جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از سؤالات مهم در حوزه مهدویت تحلیل چرایی و فلسفه غیبت امام دوازدهم است که البته در این موضوع بحث‌های زیادی شده و هم از منظر روایات و هم با تحلیل عقلی و نگاه تاریخی مورد بررسی قرار گرفته است ولی یکی از راه‌های تحلیل غیبت، نگاه به این پدیده در چارچوب طرح کلی حرکت انبیاء و ائمه: است که کمتر از این زاویه به آن پرداخته شده است. در این مقاله سعی شده است ضمن تبیین طرح کلی حرکت رهبران دینی، جایگاه غیبت و چرایی آن با توجه به این طرح، بررسی گردد.

در طول تاریخ اسلام پرسش‌ها و شبهات مختلفی درباره مهدویت مطرح شده است و علمای اسلام در قالب‌‏های مختلف به آن جواب داده‌‏اند؛ اما جواب‏‌ها بیش از اینکه عقلی باشد، نقلی یا تاریخی بوده است. بر این اساس کتاب‌های حدیثی و تا حدودی تاریخی به‌منظور تبیین حقایق مهدویت تدوین گردیده است که از کتاب‌های حدیثی می‏‌توان به کتاب «الغیبه» شیخ طوسی و کتاب «کمال‌الدین» شیخ صدوق و از متأخرین به کتاب «المهدی» سیدصدرالدین صدر و «نجم الثاقب» محدث نوری و از کتاب‌های تاریخی می‏‌توان به «موسوعه الامام المهدی» سیدمحمّد صدر اشاره کرد. در عصر حاضر شبهات مطرح‌ شده بیشتر جنبه کلامی دارد و بدیهی است که جوابِ به آن‌ها مباحثی با دلایل عقلی را می‌طلبد تا بعد از آن با استفاده از دلایل تاریخی و نقلی مسئله مهدویت به صورت شفاف بیان شود. عده‏‌ای در برابر شبهات جواب عقلی و کلامی و پاسخی جامع داده‌اند که کمبود بیان‌شده را تا حدی پر می‌‏کند، ولی این کتاب‏‌ها نیز تمامی شبهات عصر حاضر را نیاورده‌اند؛ در این زمینه می‏‌توان به کتاب ارزشمند «بحث حول المهدی» تألیف متفکر بزرگ شهید سیدمحمّد باقر صدر اشاره کرد که در عین اختصار، مباحث کلامی متقن و مطلوبی دربردارد. دشمنان اسلام در تهاجم فرهنگی از نقاط ضعف شروع می‏‌کنند و در بحث مهدویت سعی دارند از ناحیه‏‌ای به این بحث ضربه بزنند که خاکریزهای ما در آن نقطه محکم نیست. بعد از انقلاب اسلامی نیز حملات دشمن به ساحت مقدّس اسلام به‌ویژه بحث مهدویت بیشتر شده و بر علما و اهل قلم فرض است که تلاش خود را برای تقویت بنیه‏‌های دینی بیش از هر زمان دیگر توسعه دهند تا در برابر یورش کلامی دشمن بتوانند از طریق بحث‏‌های عقلی و کلامی جواب دندان‌شکنی به آن‌ها بدهند. این کتاب ، با هدف پاسخگویی عقلی و کلامی به شبهات مسئله مهدویت به نگارش درآمده است . روش نویسنده تجزیه و تحلیل شبهه ها بوده و با تمسك به استدلال عقلی درصدد رد آنها برآمده است . اگرچه کتاب از فصل بندی خاصی پیروی نمی کند ، اما شاید بتوان مطالب کتاب را در چهار بخش دسته بندی نمود : موعود و مهدویت ، حضرت مهدی در نگاه آیات و روایات ، بررسی وجود امام از دیدگاه های مختلف ، غیبت و مسائل بعد از ظهور بررسی نظریات دانشمندانی همچون فوکویاما ، تافلر وهانتیگتون در مورد پایان تاریخ ، مارشال مک لوهان درباره سیطره لیبرالیسم وتوضیح در مورد شیوه توجیه تکامل تاریخ توسط مارکسیسم از نکات قابل توجه در کتاب است . انتشارات مسجد مقدس جمکران این کتاب ۷۱۹ صفحه ای را در سال ۱۳۹۰ روانه بازار نشر ساخته است .

این کتاب پاسخی علمی به تشکیک های احمد الكاتب نسبت به نظریه مهدویت است . در سال ۱۹۹۷ میلادی نویسنده ای به نام احمد الكاتب کتابی را با عنوان تطور الفكر السياسي الشيعي من الشورى الى ولاية الفقيه ، در لندن منتشر ساخت و در این کتاب به منظور رد نظریه ولایت فقیه کوشیده تا مبانی اعتقادی شیعه را با چالش مواجه کند . سید ثامرهاشم العمیدی ، دو کتاب در نقد اثر احمد الكاتب تألیف کرده که کتاب المهدي المنتظر في الفكر الاسلامی یکی از آنها بوده و برگردان فارسی آن « در انتظار ققنوس » نام گرفته است . این کتاب بیشتر با رویکردی روایی به موضوعاتی حول محور مهدویت پرداخته و در چهار فصل ویک خاتمه تنظیم شده است حضرت مهدی در کتاب وسنت ، امام مهدی کیست ؟ پاسخ به چند پرسش درباره حضرت مهدی و چند پرسش و پاسخ دیگر درباره حضرت مهدی با عناوین این فصول چهارگانه است . کتاب المهدي المنتظر في الفكر الاسلامی توسط آقای مهدی علیزاده ترجمه شده و پنج فصل جدید در قالب بخش دوم بدان افزودن شده است. بخش های افزوده شده توسط مترجم ، علاوه بر مقدمه که به معرفی کتاب و ترجمه آن پرداخته ، از این قرار است : مهدی باوری و ضرورت تعمیق پیوندهای عاطفی با امام زمان ، مهدی باوری و امنیت روانی ، کالبد شکافی انتظار ، بعثت انبیاء و انقلاب مهدی ، شیعه قافله سالارکاروان انتظار ، توطئه استکبار جهانی علیه مهدی باوری و سرنهان در سپهر ادب . مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ( ره ) این کتاب را در سال ۱۳۸۹ ، در ۳۶۰ صفحه منتشر کرده است .

این کتاب - که سومین جلد از سلسله مباحث امامت و مهدویت به شمار می رود - مطالب و مقالاتی است درباره شخصیت و غیبت و ظهور حضرت ولی عصر(عج) .عناوین این کتاب شامل : نوید امن و امان ، پیرامون شخصیت ، زندگانی ، غیبت و ظهور حضرت ولی عصر(عج) ، بشارت های قرآن و احادیث به ظهور حضرت صاحب الزمان ، اسرار و فلسفه غیبت ، طول عمر حضرت ولی عصر، شرح و چگونگی ولادت حضرت ولی عصر ، باورداشت مهدویت ، چهل حدیث پیرامون باورداشت مهدویت ، به سوی دولت کریمه ، امداد غیبی و ویژگی های جامعه موعود است که ۷۰ صفحه از این کتاب را به خود اختصاص داده اند .

این کتاب - که موضوع امام مهدی را از تولد تا ظهور به عنوان یکی از مهمترین و اساسی ترین مسائل دینی مورد بررسی و تبیین قرار داده است - در ۲۴ بخش تنظیم شده که به بعضی از فصول آن اشاره می شود . در بخش اول به معرفی اجمالی حضرت مهدی پرداخته است . نام ونسب بلند آوازه امام بخش دوم کتاب را به خودش اختصاص داده است . در بخش سوم ، قران و نوید امام مهدی ، دربخش چهارم ، نویدهای پیامبر و در بخش پنجم ، امامان نور و نوید از امام مهدی به رشته تحریر در آمده است . آیا حضرت مهدی دیده به جهان گشوده است ؟ چگونه آن خورشید جهان افروز از برابر دیدگان نهان گرديد ؟ غیبت کوتاه مدت یا غیبت صغری ، نمایندگی خاص ، چه کسانی در غيبت کوتاه به دیدار او مفتخر شده اند ؟ غیبت کبری یا بلند مدت ، چه کسانی آن حضرت را در غیبت کبری دیده اند ؟ چگونه تاکنون زیسته است ؟ هنگام ظهور کی خواهد بود ؟ اوصاف و نشانه های او ، نشانه های ظهور ، مدعیان دروغین ، ظهور او چگونه و از کجا خواهد بود ؟ چگونه قدرت ها در برابر او سر فرود می آورند ؟ او چگونه حکومت خواهد کرد ؟ زندگی در عصر ظهور امام مهدی ، دوران حکومت درخشان اور زندگی آن حضرت چگونه به پایان خواهد رسید و نهایتا آنگاه چه خواهد شد ؟ موضوعاتی است که در بخش های دیگر این کتاب به طور مفصل مورد تبیین قرار گرفته است .

کتاب نگین آفرينش ، مجموعه مباحثی درباره منجی موعود و برخی از مسائل مربوط به مهدویت است که به صورت درسنامه برای دانش پژوهان دوره عمومی مهدویت ارائه گردیده و از یک مقدمه و هفده درس تشکیل شده است . درسهای جلد اول این کتاب عبارتند از : ضرورت مباحث مهدویت کلیات امامت ، امام مهدی ، دوران پنهان زیستن حضرت ، امام مهدی در آیینه قرآن ، امام مهدی در آینه روایات ، غیبت امام مهدی و علل آن ، فواید امام غایب ، ملاقات ، انتظار ، شرایط ظهور و نشانه های آن ، حکومت جهانی 1: برنامه های حکومت حضرت مهدی ، حکومت جهانی 2: دستاوردهای حکومت حضرت مهدی ، حکومت جهانی 3 : ویژگی های حکومت و سیره حضرت مهدی ، رجعت و آسیب شناسی مباحث مهدویت .

کتاب فی رحاب العقیده اثر سیدمحمدسعید طباطبایی‌حکیم است. این کتاب تحقیقی درباره مقایسه برخی از «عقاید» «شیعه» و «اهل‏سنت» است. با رویكردی تطبیقی برخی از دیدگاه‏های اعتقادی شیعه و اهل‏سنت را مقایسه كرده و ادله اعتقادی آنها را مورد بحث و بررسی قرار می‏دهد. اعتقاد به صحابه، تحریف قرآن، امامت و خلافت، واقعه غدیر، خلفا و عملكرد آنها، شكل‏گیری و پیدایش شیعه و نقد و بررسی دیدگاه‏های علمای اهل‏سنت و شیعه در این زمینه‏ها از اصلی‏ترین مندرجات این كتاب محسوب می‏شود. "جلد اول" شامل: تاریخ شیعه و معنی لغوی آن، عقاید شیعه در باب عدالت صحابه، تحریف قرآن، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، حدیث ثقلین و واقعه غدیر خم است.

در آستانه غیبت امام مهدی4 فرقه‌هایی در جهان اسلام شکل گرفت که از میان آنها دو فرقه محمّدیّه و نفیسیّه از اهمیت به‌سزایی برخوردار بودند اینان که در عصر امام عسکری7 و پس از شهادت آن حضرت به وجود آمدند باور به امامت سیدمحمّد فرزند دیگر امام هادی7 داشتند. علل شکل‌گیری این فرقه‌ها مسئله اصلی پژوهش حاضر است که به روش تحلیل تاریخی و با استناد به گزاره‌های متعدد آن را کاویده و به این پرسش پاسخ داده است که چه عواملی در شکل‌گیری فرقه‌های محمّدیه و نفیسیّه مؤثر بوده‌اند. از این رو مقاله بر این فرضیه استوار است که عواملی مانند روایات موجود درباره جانشینی ائمه: به ویژه امام هادی7، سیره نیکوی سیدمحمد و جایگاه و منزلت او نزد امام هادی7، باور نادرست درباره جانشینی فرزند بزرگ‌تر و برداشت ناصحیح از روایات در این‌باره، شبهه بداء، مخفی نگه داشتن امام عسکری7 و بعد از آن پنهان بودن تولد حضرت مهدی4 و اقدامات برخی فرقه‌های انحرافی مانند فطحیه در شکل‌گیری این فرقه‌ها تأثیرگذار بوده‌اند.