جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انتشارات کرگدن منتشر کرد: سه موضوع عمده‌ای که در این کتاب بررسی شده – یعنی بنا نهادن فرهنگی که حول احترام به آزادی انسان صورت‌بندی شده باشد؛ اشتیاق به توسعۀ علم تعلیم‌وتربیت به‌نحوی‌که به پیشرفت بشریت کمک کند؛ و بذرهای نظریۀ نوین اجتماعی – مطالب فراوانی برای درک ظرفیت میراث فلسفی کانت فراهم می‌آورد. کانت ذیل مفهوم فرهنگ دقایق فراوانی را پیش کشیده است، به‌گونه‌ای که می‌توان از آزادی اندیشه و بیان تا مؤلفه‌های متعدد حکومت مطلوب، سعادت مدنی و درنهایت سعادت اخلاقی و عقلانی را در آن مشاهده کرد. از نظر کانت، اساساً هرگونه طرح و انگیزه‌ای برای تغییر مبانی فرهنگی و حرکت به‌سوی فرهنگ عقلانی یا همان فرهنگ آزادی و اخلاقی مستلزم برنامه‌ریزی و آموزش تدریجی و پیوستۀ نسل‌های آتی است، نسل‌هایی که نه‌تنها باید صاحبان فرهنگ پیش رو باشند و میراث گذشته را در اختیار بگیرند، بلکه باید متناسب با حرکت روبه‌جلوی عقل، میراث مذکور را کامل کنند و ارتقا دهند. برای کانت، عرصۀ اخلاق و عمل عرصۀ آزادی است؛ هم به‌معنای آزادی از تعینات علّی جهان جسمانی و مناسبات اجتماعی و فرهنگی و دینی پیرامون و هم به‌معنای فراتر رفتن از هرگونه حدومرزی که وجود محدود آدمی مقتضی آن است. به عقیدۀ او، آدمی به اقتضای طبیعت و مشیتی که برای او در نظر گرفته شده است، رو به‌سوی وحدت تمامی عقول، ملت‌ها و حکومت‌‌ها دارد؛ مشروط بر اینکه انسان‌ها آگاهانه به این حرکت بنیادین توجه داشته باشند و خود به اقتضای شرایط تاریخی و سطح رشد عقل، فرهنگ را بنیان گذارند و آموزش را متناسب با آن تنظیم کنند.

کاراتانی متولد 1941، فیلسوف و منتقد ادبی و مارکس شناس شهیر ژاپنی است که با دریافت جایزۀ ادبی «گونزو» به شهرت رسید. کتاب حاضر ماهیت آکادمیک ندارد و در دو بخش تاملاتی دربارۀ کانت و تاملاتی دربارۀ مارکس و در هفت بخش کوچکتر: چرخش کانتی، معضلۀ حکم ترکیبی، دگرسنجی، جابه جایی و نقد، بحران سنتز (ترکیب)، شکل ارزش و ارزش اضافی، به سوی پاتک های دگرسنجانه نگاشته و تنظیم شده است.

به‌درستی که نبوغ قوة نوآوری است که آدمی از رهگذر آن شایستگی اکتشاف جدید در علم یا تولید آثار هنری اصیل را کسب می‌کند. ممکن است ما ذوق، حکم یا دانش را به فردی که فاقد توان نوآوری است نسبت بدهیم؛ اما نمی‌توانیم او را فردی دارای نبوغ برشمریم. برای تعیین اینکه آن شخص تا چه اندازه برازندة این ویژگی است، باید تحقیق کنیم که آیا او اصل جدیدی را در علم کشف کرده یا هنر جدیدی آورده است یا هنرهایی را که قبلا به‌کار رفته‌اند به درجة بالاتری از کمال نسبت به آثار استادان پیشین رسانده است؟ یا دست‌کم آیا او در زمینه‌های علمی، اکتشافات پیشینیانش را بهبود بخشیده است و اصول شناخته‌شدة قبلی را به سطح بالاتری از انسجام منطقی رسانده یا نتایج پیش‌تر ناشناختة آن اکتشافات را پی گرفته است؟ یا در حوزة هنر، آیا اثر جدیدی طراحی کرده است که متفاوت با اسلافش-نه لزوما برتر از آن‌ها-باشد؟ هر چیزی که فاقد این ویژگی‌ها باشد، تقلیدی کوته‌بینانه یا تلاشی بی‌حاصل و جان‌کندن است و چون متضمن نوآوری نیست، حتی اگر شامل هر ظرفیت، مهارت یا مجاهدتی باشد، گواهی بر نبوغ آن فرد نخواهد بود.

به‌درستی که نبوغ قوة نوآوری است که آدمی از رهگذر آن شایستگی اکتشاف جدید در علم یا تولید آثار هنری اصیل را کسب می‌کند. ممکن است ما ذوق، حکم یا دانش را به فردی که فاقد توان نوآوری است نسبت بدهیم؛ اما نمی‌توانیم او را فردی دارای نبوغ برشمریم. برای تعیین اینکه آن شخص تا چه اندازه برازندة این ویژگی است، باید تحقیق کنیم که آیا او اصل جدیدی را در علم کشف کرده یا هنر جدیدی آورده است یا هنرهایی را که قبلا به‌کار رفته‌اند به درجة بالاتری از کمال نسبت به آثار استادان پیشین رسانده است؟ یا دست‌کم آیا او در زمینه‌های علمی، اکتشافات پیشینیانش را بهبود بخشیده است و اصول شناخته‌شدة قبلی را به سطح بالاتری از انسجام منطقی رسانده یا نتایج پیش‌تر ناشناختة آن اکتشافات را پی گرفته است؟ یا در حوزة هنر، آیا اثر جدیدی طراحی کرده است که متفاوت با اسلافش-نه لزوما برتر از آن‌ها-باشد؟ هر چیزی که فاقد این ویژگی‌ها باشد، تقلیدی کوته‌بینانه یا تلاشی بی‌حاصل و جان‌کندن است و چون متضمن نوآوری نیست، حتی اگر شامل هر ظرفیت، مهارت یا مجاهدتی باشد، گواهی بر نبوغ آن فرد نخواهد بود.