جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فاقد چکیده

ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی نخستین فیلسوف مسلمان، دارای آثار و دیدگاه¬های اخلاقی است. وی هدف اخلاق را رسیدن به سعادت و کمال از طریق رفع رذایل اخلاقی و رسیدن به فضایل انسانی می¬داند. او در بحث از رذایل اخلاقی نگاهی طب¬گونه دارد و رذایل را همچون بیماری¬های نفس مورد بحث قرار می¬دهد. او سعادت را رسیدن انسان به برترین جایگاه انسانی یعنی تشبّه به اله، می¬داند. دیدگاه اخلاقی کندی بر مبانی ارسطویی علم النفس یعنی تعریف نفس، کمال نفس و قوای نفس استوار است. فضایل انسانی در پرتو تعاریف وی از فلسفه بیان می¬شوند. وی بر اساس دیدگاه سنّت ارسطویی، دستیابی به فضایل و رسیدن به سلامت نفس را در گرو رعایت اعتدال در افعال هر یک از قوای نفسانی می¬داند. فضایل عمده در دیدگاه وی، حکمت، شجاعت، عفت و عدالت می باشند. افراط و تفریط در افعال هریک از قوای نفس، صفاتی را برای نفس رقم می¬زند که او هر یک از این صفات را به عنوان رذایل اخلاقی و بیماری برای نفس در نظر می¬گیرد. کندی شناخت عیوب نفس از طریق خودنقدی را گام دیگری در حفظ سلامت نفس می¬داند. او شناخت عیوب نفس را بر خلاف دیدگاه جالینوسی، فرایندی فعال و در پرتو دیدن خود در آینه خود می-داند. معطوف شدن نگاه انسان به عالم عقلی وعقلانی زیستن سلامت را در پی دارد. توجه به امور مادی و محبوب قرار گرفتن این امور برای انسان، زمینه را برای گرفتار شدن به بیماری¬های نفسانی، در پی از دست دادن آن امور زوال پذیر، ایجاد می-کند. کندی از حزن، حسد، غضب، شهوت، ترس از مرگ و عشق به عنوان بیماری¬های نفس بحث می¬کند. وی دو سبب اصلی حزن را فقدان محبوب و فوت مطلوب می¬داند و از انسان¬ها می¬خواهد با برگزیدن محبوب¬ها و مطلوب¬های خود از امور موجود در عالم عقلی، دچار حزن ناشی از این عدم وصول یا از دست دادن آن¬ها که از خصوصیات عالم مادی است، نگردند. او حزن را یکی از مهمترین بیماری¬های نفس می¬داند. کندی حسد را در تحلیل گونه¬های مختلف حزن مطرح می¬کند و به عنوان عاملی در ایجاد حزن، آن را به عنوان بیماری برای نفس و بدترین گناه برای انسان، بر می-شمارد. کندی مرگ را جزء ماهیت انسان دانسته و آن را امری نیکو می¬داند و ترس از آن را شر و به عنوان یک بیماری برای نفس مطرح می¬کند. او عشق را در صورتی که سبب دور شدن توجه انسان ازعالم عقلی و معطوف شدن نگاه وی به امور مادی گردد، به عنوان رذیلت و بیماری برای نفس در نظر می¬گیرد. کلید واژگان: کندی، اخلاق سلامت محور، اخلاق فضیلت گرا، حزن، عشق، اعتدال، مرگ

«یعقوب بن اسحاق کندی» یکی از چهره‌های برجسته‌ی علمی جهان اسلام است که معمولا به عنوان نخستین فیلسوف اسلامی از او یاد می‌شود. کندی برای نخستین بار در جهان اسلامی فلسفه را به عنوان یک علم مستقل مطرح کرد و علاوه بر ترجمه آثار مختلف در این زمینه به زبان عربی، در جهت معرفی و نشان دادن هماهنگی تفکر عقلی با آموزه‌های دین اسلام تلاش فراوان نمود. اگر چه گاهاً مشاهده می‌شودکندی را منتسب به دین یهود و یا مسیح کرده‌اند، اما شواهد و مدارک موجود حاکی از آن است که او معتقد به دین اسلام بوده است. همچنین در خصوص مذهب وی آراء متفاوتی وجود دارد. برخی او را پیرو ابوحنیفه، برخی شیعه و گروهی او را منتسب به مکتب معتزله دانسته‌اند. جستجو در شواهد و مدارک موجود نشان می‌دهد که کم و بیش دلایل اعتقادی و تاریخی برای نسبت دادن هریک از این مذاهب به کندی وجود دارد که با دقت نظر در این شواهد در خواهیم یافت که او پیرو نوع خاصی از تشیع رایج در زمانه وی با عنوان «تشیع محبی» و همچنین مکتب «معتزله بغداد» بوده است که ترکیب این دو گرایش، مذهبی را برای او به اثبات خواهد رساند که با عنوان «تشیع معتزلی» معرفی شده است.

در اين نوشته، مسئله صفات خداوند از نگاه کندي را بررسي کرده و به مقايسه آن با ديدگاه ارسطو در اين‌باره مي‌پردازيم؛ تا در اين فرآيند به فهم درستي از نوآوري‌هاي متافيزيکي کندي در اين زمينه دست يابيم. ما در پي اثبات استقلال فکري کندي در بررسي چند صفت خداوند، از جمله جوهر بودن، واحد بودن، فاعليت و عالم بودن، از نظريه‌هاي ارسطو هستيم و با رجوع به متن آثار کندي و شارحان آثار او در اين زمينه، در حدّ توان، تأثير ايمان به قرآن کريم را در بررسي و خلق مفاهيم فلسفي کندي، نشان خواهيم داد.