جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از مهم‌ترین و گران‌قدرترین منابع مکتوب دین اسلام، صحیفه سجادیه است. صحیفه سجادیه شامل دعاها و راز و نیازهای امام سجاد(ع) می‌باشد که دارای محتوایی غنی و پربار است. در میان 54 دعای موجود در صحیفه سجادیه، دعای عرفه به عنوان طولانی‌ترین دعا، مورد توجه بسیاری از اندیشمندان و سیره‌پژوهان قرار گرفته است. دعای عرفه، چهل ‌و هفتمین دعای صحیفه سجادیه، به مثابه یکی از مهم‌ترین سخنان امام سجاد(ع)، اساسی‌ترین پیام‌ها را در خود گنجانده است که شامل نکات اخلاقی و تربیتی جامعی است. بی‌شک تحلیل و بررسی کلام حضرت و دست‌یابی به هدف اصلی ایشان از خواندن این دعا، نیازمند بهره‌گیری از روشی است که به فهم عمیق و دقیق متن و لایه‌شناسی آن بینجامد. کارآمدترین روش با این ویژگی روش تحلیل محتوا است که در این پایان‌نامه تلاش شده است با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی و کیفی و بر مبنای استخراج مضامین فراگیر و مضامین سازمان‌دهنده از متن دعا، به سنجش فراوانی موضوعات اصلی و موضوعات فرعی دعا پرداخته شود و مهم‌ترین مضامین موجود در دعا استخراج شوند. همچنین با بهره‌گیری از جداول تحلیل محتوا، نمودارهای سنجش فراوانی مضامین فراگیر و سازمان‌دهنده نیز ترسیم شده‌اند. با نگاه همه‌جانبه به دعای عرفه و انسجام ساختاری میان فرازهای این دعا، این نتیجه حاصل شد که محتوای اصلی دعای عرفه صحیفه سجادیه پیرامون عبودیت بوده و هدف اصلی امام سجاد(ع) بیان مصداق‌های بندگی و توصیه به ولایت‌پذیری است. بنابراین با نتایج حاصل از تحلیل این دعا، مدل عبودیت استخراج شد که بر مبنای آن سه اصلِ وظایف بندگان در برابر پروردگار، وظایف بندگان در برابر پیامبر(ص) و اهل بیت او(علیهم ‌السلام) و کیفیت مناجات با خدا در روز عرفه شکل می‌گیرد که ذیل این سه مضمون فراگیر، 19 مضمون سازمان‌دهنده و 136مضمون پایه قرار گرفته است.