافت آن حضرت و مشكلات و رنج‎ های حضرت علی (ع) به ویژه تحمل سه جنگ جمل، نهروان و صفین پرداخته و مظلومیت ایشان را به تصویر می‏ كشد.

«اَلْمَوسوعَةُ الْکُبْری عَنْ فاطمَة الزّهراء علیهاالسلام» مجموعه‌ ای بیست و پنج جلدی به زبان عربی درباره حضرت زهرا (س) نوشته اسماعیل انصاری زنجانی است. نوشتن این اثر از سال ۱۴۰۷ قمری شروع شده و تمامی ابعاد زندگی و شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) را در بر گرفته است. مؤلف در نگارش کتاب به بیش از سی‌ هزار منبع مراجعه کرده است. روش تألیف موسوعه بر اساس موضوعات مربوط به حضرت زهرا است که طبق یک تقسیم‌ بندی جامع به سه بخش کلی تقسیم شده است: حضرت زهرا (س) قبل از این عالم، حضرت زهرا در این عالم، حضرت زهرا بعد از این عالم. مؤلف سپس در مقدمه کتابش مسائلی را پیرامون حضرت زهرا (س) را در پنج بخش مطرح می‌ کند: عظمت حضرت زهرا (س) در طول ۱۴ قرن (خلقت حضرت زهرا (س) قبل از خلقت حضرت آدم و برکات آن حضرت) گام‌ های اساسی و اولیه در تدوین موسوعه (مراحل حیات حضرت زهرا (س) در این عالم به طور همه جانبه و مفصل) روش تألیف موسوعه و مراحل آماده‌ سازی آن (موضوعاتی که درباره حضرت زهرا (س) در معارف دینی بیان شده، از جمله اشعار، روایات، معجزات، زیارت‌ ها و دعاها) فهرستی از منابع موسوعه (کتابشناسی حضرت زهرا و به طور تفصیلی اولین کتاب‌ ها که درباره آن حضرت تدوین شده و همچنین تمامی کتبی که به زندگانی حضرت زهرا (س) ارتباط دارد). مختصری از زندگی حضرت زهرا (س) (در بیان عظمت حضرت زهرا (س) در روز قیامت). موضوع جلد هشتم این کتاب، احوالات حضرت زهرا (س) در دوران حیات پیامبر (ص) می باشد.

«عوالم العلوم و المعارف و الاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال» نوشته شیخ عبدالله بحرانی اصفهانی است، که توسط محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی تحقیق شده و درباره حضرت زهرا علیها السّلام تا امام جواد علیه‌ السّلام می‌ باشد. مؤلف در این اثر در صدد جمع آوری روایات مختلف زندگی و مناقب آن حضرت بوده و با تدوین این مجموعه خواسته است تکمله و استدراکی بر کتاب بحار الانوار تنظیم کند. وی تلاش کرده مواردی را که مرحوم مجلسی در بحار نیاورده است ارائه کند. ضمن اینکه فصل بندی عوالم، ریزتر و عناوین آن جزئی تر است. منابع این کتاب همانند منابع بحار بسیار متنوع و گسترده است اعم از منابع شیعه و سنی. مؤلف پس از ذکر منبع هر خبر، با بیان سلسله سند، آن را آورده است. در این اثر تحلیل و ارزیابی اخبار یا اظهار نظری از سوی مؤلف دیده نمی‌ شود. در لابلای ابواب کتاب و پس از اتمام هر باب هم مستدرکاتی توسط محمدباقر موسوی موحد ابطحی افزوده شده است. جلد 20 این کتاب به بررسی زندگی امام صادق (ع) امام ششم شیعیان از تولد آن حضرت تا شهادت می پردازد.