مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

از همهی آثار خدا، شناخت هیچ یک مهمتر از شناخت انسان نیست . یونانیان اولیه مستقیماً با مسأله موقعیت انسان در جهان کاری نداشتند، اما تئوریهای آنها درباره ماهیت جهان به طور ضمنی انسان را بخشی از جهان معرفی میکرد . خلقت خداگونه انسان برای اولین بار در آموزههای تورات آمده است. پروردگار در همه حال انسان را فرا میخواند: این فراخوان از » عهد جدید « در تمام صفحات خلال پیام مسیح آشکار است؛ پروردگار عملی انجام میدهد، و عمل او مسئولیتی برای انسان به بار میآورد. ]در کتاب مقدس[ پروردگار به انسان در قالب هستی انسانی او مینگرد یعنی مخلوقی که خلق شده است تا در نهایت به رستگاری دست یابد و در ملکوت او سکنی گزیند . مبدأ هر پژوهش باشد. انسانشناسی مسیحی بر » مسیحشناسی « انسانشناختی در گستره سنّت مسیحیت همانا باید مسیحشناسی قائم و استوار است . نگاه کلی مسیحیت قرون وسطی به جایگاه انسان و رابطه او با خداوند به خصوص بعد از دوره آباء کلیسا و انعکاس آن در مسیحیت کاتولیک بر نفی رابطه مستقیم انسان و خدا و طرح واسطه گری کلیسا بین انسان و خدا استوار بود. بعد از دوره آباء کلیسا و قرون وسطی، اراسموس که مشهورترین محقق عصر خود و نماینده اومانیستها بود عمیقاً به انسانگرایی مسیحی معتقد بود. در انسانگرائی اراسموس هیچ چیز سلطه جویانه وجود ندارد؛ در قلمرو آن نه دشمن وجود دارد نه برده. هر کس خواستار آموزش و فرهنگ بود، میتوانست انسانگرا شود. در دیدگاه اراسموس، فاصله میان وضع انسان در دوران پیش از مسیح و روزگار پس از او چندان که فکر میکنیم زیاد نیست. مارتین لوتر که سردمدار جنبش نهضت اصلاح دینی است از اومانیستها و به خصوص اراسموس در باب جایگاه انسان و رابطه او با خدا، تأثیر پذیرفته است. از مارتین لوتر نظرات مهمی به جای مانده که چند مورد آن به خصوص نظریه آمرزیدگی تنها به وسیله ایمان، تأثیر شگرفی بر تاریخ کلیسا گذاشت و به تبع آن نگاه مسیحیان به انسان که منوط به شناخت مسیح بود، دگرگون گشت. کلام )تفکر و اندیشه ( لوتر صرفاً ناظر بر زندگی است و بر حسب آن، انسان خواه ناخواه موقعیتی پیدا میکند که گویی همیشه بدهکار است. به عقیده لوتر باید دغدغه کسب ایمان به نحو حیّ و حاضر در نزد هر کسی که خود را مسیحی میداند، به نحو انضمامی وجود داشته باشد و کوشش او در جهت مطابق سازی زندگی با کتاب مقدس دیده شود. لوتر با اراسموس در بازگشت به سرچشمه- ها )کتاب مقدس و اندیشه آباء کلیسا( اتفاق نظر داشته امّا در نگاه به جایگاه انسان در مسیحیت از جمله اراده و ایمان انسان اختلاف نظر داشت. این دو متفکر هر چند در پی هم میآیند اما بر تاریخ اندیشه مسیحی تأثیری بنیادین گذاشته اند. واژگان کلیدی: انسان، انسانشناسی، اراسموس، لوتر، اراده، ایمان.

فاقد چکیده

فاقد چکیده

«تفصيل النشأتين و تحصيل السعادتين» تأليف محمد بن مفضل راغب اصفهانى، به زبان عربى است. و مشتمل بر بررسى و شناخت ابعاد مختلف انسان و شخصيت او مى‌ باشد./ نام كتاب از چهار آيه قرآن گرفته شده است كه بدين ترتيب مى‌ باشد: الف) نشأتان: آيه اول: «و لقد علمتم النشأة الاولى فلو لا تذكرون» آيه دوم: «ثم ينشئ النشأة الآخرة إن الله على كل شيء قدير». ب) سعادتان: آيه اول: «اذكروا نعمتى التى انعمت عليكم» آيه دوم: «و اما الذين سعدوا ففى الجنة»./ كتاب، مشتمل بر مطالب و مباحث مهمى پيرامون انسان است كه مؤلف آن را در سى و سه باب بيان نموده است و در بيان مطالب از آيات قرآن كريم، روايات شريفه و اشعار استفاده نموده است./ اولين باب كتاب، در مورد شناخت انسان از خودش (خود شناسى) است. مؤلف، در آغاز اين باب مى‌گويد كه برخى از حكما يك مرتبه گفته‌اند اولين چيزى كه براى انسان لازم و ضرورى است شناخت از خويشتن است. و بار ديگر گفته‌اند اولين چيزى كه بر انسان لازم است شناخت خداوند متعال است. و اين دو با هم منافات ندارند. و سپس اين مطلب را توضيح مى‌دهد. مؤلف، ذكر مى‌كند كه انسان براى شناخت خويش بايد بر امورى اطلاع و آگاهى داشته باشد. وى هشت مورد را بيان مى‌نمايد. يكى از مواردى كه ذكر مى‌كند اشاره به اين مطلب است كه مى‌گويد، كسى كه خود را شناخت به تحقيق خدا را شناخته است و در اين زمينه آيه «سنريهم آياتنا في الآفاق و في انفسهم» را توضيح مى‌دهد. / يكى از ابواب كتاب، پيرامون اين مطلب است كه انسان مقصود عالَم است و بقيه براى انسان به وجود آمده‌اند. مؤلف، در اين زمينه آياتى را بيان مى‌نمايد. برخى از آيات ذكر شده عبارت است از: 1. «انى جاعل في الارض خليفه» ؛ 2. «و لقد كرمنا بنى آدم و حملناههم في البر و البحر و رزقناهم من الطيبات و فضلناهم على كثير ممن خلقنا تفضيلا» ؛ 3. «هو الذى خلق لكم ما في الارض جميعا» ؛ 4. فاذا سويته و نفخت فيه من روحى فقعوا له ساجدين» ./ از جمله ابواب كه مؤلف بيان مى‌كند و به شرح و توضيح آن مى‌پردازد در مورد انواع عبادت از علم و عمل است. مؤلف، چنين بيان مى‌كند: «عبادت دو نوع است. علم و عمل، و حق اين است كه اين دو متلازم هستند چون علم مانند ريشه و شالوده است و عمل مانند بنا و ساختمان، و چنان چه شالوده بدون بنا شايسته نيست، و بنا هم بدون شالوده برپا نمى‌شود. هم چنين علم بدون عمل شايسته نيست و عمل بدون علم هم شايسته نيست و...». در ادامه در مورد شرافت علم و عمل مطالبى ذكر مى‌كند. مؤلف، در اين باب در دو فصل پيرامون علم توضيحاتى بيان مى‌نمايد. / آخرين باب كتاب در مورد شرافت انسان بر ملائكه است. مؤلف، توضيح مى‌دهد كه انسان دو نوع است. يكى فقط ظاهر انسان را دارد از نظر جسمى و بدنى. ديگرى انسان است به معنايى كه هدف خلقت بوده است. در پايان اين باب اين آيه نقل مى‌شود: «و الملائكة يدخلون عليهم من كل باب سلام عليكم بما صبرتم فنعم عقبى الدار» .

این مقاله در صدد نشان دادن این مطلب است که چگونه استخراج نتایج اساسی ترین اصل حکمت متعالیه یعنی اصالت و جود ، در موضوع انسان شناسی تصویری جدید از انسان و هویت وجودی او به نمایش خواهد گذاشت . در این راستا نویسنده از طریق تحلیل و تبیین نکته نظرهای ویژه ای که صدرالمتألهین شیرازی را نسبت به پیشینیان خود در موقعیت متفاوتی قرار می دهد ، بر این مطلب اصرار دارد که تمام جذابیت و خردپذیری آراء انسان شناسانه این فیلسوف مدیون توجه به نقش اصالت وجود در این حوزه بوده و قرائت اصالت ماهیتی انسان شناسی صدرایی نه جذاب می نماید و نه خرد پذیر و نه مشتمل بر چیزی جدید و متفاوت از آراء پیشینیان . نتیجه این رهیافت ، عبارت است از ؛ معرفی انسان به عنوان موجودی برخوردار از هویتی یگانه و تشکیکی که دارای دو نوع پویایی تاریخی و جوهری است و هویت وجودی اش برساخته از تحول تاریخی نوع انسان و تحول جوهری ناشی از کنش های نظری و عملی خود او است.

شر در قرون اخیر به صورت منطقی و قرینه­ ای(علیه وجود خدا) مطرح و به منزله نقدی بر آموزه‌های دینی مطرح شده است. فیلسوفان و متکلمان راه­ حل‌های متنوعی ارائه داده ­اند که از جمله پاسخ‌ها، پاسخ هیک (فیلسوف و متکلم مسیحی) است که تئودیسه پرورش روح است و نیز پاسخ علامه طباطبایی که قایل به عدمی بودن شر شده، آن‌ را لازمه عالم مادی و اختیار انسان می داند. این دو نظریه عدل باور با وجود نقاط اشتراک، دارای تفاوت‌های بنیادین‌اند. در مقایسه و تطبیق دو نظریه، ابعاد مسئله روشن‌تر می شود و راه‌حل جدیدی به‌دست می آید. لذا مقاله حاضر به بررسی و تطبیق این راه‌حل‌ها می پردازد.

به تبع جایگاه برجسته آموزة معاد در متون دینی، متفکران مسلمان نیز با هدفی هستی شناسانه و یا به منظور اثبات یا دفاع از تعالیم دینی به بررسی و تحلیل معاد پرداخته اند. در این میان گروهی از متکلمان و فیلسوفان مبتنی بر برخی مبانی، به انحصار معاد در جسمانی یا روحانی معتقد شده اند؛ اما عارفان همگام با بسیاری از متفکران مسلمان این انحصار را کامل ندانستند و معاد را در کیفیت جسمانی و روحانی آن پذیرفتند. عارفان در تبیین و تقریر این دیدگاه عمدتاً از متفکران دیگر فاصله می گیرند و مبتنی بر مبانی ای همچون نظام مظهریت، حقیقت انسان، مرگ و معاد با اعتقاد به تفاوت نشئات مختلف قیامت، برای انسان در هنگام حشر لزوماً بدن طبیعی عنصری قایل هستند و در مواطن استقراریه بهشت و جهنم، جهنمیان را دارای بدن طبیعی عنصری و بهشتیان را دارای بدنی طبیعی و لطیف می دانند.

عارف کامل، حضرت علامه ميرزامحمد‌علي شاه‌آبادي که از نوادر دوران و نوابغ زمان است و حقيقتاً ايشان را بايد مفسر جدي فطرتِ قرآني دانست، با نظريۀ فطرت خود، مبناي وثيقي در تبيين ارتباط ميان کتاب تکوين (انسان) و کتاب تدوين (قرآن) بنا نهاد. اينکه تمام دين با همۀ اصول و فروعش و با فقه و اخلاق و اعتقادياتش ريشه در فطرت بشري داشته باشد، مي‌تواند از نظريۀ فطرت علامه شاه‌آبادي قابل اصطياد باشد. لذا در اين مقاله به تبيين نظريۀ فطرت ايشان پرداخته و كوشيده‌ايم که فطري بودن تمام ارکان و اجزاي دين (توحيد، معاد، نبوت و امامت، اخلاق و احکام) را مبتني بر نظريۀ فطرت آيت‌الله شاه‌آبادي مورد بحث و بررسي قرار دهيم و به اثبات برسانيم. همچنين به برخي از نتايج حاصل از اين نظريه در حوزه‌هاي گوناگون دين و اخلاق، از جمله استفاده‌اي که مي‌توان از آن در اثبات «خالي نبودن زمين از حجت حق» کرد، اشاره شده است.

صلح و دوستی حقیقی بین انسانها مستلزم فراتر رفتن از مصلحت جویی های گذرا و آنی، و عمل براساس پشتوانه ای اعتقادی و نیز ایمانی ژرف و عمیق است. از دیرباز انسانها در قالب ادیان و اندیشه های مختلف به صلح اندیشیده اند و راهکارهایی نیز ارائه نموده اند. در دوران مدرن، گسستن از مقتضیات و الزامات اعتقادی دوران گذشته، سبب تلاش برای بازاندیشی در مبنای پیوند و ارتباط بین انسانها شده است. ضرورت این امر در آن است که، به تعبیر اندیشمندانی همانند دورکیم، نوع همبستگی بین افراد دگرگون شده است. با آنکه جریان عمومی و کلی برای همبستگی بین افراد در دوران مدرن، مبنایی غیردینی و غیرالهیاتی داشته است، اما هنوز هم اندیشمندان و آموزه هایی بوده و هستند که تعلّق خاطر انسانها به یکدیگر را بر پایه مبانی دینی و الهیاتی استوار نموده اند. چنین آموزه هایی سعی دارند نسبت جدید میان انسانها با یکدیگر را بر اساس رابطه ایشان با خداوند و امر قدسی بازتعریف کنند. مارتین بوبر از کسانی است که در دوران جدید با بیان نسبت های میان فرد و دیگری، و نیز فرد و خداوند، به چنین ارتباطات و پیوندهایی می اندیشد. مهم ترین مبنای مورد تأکید وی آن است که برای تحقق نسبت و ارتباط درست بین هر یک از اینها باید از نگاه ابزارگونه دست کشید. ارتباط حقیقی انسان با دیگری، در ذیل نسبتی که وی با خداوند دارد، باید همنوع خویش را به مثابه غایتی در خود ببیند؛ آن گونه که کانت نیز این گونه می انگاشت. بالطبع هر نوع نگرش ابزارانگارانه نسبت به آدمی مانع از تحقق این امر خواهد شد. دیدگاه بوبر بر وجه وجودشناختی ارتباط بین انسانها تأکید دارد و گفتگو را رکن رکین چنین رابطه ای می انگارد. او برای تبیین منظور خویش از دو نوع رابطه من-تو و من-او یاد می کند که نوع و جهت گیری من، در هرکدام از اینها با دیگری متفاوت است. تلقی دیگری، در مقام تو، نگرشی وجودشناسانه و بالاستقلال است که با نوعی گشودگی به دیگریِ متفاوت با من، هم به شناخت اصیلی از طرف مقابل می رسد و هم شناخت من از خودم را تکامل می بخشد.

«آغاز و انجام» عنوان شماری از رساله‌ ها و کتاب های کلامی و عرفانی و علمی به زبان فارسی، نوشته تنی چند از دانشوران ایرانی، بیشتر شیعی می‌ باشد. یکی از این دانشوران که ذیل این عنوان اثری پدید آورده خواجه نصیرالدین طوسی است. اثر او رساله مختصر و فشرده‌ ای در باب مبدا و معاد است که در آن اصول عقاید اسلامی را به روش عرفانی- فلسفی تاویل کرده است و در طرح و بیان عقاید خویش تا حدی به فلسفه اسماعیلی و روش باطنی نظر دارد. او این رساله را به درخواست دوستی عزیز که جویای دانستن احوال آخرت بوده تالیف کرده و خود آن را «تذکرة» نامیده است. این کتاب دارای ۲۰ فصل است درباره صفت آخرت، مبدا و معاد، دو جهان و مراتب مردم در آن دو، مکان و زمان آخرت، حشر خلایق، احوال خلق در آن جهان، صراط ، نامه اعمال، ثواب و حساب، وزن اعمال، در نوردیدن آسمان ها، دمیدن در صور ، احوال روز رستاخیز ،بهشت و دوزخ ، زبانیه دوزخ، جوی های بهشت، خازن بهشت و دوزخ، درخت های زقوم و طوبی، حور العین، ثواب و عقاب و عدل.