جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث عدل و عدالت در همه‌ی زمان‌ها و مکان‌ها ارزشمند است. آنچه که از مفهوم عدالت به ذهن متبادرمی‌شود چیزی جزحسن وزیبایی نیست. در رأس همه‌ی عدالت‌ها، عدل الهی است، به این معنی که پروردگار، فعلی بر خلاف عدالت انجام نداده و در حق بندگان خود ظلم نمی‌نماید. خداوند عادل،‌ انبیای خود را برای بسط عدالت فرستاده و درآیات قرآن انسان‌ها را نیزبه رعایت عدالت در همه‌ی امور دعوت نموده است که این به معنای عدالت بشری می‌باشد. عدالت بشری خود به دو قسم تقسیم می‌شود: عدالت فردی و عدالت اجتماعی. افراد ابتدا باید عدالت را درون خود ایجاد کنند؛ بدین صورت که با حاکم کردن قوهّ‌ی عقل بر سایرقوای نفس،‌ آنها را متعادل و متوازن نمایند [عدالت فردی]. و پس از آن درصدد اجرای عدالت در اجتماع باشند [عدالت اجتماعی]. در این مقاله اقسام عدالت بشری مورد نظر است. مقاله‌ی حاضر بر آن است که عدالت فردی و اجتماعی را بررسی نماید. این سؤال مطرح می‌شود که چه رابطه‌ای بین عدالت فردی و اجتماعی وجود دارد؟ حضرت‌امام(ره) عدالت فردی و تقوا را شرط تحقق عدالت اجتماعی می‌دانند. در پاسخ به سؤال و برای ورود به بحث،‌ ابتدا به جایگاه عدالت در قرآن و سپس به اهمیت آن در روایات پرداخته شده است. پس از آن به تعریف مفهوم عدالت پرداخته وچندتعریف از آن ارائه شده و در ادامه عدالت بشری را ذیل دو عنوان،‌ عدالت فردی و عدالت اجتماعی بررسی نموده‌ایم. امام خمینی (ره) و سایرعلمای اخلاق،‌ ایجاد عدالت بین قوای نفس راکه منجر به عادل بودن فرد می‌شود، به عنوان شرط و زمینه برای اجرای عدالت در دیگران و در جامعه می‌دانند. امام (ره) معتقدندکه انسان ابتدا باید درگفتار و کردار خود عدالت داشته باشد و سپس درصدد اجرای عدالت برای دیگران باشد

هدف: مطالعه حاضر با هدف بررسی دکترین سلامت در معنویت، مطابق با جهان‌بینی الهی و با تکیه بر آثار امام خمینی و نصوص قرآنی انجام شد. روش: روش انجام این تحقیق، کتابخانه‌ای بود که با روش تحلیل داده‌ها از آثار امام خمینی و آیات قرآن کریم انجام شد. در این پژوهش ضمن تعریف سلامت معنوی و مقایسۀ بین جهان‌بینی سکولار و الهی در باب معنویت، مهم‌ترین مبانی نظری سلامت معنوی، ارائه و با روش توصیفی، روال تحقق دکترین معنویت در جهان‌بینی الهی ترسیم شد. یافته‌ها: معنویت حقیقی، در مقابل معنویت سکولارـ مبتنی بر جهان‌بینی الهی در شناخت و ارتباط فکری و قلبی با مبانی هستی‌شناختی و انسان‌شناسی و هدف‌شناسی است و ثمرۀ این ارتباط آن شد که معناداری زندگی و به تبعِ آن، احراز سلامت معنویت، در ضمنِ اطاعت و تبعیت از نبی مکرّم اسلام تحقق‌پذیر است. نتیجه‌گیری: معیار تحقق سلامت معنوی در «میزان فهم از شریعت دین خاتم و کیفیت تمایل به آن و مقدار تطبیق رفتار متناسب با آن فهم و آن گرایش» را می‌توان به مثابه یک نقشۀ راهنما در تهیۀ پرسشنامه‌ها و ارزیابی‌های سلامت معنوی استفاده کرد و از انفعال در مقابل روشهای سکولاری غربی خارج شد.

مسئله جاودانگی انسان از دغدغه‌های بنیادینی است که از دیرباز تاکنون ذهن بشر را به خود مشغول ساخته و اندیشمندان به شکل‌های گوناگون، سعی در شناخت و برهانی کردن این مسئله داشته‌اند. نفس‌شناسی و مباحث آن، مدخل فرجام‌شناسی و رکن جاودانگی در حکمت اسلامی به‌شمار می‌رود. امام خمینی(ره) با استفاده از دلایل عقلی و نقلی و استناد به مبانی فلسفی، کلامی و عرفانی، جاودانگی را ذیل استکمال نفس در سه مرحله عمومی، خاص و خاص الخاص، تبیین می‌کند. عوامل متعددی در تکامل نفس و جاودانگی آن نقش دارند که علم و عمل، برجسته‌ترین آنهاست. تأکید مضاعف بر نقش عمل، از اختصاصات نفس‌شناسی امام خمینی(ره) است که با مکانیسم فقر وجودی، حرکت جوهری و اتصال به عقل فعال، تحلیل منطقی و عقلانی می‌شود. وی با الهام از حکمت متعالیه، نفس را امری مادی دانسته که در دامن طبیعت، تحت حرکت اشتدادی، قهراً و ذاتاً به سمت تجرد و جاودانگی، حرکت می‌کند. ایشان فقدان ماده و فسادناپذیری مجردات را دلیل سلبی و حرکت جوهری اشتدادی، حرکت حبّی، حکمت و عدالت را دلایل ثبوتی بر فسادناپذیری نفس می‌داند.

در این مقاله، توحید عرفانی بر پایه مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی در اندیشه امام خمینی (ره) و سیدحیدر آملی و بر اساس روش تحقیق مقایسه‌ای و با استفاده از منابع کتابخانه بررسی شده است. همچنین، این تحقیق با هدف به دست آوردن نگرشی نو از توحید عرفانی و مراتب آن، با تطبیق دو شخصیت صاحب‌نظر عرفانی و با محوریت این پرسش صورت گرفت که: مبانی سه‌گانه نظری توحید عرفانی از منظر سیدحیدر آملی و امام خمینی (ره) چه اثری در گستره معنوی، انواع و درجات توحید داشته و پیامدهای پذیرش هر دیدگاه چه بوده است؟ با تحقیق صورت‌گرفته به دست آمد که: امام خمینی (ره) بر این باور است که «توحید»، خدا را «در نهایت وحدت و بساطت دانستن» است و نیز همانند سیدحیدر بر این عقیده‌اند که دست بشر از شناخت و معرفت کُنه ذات یکتای حق، کوتاه است و کسی نمی‌‌تواند ذات یکتای حق را بشناسد؛ با این تفاوت که امام خمینی (ره) بر این نکته انگشت می‌نهد که توحید، اصل‌الاصول همه معرفت‌های انسانی است. در باب مراتب و درجات توحید نیز سیدحیدر آملی توحید را به الوهی و وجودی تقسیم می‌کند و توحید حقیقی را جامع هر دو می‌داند، ولی امام خمینی (ره) توحید را بر سه‌گانه توحید ذات، صفات و افعال، تفسیر و تحلیل می‌کند. همچنین، سیدحیدرآملی توحید اهل شریعت را فعلی، توحید اهل طریقت را وصفی و توحید اهل حقیقت را با حفظ مراتب پیشین، توحید ذاتی می‌داند، ولی امام خمینی (ره) با نگرشی دیگر، درجات توحید را در قالب ارکان توحید تبیین می‌کند و در این نگرش، توحید، چهار رکن و هر رکن سه درجه داردکه یک درجه، ظاهری و دو درجه، باطنی است و ازنظر ایشان، اسم تابع درجه‌ ظاهری است؛ چنان‌که مسئله در اسماء الهی که به سه قسم است (اسماء ذاتی، صفاتی و افعالی) همین‌گونه است.