جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف اصلی این پژوهش ترکیب اندیشهٔ مارکس و ویتگنشتاین و ربط دادن این دو اندیشه به برخی از مسائل اساسی در فلسفهٔ علوم اجتماعی است. به‌رغم تفاوت‌های بسیار میان مارکس و ویتگنشتاین، هردو به ردّ ثنویت دکارتی می‌پردازند و نشان می‌دهند که ذهن ویژگیِ کنش است و این‌که معنای کنش در آگاهیِ سوبژکتیو نیست، بلکه در نظام پراکسیس اجتماعی‌ای است که کنش در آن رخ می‌دهد. این منظر مشترک شالوده‌ای برای تضعیف مناقشهٔ طولانی میان «سوبژکتیویسم» و «ابژکتیویسم» در علوم اجتماعی پی‌ریزی می‌کند که کلیدی است برای راهیابی به مفهوم تبیین اجتماعی در نزد مارکس و ویتگنشتاین. از آن‌جا که معنای کنش، در نظر آن دو، ویژگی نظم اجتماعی است و نه آگاهی فردی، آن نوع از تحلیل را که در ضمنِ آثار آن‌ها موجود است نمی‌توان سوبژکتیویستی یا ابژکتیویستی خواند. بلکه، آن نوع از تحلیل جنبه‌های مفید هر دو شکل تحلیل را درهم ادغام می‌کند چراکه از این دیدگاه لازمهٔ فهم کنش، فهم نظام کردارها یا رسوم اجتماعی‌ای است که کنش در آن رخ می‌دهد. در چندین موضع پای این بحث به میان می‌آید که سوبژکتیویسم و ابژکتیویسم هردو عمدتاً کوشش‌هایی هستند برای حل مسائلی که ثنویت (دوگانگی) برای علم اجتماعی ایجاد کرده است، و نیز علت تواناییِ مارکس و ویتگنشتاین در فراتررفتن از این بحث این است که هردو ثنویت دکارتی را رد می‌کنند. اهداف منحصربه‌فرد این پژوهش مورد علاقهٔ خاص تمام فلاسفه و عالِمان اجتماعی، و مورد علاقهٔ تمام کسانی خواهد بود که به پیوند میان این دو رشته توجه دارند.

نگاهی جامعه‌شناختی به دین و مسائل دینی و مهمترین نظریات فلاسفه غرب در این زمینه است. در ابتدای این اثر به بیان معنای لغوی و اصطلاحی جامعه‌شناسی دین و ابعاد علمی بودن آن پرداخته شده و پس از آن از منظری کلاسیک و رویکردهای فلسفی معاصر، به تبیین ماهیت دین و کارکردهای اجتماعی آن پرداخته شده است. نویسنده در همین زمینه به تعاریف مختلف ارایه شده از سوی فلاسفه اجتماعی غرب مانند: امیل دورکیم، ماکس وبر، زیگموند فروید، جورج هربرت، تالکوت پارسونز و کارل مارکس در مورد معنای دین و نظریات آنان در مورد آن اشاره نموده و تحلیلی فرهنگی از آن نظریات مطرح کرده است. وی رویکردهای مدرنیته و پسامدرنیته، جهانی شدن و سکولاریزه این اندیشمندان غربی را منعکس نموده و کارکرد دین در حوزه عمومی زندگی مردم را از منظر آنان تبیین نموده است. وی همچنین به جنبه‌های فردی دین و دینداری ، رابطه دین با قومیت و جنسیت و نیز جنبه‌های جامعه‌شناختی الهیات و ایمان دینی اشاره نموده و تحلیلی از تجربه دینی از این منظر ارایه نموده است.

این کتاب، حاصل گفت و گوی "بیژن عبدالکریمی" با "محمد رضایی" است که در آغاز عبدالکریمی خاطرنشان می‌کند: "به گمان من، حق مطلب در دعوت رضایی این است که حکومت‌گران و روشنفکران ما بیش از اندازه درگیر نزاع‌های ایدئولوژیک هستند، در حالی که باید با نگرشی مارکسی به مسائل نظر کنند و در صدد فهم ساختارهای بنیادین جامعه‌ی معاصر ایران برآیند. انتقادات این کتاب به جریان روشنفکری بی شباهت به نقدی نیست که "مارکس" به "هگل" می‌کند. از نظر "مارکس"، "هگل" به جای پا با سرش راه می‌رود. به تعبیر ساده‌تر اندیشه‌ی اکثریت فیلسوفان، اهل نظر و روشنفکران ایرانی، اندیشه‌هایی پا در هوا، سردرگم و بی ارتباط با سرنوشت عمومی جامعه‌ی ایرانی و حرکت این جامعه است. انتقاداتی که در این کتاب بر روشنفکران وارد شده عبارت است از: عدم تمایز میان حقیقت و اعتبار یا قانون و قانون‌مندی، عدم توجه به ساختارها و ساختار جهانی، فقدان نگاه تاریخی، فقدان اکترناتیو، عدم توجه به مسائل اساسی و نگاه "وبری" در برابر نگاه "مارکسی". رضایی یادآور می‌شود: "مهم‌ترین انتقاد بنده به جریان روشنفکری ایران، اعم از جریانات فکری دینی یا لائیکن ملی یا مذهبی، باهرایسم و گرایشی، این است که آن‌ها میان قانون و قانون‌مندی تمایز قائل نشده و نمی‌شوند. از زمان ظهور جریان روشنفکری (منورالفکری) در ایران حتی تا به امروز، روشنفکران ما در نظر و عمل خود همواره در حوزه و فضای مفهومی قانون حرکت کرده‌اند و قلمرو قانون‌مندی را به کلی فراموش کرده یا کم‌تر بدان توجه داشته‌اند".