جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاریخ را به دوره های مختلفی مانند دوره باستانی دوره قرون وسطی و دوره جدید تقسیم کرده اند دوره جدید را نیز به دوره های دیگر مانند رنسانس رفرماسیون (اصلاح دین) و روشنگری تقسیم کرد. رنسانس و رفرماسیون سده های پانزدهم و شانزدهم را در بر می گیرد و روشنگری سده ی هفدهم و بویژه سده ی هجدهم را شامل می شود. در قرون وسطی عقل و دین هردو حجت بودند. اگر سخت از توانایی عقل می رفت توانایی آن در شناخت دین بود نزاع متملکان و فلاسفه جهان مسیحیت و اسلام بر سر میزان توانایی عقل تطابق عقل و دین و تقدم یکی بر دیگری بود قرون وسطی را با هر منظری که نگاه کنیم گذشته دین خود را منعکس می کرد. عقل گرائی قبل از عصر روشنگری ویژگی ضد دینی یا غیردینی نداشت.

در میان عقاید و باورهای مذهبی، إعتقاد به معاد و روز رستاخیز از نافذترین و موثرترین باورها در جهت دادن به رفتار و منش آدمی بوده و است. این باور در اخلاق اسلامی نیز از جایگاه خاصی برخوردار است. همواره عرفاء و علمای اخلاق در تعلیم و تربیت، با نگاه آخرت‌گرایی به این امر می‌پرداختند. بررسی تأثیر معادباوری در رفتارهای انسان منوط به مطالعه رابطه جهان‌بینی و ایدئولوژی است. در این میان دو نظریه وجود دارد. برخی قایل به زایش مستقیم ایدئولوژی از جهان‌بینی شدند و گفته‌اند هر جهان‌بینی‌ای بدون دخالت هیچ ضمیمه‏ای، ایدئولوژی خاصی را در بطن خود می‌پروراند و بعضی دیگر قایل به گسست میان جهان‌بینی و ایدئولوژی شده و هیچ‌گونه پیوندی بین ایدئولوژی و جهان‏بینی را قبول ندارند. این پژوهش، ابتداء با نقد و بررسی نظریه «هیوم» رابطه جهان‌بینی و ایدئولوژی را در منابع اسلامی تبیین می‌نماید و سپس مهمترین راهبردهای تکامل ایدئولوژی را مورد بررسی قرار می‌دهد.هرچند باور به معاد تأثیرات فراوانی در اخلاق انسان می‌گذارد ولی این پژوهش سعی دارد تا به مهمترین مصادیق اخلاق فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در منابع اسلامی اشاره کند.

چکیده«بسیط الحقیقه کل الاشیاء و لیس بشیء منها»، از جمله قواعد مهم در حکمت متعالیه است، که صدر المتألهین آن را از نوآوری‌ها و ابتکارات فلسفی خویش می‌داند. ایشان این قاعده را از غوامض علوم الهی می‌داند و بر آن است که قبل از ایشان جز افلوطین کسی به درک و دریافت آن نائل نشده است و فهم آن جز برای افرادی که خداوند به ایشان علم و حکمت بخشیده، ممکن نمی‌باشد. هرچند که دیگران قبل از ایشان به مفاد قاعده توجه نموده‌اند، اما وضع اصطلاح بسیط الحقیقه و بحث هستی شناسانه در باره آن را باید به ایشان نسبت داد. بخصوص که مسأله اصالت وجود که نخستین بار توسط ایشان مطرح شده، مبنای اصلی قاعده را شکل می‌دهد. طبق اصالت وجود، در دار هستی غیر از وجود چیزی واقعیت ندارد، هرچه هست فقط وجود است و تفاوتهایی که در این عالم هم مشاهد می‌شود به همین وجود بر می‌گردد. علاوه بر اصالت و تشکیک وجود، بساطت و وحدت وجود هم مبانی دیگر این قاعده مهم می‌باشد. اینکه بسیط الحقیقه کل الاشیاء است، به این معناست که او بسیط و عاری از هرگونه نقص و عیب و ترکیبی است و چنین وجودی، کل الاشیاء و مشتمل بر همه کمالات آنها می-باشد. همه بر او حمل می‌شوند اما به حمل حقیقه و رقیقه، اما در عین حال هیچ یک از آنها نمی‌باشد. ایشان برای اثبات این قاعده، براهین محکمی و شواهد قرآنی را ارائه می‌دهند. ازجمله اینکه اگر بسیط الحقیقه کل الاشیاء نباشد، لازم می‌آید ذاتش از وجود شیء و عدم شیء دیگر ترکیب شده باشد و تالی – یعنی مرکب بودن واجب – محال است، پس مقدم نیز باطل است. با وجود پذیرش این قاعده توسط ملاصدرا و پیروانش، عده‌ای آن را نپذیرفته و بر آن اشکالاتی وارد نمود‌ه‌اند. بعد از بررسی و تبیین قاعده، به بررسی نقش و جایگاهی که این قاعده در حل مسائل فلسفی داشته پرداخته شد. از جمله آنها عبارت است از: اثبات توحید و حل شبهه ابن کمونه، حل مسأله اراده و علم قبل از ایجاد، عینیت ذات با صفات و.... با توجه به آنچه ذکر شد، مشخص می‌شود که این قاعده به قول صدرا از غوامض الهی بوده و فهم آن جز برای افرادی که خدا به آنها علم و حکمت عطا فرموده میسر نمی‌باشد و نقش مهم و کلیدی در حل مسائل مهم فلسفی دارد.واژگان کلیدی: بسیط الحقیقه، واجب الوجود، بساطت، وحدت وجود، ملاصدرا

مسئله ای که در این رساله بررسی می شود، شرایط تأثیر قرآن بر انسان است. منظور از شرایط، عوامل موثّر و نبود این شرایط همان موانع تأثیر گذاری قرآن بر انسان است؛ بنابراین عمده ی مباحت رساله، حول محور عوامل و موانع تأثیر قرآن استوار است. در ابتدا اثبات شده است که قرآن با توجّه به آن چه خود می گوید و با توجّه به آن چه در سخنان معصومین علیهم السلام آمده است، موثّر است و در اصل نازل شده است که انسان را در کنار سایر عوامل به سعادت برساند؛ اما این قابل و تأثیر پذیر است که با وجود موانعی نمی تواند اثرات قرآن را دریافت کند. بسیاری از عوامل اثر پذیری از قرآن، به حوزه ی اخلاق بر می گردد و انسان باید مجموعه ای از صفات اخلاقی نیک را در خود ایجاد کند و پرورش دهد و از طرفی رذایل اخلاقی را از خود دور کند تا ظرف وجودش پاک شود و انوار الهی در آن بتابد. شرایط یا عوامل تأثیر پذیری انسان از قرآن به سه دسته تقسیم شده است: بعضی از این شرایط در متن قرآن به آن ها اشاره شده است و از آن ها به عنوان شرایط نفسانی یا روحی و روانییاد شده است؛ مثل تقوا، تفکّر و تعقّل. دسته ای دیگر از شرایط، آن هایی هستند که انسان در تعامل با آن هاست و از آن ها گریزی نیست، مثل وراثت، لقمه ی حلال، تربیت و ... که از آن ها به عنوان شرایط فردی یا عوامل خارجی یاد شده است. از طرف دیگر، هر کتاب و نوشتار از جمله قرآن، برای آن که تأثیر گذار باشد، باید مجموعه ای از ویژگی های کلامی را داشته باشد، کم و کیف گفتار، نوع کلام، بافت موسیقیایی و ... که آن ها هم به عنوان شرایط کلامی مورد بحث قرار گرفته است.موانع تأثیر قرآن مجموعه ای از صفات و رذایل اخلاقی است که مانع بهره مندی از قرآن می شوند که این موانع نیز بیان شده اند.تأثیراتی که رساله به آن ها پرداخته است، تأثیرا ت اخلاقی و رفتاریاست که قرآن به آن ها اشاره می کند و هدف نزول خود را تحقّق این اثرات می داند: افزایش ایمان هنگام تلاوت قرآن، شفا و رحمت، خشیّت و شوق و... نمونه هایی از این اثرات هستند که انتظار می رود از قرائت و تلاوت قرآن حاصل شود.

در عرصه ی دین پژوهی بعد از قرآن کریم و روایات حضرات معصومین علیه السلام موضوعات زیادی وجود دارد که هنوز قابل تحقیق و بررسی است و چه بسا موضوعاتی وجود دارد که گرچه در طول زمان شرح و بسط زیادی به ان افزوده شده است ولی نگاه تحقیقی در آن کم تر به چشم می خورد. کار و اثری که می تواند از نظر نگارنده قابل قبول باشد باید دو ویژگی داشته باشد: 1- تحقیقی و علمی باشد 2- در عین اینکه تحقیقی است به زبان ساده و روان تدوین گردیده باشد. موضوعاتی که به عنوان موضوعات ضروری و جزء پژوهش های دینی در حال حاضر به چشم می خورد زیاد است اما از میان این موضوعات گوناگون آنچه را که بنده به عنوان یک ضوروت در دنیای امروز تشخیص داده ام و آن را یکی از نیازهای واقعی مردم و جامعه دانسته ام عبارت است از جایگاه و آثار دعا در نظام هستی این موضوع از جهات مختلف طی چند فصل مورد بحث و تحقیق قرار گرفته است. فصول و مباحث آن به ترتیب زیر است: 1- در فصل اول به کلیات بحث پرداخته شده است و سعی شده است که ضرورت بحث اثبات شود و سوالات تحقیق مطرح گردیده و اشاره ی مختصری به پاسخ پرسش های مذکور گردد و جواب های تفصیلی به فصل های بعدی موکول شود. 2- در فصل کوشش شده است که مسابقه دعا در جوامع گذشته اثبات گردیده و سپس همین روی کرد در ادیان الهی لحاظ شود تا متوجه این امر باشیم که در متون ادیان سابق نیز وجود دارد.3- در فصل سوم دعا در آیات و روایات بررسی دشه است تانشان داده شود که متون دینی ما چه انداره توجه به امر عا مبذول داشته است.4- در فصل چهارم اشاراتی به آثار و برکات و تاثیرات علمی و عملی دعا گردیده و به خصوص از نگاه روانشناختی به این مساله بیشتر نگاه شده است.5- در فصل پنجم به رابطه دعا با اصل علیت و قضا و قدر توجه شده است و اینکه آیا با وجود جهان نظام مند (علت و معلولی) و اصل قضا و قدر دعا کردن فایده دارد و آیا دعا با این دو اصل در تضاد نیست و در نهایت اثبات شده است که دعا خود جزئی از همین نظام علی و معلولی و موافق با قضا و قدر است نه مخالف آن.

چکیدهتناسخ اصطلاحی در فلسفه ، کلام و عرفان به معنای انتقال نفس از بدنی به بدن دیگر است که به دو نوع ملکی و ملکوتی تقسیم می شود.تناسخ ملکوتی عبارتند از؛ انتقال نفس از بدن دنیوی به بدن اخروی که متناسب با ملکاتی است که نفس در دنیا کسب کرده است . رساله ی حاضر در صدد بررسی و تبیین مبانی عقلانی این نوع تناسخ از دیدگاه حکمت متعالیه است. چنانکه از تعریف بر می آید در بحث تناسخ ملکوتی دو مسئله اساسی مطرح است؛ اول، کیفیت انتقال نفس از بدن دنیوی به بدن اخروی یاهمان کیفیت تحقق تناسخ ملکوتی . مسئله ی دوم کیفیت شکل گیری بدن مثالی‌است که نفس به آن منتقل می شود درباره ی مسئله ی اول باید گفت مقصود از انتقال، در حقیقت، تحول جوهری نفس در مرتبه‌ی مثالی خود است، نه جدایی از بدن دنیوی و پیوستن به بدن اخروی. اصول عقلانی در تبیین این مسئله اصالت وجود ، تشکیک وجود، حرکت جوهری و قیام صدوری صور ادراکی به نفس است که در نتیجه آن می توان گفت؛ آن بدن مثالی در برزخ یا در آخرت که نفس به آن تعلق می گیرد ساخته ی خود نفس و از منشآت نفس و قائم به اوست همانند قیام فعل به فاعلش و نیز چون تصرف در بدن ، تمام حقیقت و ماهیت نفس است ، نفسی که با بدن مادی ارتباطی تصرفی و تدبیری داشته با بدن مثالی، ارتباط ایجادی خواهد داشت. اما اینکه این بدن مثالی چگونه مطابق اعمال، نیات و مکتسبات وجودی فرد شکل می گیرد، مسئله ای است که با اصولی چون تجرد نفس در مرتبه خیال ، توانایی آن بر ساخت صور و ابدان ، اتحاد عاقل و معقول و امکان سیر نفس در عوالم سه گانه. قابل تبیین است . بر اساس اصل اتحاد عاقل و معقول ، تمامی مکتسبات انسان در زندگی دنیا اعم از علوم، نیات، عقاید، اعمال و ملکات با نفس او اتحاد یافته و موجب قبض، بسط یا اشتداد وجودی نفس می گردد و نحوه وجود آن را تعیین می کند.در دیدگاه صدرا همانگونه که وجود ذو مراتب است،نفس نیز سه مرتبه مادی ، مثالی و عقلی دارد که باتوجه به ترفع و تنزل خود با اختیار و عملکردش، در آن صقع وجودی حضور می‌یابد و احکام خاص آن رتبه را می پذیرد. تمامی قوایی که در مرتبه ی مادی نفس است در مراتب مثالی و عقلی با وجود جمعی و بسیط موجود است در نتیجه انسان در مرتبه مثالی و عقلی خود، دارای تمامی قوای جسمانی است که با صورت گری قوه ی خیال مطابق اعمال، ملکات و نیات خود در دار دنیا ساخته می شود و تغییر می یابد. این تغییر یا همان انتقال پیوسته و متصل نفس از نوعی به نوع دیگر همان تناسخ است که بارها در زندگی انسان اتفاق می افتد .کلید واژه گان : تناسخ ، تناسخ ملکی، تناسخ ملکوتی، نفس، حکمت متعالیه، ملاصدرا

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

تحقیق حاضر با عنوان«آرمانشهر از دیدگاه برخی متفکران با نگرشی حکومت مهدوی» با هدف شناخت و آشنایی با آرمانشهر متفکران غربی و مسلمان و مقایسه بین آن دو ، و شناخت ویژگی های آرمانشهر مهدوی می باشد . با عنایت به این اهداف، بحث در 4 فصل تدوین شده ؛ به تبیین مفاهیم کلیدی ، نظرات متفکران غربی و متفکران مسلمان و مقایسه دیدگاه متفکران غربی با عقل و نقل پرداخته می شود . در این پژوهش، با توجه به کاربرد زیاد و کلیدی بودن واژگانی چون ، آرمانشهر ، انتظار و حکومت به تعریف مفاهیم این کلید واژه ها پرداخته خواهد شد و نیز فضیلت انتظار، حکومت، و ویژگیهای حاکم، سازماندهی سیاسی و مقبولیت سیاسی تبیین می گردد.سپس به بررسی نظرات برخی ازمتفکران غربی و تعدادی از متفکران اسلامی که به صورت موردی برگزیده شده اند می پردازیم و ویژگی های شهر آرمانیشان بیان می شود. در پایان این مباحث جامعه، مهدوی با جامعه محمدی مقایسه می گردد. در ادامه با توجه به آیات و روایات، خصوصیات شهر آرمانی مهدوی از نظر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد .در فصل چهارم جهت جمع بندی ونتیجه گیری، به مقایسه و نقد نظر متفکران غربی، با آرمانشهر مهدوی می پردازیم ؛ و درآخرامکان تحقق آرمانشهر را از دیدگاه عقل و نقل بررسی می نمائیم . آنچه از این تحقیق به دست آمد این بود که شهر آرمانی امام زمان ، ماورای آن چیزی است که متفکران غربی به تبیین آن پرداخته اند، چرا که ویژگیهایی مثل عدالت محوری و جهان شمولی، خصوصیاتی را درآن ایجاد می کند که باعث تمایزش از دیگر شهرهای آرمانی گشته و به این نتیجه رسیدیم که به علت احسن بودن نظام هستی خداوند متعال برای رسیدن به کمال، راه سهل الوصولی برای انسانها قرارمی دهد تا همه به کمال مطلوب برسند.

مسأله ملاک صحت الزامات تشریعی از جمله مسائلی است که ذهن متفکران در رشته‌های علمی مختلف را به خود مشغول کرده و تأثیر شگرفی در علوم مختلفی همچون فقه و حقوق دارد. برای توضیح مسأله باید بگوییم که تمامی ادیان الهی و تمامی جوامع بشری حامل تکالیفی برای اعضای جامعه دینی یا سیاسی خود می‌باشند. اما با وجود این تکالیف، حقوقی نیز برای انسان‌ها تعریف کرده‌اند که از جمله حقوقی که شاید اختلافی در آن نباشد حق آزادی است. بنا بر این بیان ملاکی برای صحت الزامات تشریعی که به نحوی محدود کننده آزادی فردی و یا احتماعی انسان هاست امری لازم به نظر می‌رسد.در این رساله تلاش شده است که دیدگاه دانشمندان در علوم مختلفی همچون فلسفه و کلام و عرفان و فقه و اصول و حقوق مطرح شود و پس از نقد و مقایسه معیار روشنی برای این امر ارائه گردد.متکلمین شیعه اِنعام را معیار دانسته و برای منعِم اصول نعم استحقاق اطاعت قائل‌اند. متکلمین معتزله تکلیف را اگر زمینه یک پاداش بزرگ باشد، صحیح می‌دانند. متکلیمن اشاعره فعل الهی را معیار صحت هر چیزی از جمله جعل تکالیف می‌دانند.فلاسفه گاهی قانونی را صحیح دانسته‌اند که بتواند نظام اجتماعی انسان‌ها را حفظ نماید. و گاهی هم با تکیه بر قانون ضرورت صدور نظام احسن از خداوند تکلیف را جزئی از نظام احسن دانسته و آن را ضروری می‌دانند. عرفا نیز که وصول انسان را به مبدأ هستی عالی‌ترین هدف زندگی می‌دانند قانونی را صحیح می‌دانند که بتواند انسان را به این هدف برساند که در آن اعمال مولویّت خداوند متعال موضوعیت دارد.فقها اعمال مولویّت را منحصر در مالک دانسته که مصداق حقیقی آن مولویّتی به مراتب بالاتر از مصادیق اعتباری آن دارد. حقوق‌دانان نیز یا حقوق طبیعی را پذیرفته و آن را معیار صحت قوانین قرار داده و یا حقوق موضوعه را پذیرفته و درک جمعی و توافق عقلا را معیار حقانیت قوانین قرار داده‌اند.در مجموع پس از نقد آرای ذکر شده می‌توان گفت که الزامات تشریعی با سه شرط صحیح خواهد بود. یکی اینکه از کسی صادر شود که چنین حقی داشته باشد یعنی مالک باشد و چنین صلاحیتی داشته باشد یعنی عالم و حکیم باشد. دوم آنکه مصالح انسان را تامین کند. اعم از مصالح اجتماعی و فردی به گونه‌ای که اعتدال در تمامی شئون انسان برقرار شود. سوم آنکه زمینه عبودیت انسان را نسبت به مبدأ بی‌نهایت هستی فراهم کند.