جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عقل یکی از مباحث مهم در سیر تاریخ فلسفه از ارسطو و شارحان او است که برخی شارحان ارسطو رساله‌ای دربارۀ آن نگاشته‌اند. آنچه مسئلۀ عقل را به مسئله‌ای چالش‌برانگیز نزد شارحان ارسطو تبدیل کرد نگاه به چیستی خود عقل فعال یا عقل اول به‌عنوان بخشی از قوۀ نفس انسان یا مرتبه‌ای در نظام مراتب موجودات است. بررسی آن می‌تواند چیستی و جایگاه عقل و وظایف آنرا نیز تبیین کند. پرسش اینست حقیقت «عقل اول» نزد کندی چیست و چه جایگاه وجودشناسانه و معرفت‌شناسانه‎‌ای در اندیشۀ فلسفی او دارد؟ براین اساس در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به این یافته‌ها دست یافتیم که عقل اول همیشه بالفعل است و علت برای معقولات و علت برای عقول ثانی است و مقدم بر همۀ آنهاست و عقول ثانی سه مرتبۀ دیگر عقل هستند و این سه مرتبه از مراتب عقل، جزئی از نفس ناطقه هستند، اما دربارۀ جدایی عقل اول از نفس صراحتی در بیان کندی وجود ندارد از حیث معرفت‌شناسانه، نفسی را که عاقل بالقوه است بالفعل می‌کند. به این نتیجه دست‌یافتیم نظریۀ عقل اول کندی، تلفیقی از نگاه ارسطوئی، افلاطونی و کتاب خیرالمحض است.

برای «فلسفه اسلامی» نه می توان نقطه آغاز قطعی و مشخصی تعریف کرد و نه حدود و ثغور آن را به یقین شناخت. تاریخ فلسفه اسلامی را می توان تاریخ فیلسوفان مسلمان دانست و از این روایت، شناخت فیلسوفان مسلمان راهی است به شناخت آنچه فلسفه اسلامی خوانده می شود. یوحنا قمیر، نویسنده این مجموعه، از اندیشمندان معاصر دنیای عرب است که در یک خانواده سرشناس لبنانی به دنیا آمد. خانواده او مسیحی بودند و او نیز مسیحی ماند و کشیشی عالی رتبه شد و لقب پدر روحانی گرفت. اما هیچ گاه تعصب دینی نداشت و با رویی باز با ادیان دیگر مواجه می شد؛ به طوری که خواننده این مجموعه نه تنها هیچ شاهد و قرینه ای از مسیحی بودن مولف پیدا نمی کند بلکه برعکس شواهد زیادی هم می تواند بیابد که در آن، نویسنده از بزرگی و عظمت اسلام و شخص پیامبر سخن گفته است. او را پل ارتباطی تفکر شرق و غرب می دانند. او در این مجموعه 9 تن از متفکران مسلمان را – در کنار اخوان الصفا – انتخاب کرده، نوشته های آنها را خوانده و گزارشی کلی از زندگی و آثارشان ارائه کرده است. سپس به بازخوانی آموزه های فکری شان پرداخته و در آخر گزیده ای از متن اصلی نوشته های هر فیلسوف را هم آورده است. «کندی» از فلاسفه قرون دوم و سوم هجری است. او به دلیل نزدیکی به درباره خلیفه عباسی و کتابخانه های آن و به دلیل استعدادش به عنوان اولین کسی که فلسفه آموخت، شناخته شده است. از او هیچ کتاب فلسفی مفصلی باقی نمانده است. یوحنا قمیر در این کتاب نوزده رساله از رسائل او را ذکر کرده و زندگی و آرای او را شرح داده است. کندی در فلسفه آموزی خویش به اندیشه یونانی تکیه داشت. از نظر او فلسفه می تواند در کنار دین و وحی و بدون ورود آرای درون دینی به فلسفه، باقی باشد.