مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله توحید ذاتی را كه از اقسام توحید به شمار می‌رود و زیر بنای اعتقادی ادیان توحیدی اسلام، یهودیت و مسیحیت مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است؛ زیرا دانستن این مسائل و آشنایی با آن مارا در شناخت هرچه بیشتر ادیان و نحوه برخورد وتعامل باپیروان آنان یاری خواهد رساند.

قرآن مجید اعتقادنامة اسلام آورندگان و آخرین کتاب آسمانی است که راه های هدایت را از زبان خالق یکتا تبیین نموده و با شیوه ای منحصر به فرد آنها را به سوی سعادت ابدی، راهنمایی نموده است. اصول اصلی اعتقادی در همة ادیان الهی، اعتقاد به مبدأ ودر پی آن اعتقاد به معاد است که از سویی اصل و اساس ایجاد انسان و از سوی دیگر، منتها و بازگشت وی را، روشن می نماید. علاوه بر کتب آسمانی، اندیشمندان خداگرا و فیلسوفان و متکلمان الهی برای تصحیح اعتقادات بشریت نسبت به دو اصل یاد شده از راههای گوناگون عقلی فلسفی به اثبات مبدأ و معاد پرداخته اند. در جستجوی آن بودیم تا بدانیم: رویکرد قرآن برای دعوت به نظام صحیح اعتقادی چگونه است و از چه راه هایی برای دعوت به سوی خدا و معاد بهره جسته است. آیا طریق عقلی فلسفی محض در اثبات مبدأ، با روش قرآن مطابق است و نیز آیا راه های دعوت قرآنی همچون بسیاری از طرق عقلی فلسفی دچار پیچیدگی و غموض است؟ تفاوت رویکرد قرآنی که شامل هدایت عامة مردم است با روش های فلسفی کلامی که مخصوص خواص و بخشی از عقلای جامعه است، در چه می باشد؟ راز این مهم را چنین دریافتیم که: دیدگاه قرآن در دعوت به توحید بر مبنای فطرت بوده و اصلی ترین طریق شناخت خدا، رجوع به فطرت پاک انسانی، معرفی شده است که این ریق گرچه در میان فلاسفه و متکلمان نیز مطرح گردیده، ولی هرگز به مثابة اصلی ترین راه در نظر گرفته نشده است و راه های عقلی، راه های اصلی تر به شمار آمده اند. البته قرآن مجید راه شناخت آیاتی با استفاده از ابزار گوش و چشم را عام ترین روش هدایت برای همة افراد جامعه معرفی نموده و سپس تفکر عقلی در آیات را با چاشنی ادلة عقلی کلامی، مزین نموده است. در موضوع اثبات معاد نیز قرآن از راه های عقلی برای اثبات معاد (معاد هست) استفاده ننموده است، بلکه از طریق اخبار مخبر صادق یا همان برهان نقلی از جانب پیامبر(ص) که پیام رسان خدای متعال است، به اثبات معاد پرداخته است. البته براهین متعددی برای ضرورت وجود قیامت (معاد باید باشد) در قرآن اقامه شده است، همچنین خدای متعال در آیات بسیاری از قرآن به رفع استبعاد منکران ازوجود قیامت پرداخته و از راه های مختلفی، امکان معاد (معاد می تواند باشد) را به اثبات رسانده است.

کتاب «بداء یا محو و اثبات الهی» تالیف مرتضی عسکری، به مبحث بداء که از اعتقادات مهم شیعی است پرداخته شده است. مولف این کتاب که از مورخین معاصر شیعی است در ابتدا به بررسی معنای لغوی واژه بداء پرداخته و سپس معنای اصطلاحی آن را از دیدگاه علما می کاود و همچنین در مبحثی دیگر آموزه بداء را از دیدگاه قرآن کریم، روایات مکتب خلفا، روایات ائمه اطهار (ع) مورد تحلیل قرار می دهد و در انتها نیز در رابطه با آثار اعتقادی بداء تحقیق می کند.

حضرت ابراهیم (ع) دومین پیامبر صاحب شریعت است. در این پایان نامه با استفاده از آیات قرآن کریم،سیر دعوت آن حضرت به توحید بررسی شده است. ازدعوت ستاره پرستان گرفته تا شکستن بتان و دعوت آزر به یگانه پرستی. نویسنده آزر را عموی حضرت ابراهیم دانسته و دلایل استغفار آن حضرت برای او رابرشمرده است.

‫هدف اصلي اين تحقيق، بررسي و تبيين نقش توحيد در زندگي انسان و به‌خصوص نقش آن در رفع اضطراب، است. توحيد در قرآن از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است، زيرا محور اديان آسماني، خميرمايه دعوت همه پيامبران الهي، و ريشه همه عقايد حقه و اخلاق حسنه و اعمال صالحه مي‌باشد. توحيد اگرچه در اصطلاحات عرفاني، کلامي، فلسفي و قرآني داراي معاني مختلفي است، اما آن‌چه در اين نوشتار مورد نظر است توحيد به‌معناي اعم است که بر اساس نگاه قرآني، شامل ايمان واقعي است، نه يک اصطلاح نظري مطلق در کتب کلامي و فلسفي. همچنين حيات و زندگي نيز معاني مختلفي دارد که معناي مورد نظر قرآن، جز موحد بودن و عبوديت خدا نيست. توحيد داراي آثار فردي و اجتماعي فراواني است، و مي‌تواند موجب تأمين همه انواع آرامش براي انسان باشد. توجه به قدرت مطلق خداوند و توجه به عدالت او، سبب آرامش در پرتو توحيد مي‌شود. دوري از اضطراب‌هاي مخرب و مضر نيز فقط با عقيده توحيد امکان دارد. توحيد، آثار فردي ديگري مانند سعادت و خوشبختي، روشن‌بيني و حقيقت‌شناسي، بهره‌مندي از هدايت الهي، احساس مسئوليت، انجام وظيفه، و تسليم شدن در برابر فرمان الهي را براي انسان به ارمغان مي‌آورد. از سوي ديگر، توحيد مي‌تواند آثار اجتماعي فراواني همچون انفاق و خدمت به مردم، ايجاد وحدت و همبستگي در جوامع انساني، برقراري قسط و عدل در جامعه، بهره‌مندي از زندگي نيکو و عمران و آباداني را نيز به همراه آورد. بنابراين، آثار توحيد منحصر به منافع اُخروي آن نيست. اعتقاد به توحيدِ ناب، الگوهاي شايسته‌اي مانند حضرت ابراهيم، پيامبر اسلام و امام حسين ( دارد. زندگي امام خميني( که از نمونه‌هاي عملي و علمي توحيد ناب بوده و در مکتب موحدان حقيقي همچون سيدالشهداء رشد يافته، نيز سرشار از آرامشي بود که در سايه توحيد بدان دست يافته بود. وجود اين الگوهاي برجسته، بهترين دليل بر نقش مهم توحيد در زندگي انسان است.

این پایان نامه می خواهد به این پرسش پاسخ دهد که مرز توحید و شرک از دیدگاه قرآن کجا قرار دارد; بنابراین، برای تبیین موضوع، توحید و ابعاد آن و شرک و مراتب آن بررسی شده تا شناختی درست از این دو به دست آید و در پس آن، با ارائه شناختی کافی در این مورد، مرز آنها از دیدگاه قرآن مشخّص شود.با این آرمان، بحث های مرتبط با این موضوع کاوش، و کوشیده شده است تا دیدگاه صاحب نظران نقد و بررسی شود; بنابراین، حاصل و دستاورد پژوهش انجام شده در پنج فصل گرد آمده است: فصل نخست به کلّیات، و فصل دوم به بررسی مبانی توحید از دیدگاه قرآن می پردازد. فصل سوم، شرک و مراتب آن را بررسی کرده است و در فصل چهارم، دیدگاه های مکتب های کلامی طرح و نقد، و در فصل پنجم، نتایج به دست آمده از موضوع پایان نامه، نمایانده می شود.