جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله استقراء و توصیف فعالیت استقرایی مسئله‌‌ای بنیادی است که برای تمام علوم اعم از تجربی و انسانی اهمیت دارد. کشف بسیاری از روابط علّی چه در حوزة اجتماعی و چه در حوزة علوم تجربی بر داده‌های استقرایی استوار است و بدیهی است با به چالش کشیدن استقرا، مبانی روش‌شناسی علوم اجتماعی نیز مورد چالش قرار می‌گیرند. در این مقاله نخست، مسأله‌ شکاکانة هیوم دربارة استقرا مطرح شده و اشاره خواهد شد که استدلال هیوم خطاپذیر بودن استقرا را هدف نمی‌گیرد، بلکه از ناموجه بودن آن انتقاد می‌کند. اما در استدلال هیوم فعالیت استقرایی به شکلی ساده و ابتدایی تشریح شده است. این مسئله و اهمیت آن برای قدرت استدلال شکاکانه ضد استقرا، پای مساله‌ی توصیف استقرا را به میان می‌کشد. در بخش دوم مقاله، دیدگاه بیزگرایانه در باره‌ی استقرا به عنوان توصیفی کلی از گذار‌های استقرایی مطرح می‌شود و با توسل به آن از سه دیدگاه به مسئلهی هیوم پرداخته خواهد شد.

با توجه به اهمیت مفهوم فلسفی قانون در مبانی علوم، در این مقالهV یکی از دیدگاه‌های مطرح در خصوص قوانین طبیعت بررسی می‌شود. ابتدا نظریه‌ی موسوم به ابتنای هیومی در باب قوانین طبیعت تقریر و سپس نقدهایی که - به ویژه بر اساس آزمایش های فکری تولی و کارول – بر آن وارد شده است مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. در ادامه، پس از طرح دعوی شهود حکم فرما بودن قوانین، مشکلات آن ارائه و نشان داده می شود که نقدهای مطرح شده برای طرد نظریه‌ی هیومی کافی نیستند و از این ادعا دفاع می شود که قوانین به معنای هیومی ایفا کننده‌ی نقشی که علم از قوانین انتظار دارد هستند.

مطالعات هیوم در فلسفه دین، در پى سنجش دلایل اقامه شده بر درستى عقاید دینى و بررسى علل پدیده اى به نام دین، در تاریخ و اجتماع است. وى براى انجام این دو کار، در اغلب مواقع، روش تحقیق واحدى را به کار گرفته، آن را «استدلال آزمایشى» و یا «استنتاج علّى» نامیده است. علت استفاده هیوم از این روش، تجربه باورى اوست. وى معتقد است داورى درباره همه امور واقع، از جمله مؤلفه هاى باور دینى، همانند باور به وجود خدا یا بهوقوع معجزات، باید به روش استنتاج علّى صورت گیرد. مسائلى را که هیوم در فلسفه دین مورد بررسى قرار داده، از یکسو تحت تأثیر این دیدگاه روش شناختى است و از سوى دیگر به اقتضاى موقعیت خاص تاریخى زمان اوست; زیرا در روزگار هیوم، دین طبیعى یا عقلانى و به ویژه مباحث خاصى همچون: برهان نظم و برهان معجزه، موردتوجه اندیشمندان بوده است. بر این اساس هیوم این گونه مباحث را در اولویت تحقیقات خود در قلمرو فلسفه دین قرار داده است.