جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فرستادگان بزرگی چون نوح(ع)، هود(ع)، صالح(ع)، ابراهیم (ع)، لوط(ع)، شعیب(ع)، موسی(ع)، عیسی(ع) و بالاتر از همه محمد پیامبر خاتم(ص) و همچنینی ائمه معصومین(ع) که ادامه دهندگان رسالت عظیم هدایت می باشند، در طول زندگانی افتخار آمیز خود به منظور دعوت الی الله و سوق دادن انسانها به صفات و رفتارهای نیکو، شیوه های متنوعی را به کار گرفته اند که هر یک در جای خود تأثیربسزایی بر شخصیت و رفتار انسانها بر جای نهاده است. در بخش اول این پژوهش پس از بحث های مقدماتی و تعریف واژه های کلیدی، جدل و انواع آن در لغت و اصطلاح بررسی شده و واژه های دیگری چون مراء و خصومت نیز بیان شده است و در ادامه، مناظره که از جمله شیوه های تبلیغی انبیاء و اولیاء خدا می باشد، در لغت و اصطلاح مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و آداب و آفات این شیوه تبلیغی بیان خواهد شد. بخش دوم به بیان شیوه های مناظرات انبیاء(ع) با توجه به آیات قرآن کریم، اختصاص داردکه در این راستا با توجه به بررسی های انجام شده شیوه های مناظرات 9 نبی در 9 فصل بررسی شده است. در بخش سوم و چهارم این پایان نامه زندگی امام صادق(ع) و حرکت های تبلیغی وی در زمینه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اخلاقی، بررسی شده است. سپس وضعیت فرهنگی جامعه و مکتب های موجود در آن دوره به همراه عقاید و تفکرات و فعالیت های آنها به طور اجمالی مورد بررسی قرار گرفته است تا روشن شود که امام صادق(ع)توانست پایه گذاری مکتب غنی جعفری را آغاز کند و فقه و کلام و حدیث را با یک حرکت علمی گسترده، پر بار نماید؛ که همه اینها ناشی از جو مناسبی بود که در اثر برخوردهای علمی بین مکاتب مختلف و بحثهای علمی متداول بین مکتب های فرهنگی و بلوغ فکری آن زمان بوجود آمده بود،که تا حدودی هم متأثر از جو سیاسی متزلزل اواخر حکومت بنی امیه و اوایل حکومت بنی عباس بود. در ادامه مخاطبین امام(ع) و نیز شیوه های متفاوت برخورد امام با دسته های گوناگون مخاطبین ذکر شده است و مشخص گردیده که یک مبلغ موفق در این شیوه تبلیغی بایستی با هر یک از گروهای مختلف فکری، فرهنگی و سیاسی، برخورد مناسب با مخاطب را داشته باشد تا نفوذ کلام و تأثیر رفتارش در مخاطب به نحو أحسن انجام پذیرد. بخش پنجم این پایان نامه مربوط به مناظرات امام صادق(ع) و روش های مختلف آن حضرت در این شیوه تبلیغی با ذکر نمو نه هایی از مناظرات اختصاص داده شده است. بخش ششم که بخش پایانی می باشد، به مقایسه بین شیو های انبیاء(ع) و امام صادق(ع) در این شیوه تبلیغی اختصاص دارد. در پایان نیز منابع مورد استفاده این طرح با آدرس کامل هر کدام، و نیز چکیده این رساله به زبان انگلیسی آمده است.

هدف از نگارش این مقاله، توجّه دادن به نقش مهم و تعیین کننده تعالیم گرانبهای پیشوایان شیعه در پیدایش و گسترش علوم عقلی، اعمّ از حکمت الهی و کلام اسلامی از رهگذر مطالعه در احادیث حکمی حضرت امام صادق(ع) و شرح آنهاست؛ احادیثی که با روش عقلی و استدلالی درباره کلّیّات جهان هستی و آغاز و انجام آن و توحید ذات خداوند و معرفت اسمای حُسنا و صفات عُلیای او به دقیق ترین وجه بحث می کند و پایه آنها بر ابحاث عامّه حکمت الهی نهاده شده و توجیه و تبیین آنها جز در پرتو نتایج حاصل از مباحث عامّه حکمت اسلامی امکان پذیر نیست.در نتیجه این پژوهش، روشن خواهد شد که چرا اندیشه شیعی در مرتبه ای ممتاز در مجموعه آنچه «حکمت اسلامی» نامیده شده است، اهمّیّت دارد و چگونه ذخایر علمی تشیّع، زمینه و ساختار حکمت الهی را فراهم کرده و موجب گردیده است تا فضای عقلانی و اجتماعی ای به وجود آید که حکمای اسلامی در آن به تفکّر حکمی بپردازند. آنچه در این جا جلب نظر می کند، خلاقیت حکمی سخنان ائمه هدی(ع) به ویژه امام صادق(ع) و نقش آنها در تأملات و ژرف اندیشی حکمی دوره های بعد است.

این نوشتار، در ادامه مقالات گذشته و تاملی بر چگونگی طرح آموزه های مهدویت از سوی امام صادق و کیفیت ارائه معارف مهدوی از سوی ایشان است؛ بیاناتی که با توجه به اهداف کلی دعوت دینی، فرصت ویژه صادقین (ع) در آموزش معارف دینی، نیازهای عصر سقوط امویان و ظهور عباسیان مطرح شده اند.بررسی محورهای مورد تاکید در این بیانات و تامل در نسبت آن ها با اهداف کلی و نیازهای هر عصر می تواند از یک سو طرح کلانی را نشان دهد که در این شکل از تعلیم و تربیت تعقیب شده است و از سوی دیگر، تاثیر تربیتی و اخلاقی هر یک از آموزه های مهدوی را نمایان تر کند.این پژوهش بر تحلیل محتوایی روایات صادره از امام صادق (ع) تکیه دارد و تلاش می کند با توجه به شرایط عصر صدور، آثار آموزه های مهدوی بر شیعیان را معلوم نماید؛ از این رو با تعیین محورهای مورد تاکید در سخنان آن امام همراه با ارائه نمونه ای از آن و تامل در نسبت این سخنان با شرایط مخاطبان، می کوشد به حکمت و جهت طرح هر یک از آموزه ها دست یابد. ارائه نمونه در سخنان امام صادق (ع) در این مقاله با توجه به توضیحات مقالات پیشین محدودتر بوده و کثرت روایات آن حضرت ما را ناچار از گزارش کلیات و پرهیز از ذکر جزئیات کرده است. از پیش فرض ها و روش های این مجموعه مقالات پیش تر در نوشتاری گفت وگو کرده ایم.این مقاله، روشنگر این سخن است که تعلیم آموزه های مهدوی در این برهه از تاریخ ائمه (ع) افزون بر ارائه معارف مهدوی و آخرالزمانی به نکاتی مهم در تربیت مخاطبان توجه دارد و نوعی زمینه سازی برای جلوگیری از آفات بحث مهدویت و جلوگیری از انحرافات را متناسب با عصر ائمه نخستین دنبال می کند.

امروزه به دلیل تحولات جهان اسلام، تعامل شیعیان با پیروان دیگر مذاهب اسلامی نیازمند بازخوانی و تدبیر است. بر این اساس، سیره اهل بیت علیه السلام در برخورد با سایر مذاهب اسلامی، می‌تواند الگوی مناسبی برای شیعیان باشد. بررسی متون دینی و تاریخی نشان می‌دهد، برخورد ائمه علیه السلام با مسلمانان غیر شیعه بر مبانی خاصی استوار بوده است. مقاله حاضر پس از شناسایی این مبانی، شیوه‌های برخورد اهل بیت علیه السلام را با سه گروه عامه مسلمانان غیر شیعه، حاکمان غیرشیعه و علمای غیر شیعه به تفکیک بررسی می‌کند. این پژوهش نشان می‌دهد، مهم‌ترین روش‌های برخورد اهل بیت علیه السلام با عامه مسلمانان غیرشیعه، رعایت مدارا و اخلاق اسلامی، خوش‌رفتاری، پیش‌گام شدن در امور خیر، دل‌سوزی و مهربانی، همکاری در رفع مشکلات، برقراری ارتباط صمیمی و هم‌نشینی و حضور در مراسم مذهبی بوده است. هم‌چنین، برخورد اهل بیت علیه السلام با حاکمان غیرشیعه، در روش‌های به رسمیت نشناختن حاکمان غیر شیعه، همکاری در امور مهم اجتماعی مسلمانان و کوشش برای مبارزه با انحرافات دیده می‌شود. براساس یافته‌های پژوهشی حاضر، اهل بیت در برخورد با علمای غیرشیعه از روش‌های احترام و بزرگداشت علما، بحث آزاد و مباحثه علمی و مناظره و انتقاد سازنده استفاده می‌کردند.

هر کدام از طرفداران استطاعت مع الفعل و استطاعت پیش از فعل، برای اثبات نظریه خویش به قرآن استناد کرده اند. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استناد به آثار متکلمان، به بررسی و نقد ادله قرآنی متکلمان مذاهب مختلف کلامی پرداخته است. متکلمان معتزلی با استناد به آیه هایی مانند: «أَنْ أَلْقِ عصاک» که ظاهر در قدرت داشتن پیش از فعل است، به استطاعت پیش از فعل قائل شدند. اهل حدیث و اشاعره با پذیرش تکلیفِ مالایطاق و با استناد به آیه هایی مانند: «لَوِ استَطَعنا لَخَرَجنا معکُم»، استطاعت مع الفعل را گردن نهادند. ماتریدی نیز با آنان همداستان است، مگر در پذیرش تکلیف مالایطاق. در میان متکلمان امامیه، هردو قول استطاعت پیش از فعل و مع الفعل طرفدارانی داشته است. به نظر می رسد، قرآن تصریحی به هیچ کدام از دو نظریه مذکور ندارد و استناد متکلمان به قرآن، همراه با تاویل و تحمیل نظریه بر آیات بوده است.

سازمان وکالت، مجموعه ‏اى متشکل از امامان معصوم و عده ‏اى از پیروان نزدیک و وفادار آنان بود که با همکارى یکدیگر، تشکیلات هماهنگ و منسجمی را پدید آوردند تا با اتکاء بر آن پیشبرد اهداف دینی خود را محقق سازند. وظایف این سازمان به امور مالی منحصر نبود و وظایف سیاسی، دینی و ارشادی را نیز شامل می­شد. این تشکیلات از نیمه دوم عصر امامت، یعنى از زمان امام صادق علیه السلام به بعد آغاز به کار نمود و رفته‌رفته داراى نظم و گستردگی و هماهنگی بیش­ترى شد و تا پایان عصر غیبت صغرا استمرار داشت. در عصر امام کاظم علیه السلام ، این سازمان با مشکلاتی همچون دستگیرى و شکنجه حضرت و برخی از وکلا مواجه شد، ولی نواحی زیر پوشش وکلا و محدوده اقتدار آنان با تشدید فعالیت‏ها گسترش می‏ یافت. وکلاى آن حضرت در نقاطی مثل کوفه، بغداد، مدینه، مصر و برخی نقاط دیگر به فعالیت مشغول بودند. آن حضرت با وجود حبس و فشارهای موجود، توانستند تشکیلاتی را که پدرِ بزرگوارشان تأسیس کرده بودند، نه­تنها حفظ کنند بلکه آن را گسترش دهند. در پژوهش حاضر، جایگاه و وضعیت این سازمان در عصر امام کاظم (ع) †و نیز نقش آن حضرت در حفظ و گسترش آن بررسی خواهد شد.

فلسفه تاریخ گرچه معرفتی نسبتاً نوظهور است، اما موضوع و مسائل آن از دیرباز مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان قرار داشته است. در این میان فلسفه نظری تاریخ نسبت به فلسفه علم تاریخ قدمتی بیشتر دارد و اغلب ادیان، مذاهب و مکاتب دیدگاه خود را راجع به کلیت تاریخ بشری به طرق گوناگون بیان داشته‌اند. یکی از فرقه‌های اسلامی که تفکرات فلسفی آن قوّت بیشتری دارد اسماعیلیان است. تفکرات فلسفی‌ اسماعیلیان در یک تقسیم بندی کلی به دو دوره دعوت قدیم و جدید تقسیم می‌شود. در نگرش فلسفی اسماعیلیان، بخش اعظم تاریخ در گذشته پیموده شده و تنها یک منزلگاه تا آینده باقی است و تاریخ از دایره قوم و طبقه خارج گشته و در نگرشی کلی تمام پیروان ادیان الهی را در بر می‌گیرد. مقاله پیش رو با هدف بررسی تنها منزلگاه باقی مانده اسماعیلیان و فلسفه انتظار اسماعیلیه، به تحلیل و تبیین غایت تاریخ و انسان از دیدگاه اسماعیلیه پرداخته است تا مهم‌ترین سؤال فلسفه نظری تاریخ را از نگرش این مکتب باز کاوی کند. نتیجه مدعای تحقیق حاضر آن است که در این مکتب غایت تاریخ با آرمان تاریخ دو مقوله جدا از هم‌اند، ولی کاملاً وابسته و مرتبط با هم به وقوع خواهند پیوست