جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فراسوی چندپارگی پژوهشی جالب و شفاف درباره تقابل بین مطلق گرایی و نسبی گرایی یا بنیان باوری و چندپارگی است، که در عین حال راه حلی جدید نیز ارائه می دهد. کریستوفر فالزن - استاد فلسفه در دانشگاه ملی استرالیا - معتقد است که جایگزین مناسب برای بنیان باوری، نه چندپارگی، بلکه گفت وگو است، البته آن گونه ای از گفت و گو که می توان در آثار میشل فوکو یافت. در عین حال این کتاب نوعی بازاندیشی در مناظره مهم بین هابرماس و فوکو است و نشان می دهد که چگونه می توان از آثار فوکو به نحو مؤثری برای به چالش کشیدن موضع هابرماس بهره گرفت. فوکو و گفت و گوی اجتماعی: فراسوی چندپارگی می تواند برای همه کسانی که درباره فوکو تحقیق می کنند و هر کسی که به نظریه سیاسی، انتقادی و اجتماعی علاقه مند است مفید باشد.

در این پژوهش به بررسی پیامدهای تربیتی روش پژوهش تبارشناسی از دیدگاه فوکو و نقد آن بر پایه دیدگاه علامه طباطبائی پرداخته می شود. علامه در تعلیم و تربیت به دو بنیاد و پایه مطلق و نسبی هستی شناسانه مفاهیم، متافیزیک گرایی و خدامحوری توجه دارد. به عقیده وی میان امور مطلق، نسبی و خداشناسی رابطه انکارناپذیری وجود دارد؛ اما فوکو با توجه افراطی به امور نسبی از اهمیت بنیادین مضمون مطلق، معنویت و نیز توحیدمحوری و متافیزیک گرایی غافل مانده است. از روش پژوهش تبارشناسی فوکو، تصوری پاره پاره و غیرتکاملی از تاریخ، گسست، برون بودگی، نام گرایی، هویت های متکثر و منحصر بودن استنباط شده است. تربیت موردنظر علامه طباطبائی دارای ویژگی هایی همچون تأکید بر روش پژوهش تبارشناسی یکپارچگی و هدفداری تاریخ و نظام هستی، اعتقاد به اطلاق ذاتی، توحیدمحوری واعتقاد به دانش پیشینی است؛ این موارد می تواند به عنوان ملاک نقد تعلیم و تربیت فوکو مورد استفاده قرار گیرد. بدین منظور این مقاله از روش عقلانی ـ منطقی استفاده می کند. روش پژوهش تبارشناسی علامه به دلیل توجه همزمان به بعد نسبیت و مطلق بودن و توحیدمحوری، دیدگاه کامل، و همه جانبه تری نسبت به تعلیم و تربیت متربیان دارد.

«یک زندگی...» در مقامِ کتاب گزینشِ برخی از اساسی‌ترین آثار دلوز با نظر به مبانیِ تفکر او و دقایقِ ملتهب آن است. این گزیده از مقاله‌ها، نشست‌ها، گپ‌وگفت‌ها، یا نامه‌هایی تشکیل شده که نقشِ مهمی در فهمِ حیاتِ فلسفی او بازی می‌کنند. اما «یک زندگی...» در مقامِ مفهوم نشانگرِ سعادتِ تمام‌وکمال است: ولگردی بدنام که همه از او متنفرند، در حالی که دراز افتاده و به حال مرگ است، پیدا می‌شود. همگان برای کوچک‌ترین نشانه‌ی زندگی در وی از خود اشتیاق، احترام و حتی عشق بروز می‌دهند. همه به تقلا می‌افتند تا وی را نجات دهند، تا آنجا که این مفلوک در عمیق‌ترین حالت بیهوشی نیز چیزی لطیف و شیرین را حس می‌کند که در جانش می‌نشیند. ولی وقتی که به زندگی باز می‌گردد، نجات‌دهندگانش سردتر می‌شوند، و خودش نیز دوباره فرومایه و زننده. میان زندگی و مرگ او دقیقه‌ای است که تنها به یک زندگیِ در حالِ بازی با مرگ تعلق دارد

میشل فوکو (۸۴-۱۹۲۶) فیلسوفی با استعدادی شگرف و استثنایی، کنشگری سیاسی، نظریه‌پردازی اجتماعی، منتقدی فرهنگی، مورخی خلاق، روشنفکری با اشتهار جهانی و استاد معتبرترین موسسه‌ی دانشگاهی فرانسه بود، کسی که شیوه‌های اندیشیدن امروزی ما را چنان تغییر داد که دیگر بازگشت به پیش از آن ناممکن است. پروژه‌ی انتقادی او همچنان الهام‌بخش محققان، هنرمندان و کنشگران سیاسی است تا از رهگذر آن به شیوه‌های بدیع برساخته‌شدن شکل‌های جدید اندیشه و نیز راه‌های فروپاشی یقین‌های کهنه پی ببرند همان یقین‌هایی که غالبا کاشف به عمل می‌آید چیزی جز توهماتی آرامش‌بخش نیستند. اندیشه‌ی فوکو را نیز درست مثل زندگی او نمی‌توان ذیل بن‌مایه‌ای واحد مقوله‌بندی کرد. نه به دلیل این‌که غالبا کارش به شکست می‌انجامید و رأی خود را عوض می‌کرد، بلکه به این دلیل که پرسش‌های موردنظر او هیچ پاسخ قطعی و نهایی‌ای نداشتند. از نظر او، فلسفه مجموعه‌ای از دانش نبود که پیوسته بر آن افزوده شود، کرداری انتقادی بود که باورهای جزمی و کردارهای برنتافتنی جامعه‌ی معاصر را بی‌امان به پرسش می‌کشید. فوکو ما را به ادامه‌دادن این کردار انتقادی دعوت می‌کرد: ما نباید آثار فوکو را جز با هدف تغییر‌دادن جهان بخوانیم.

پل استراتن در "آشنایی با فوکو"، شرح مختصری از زندگی و ایده های فوکو را ارائه می دهد و تأثیر فلسفه او را در تلاش انسان برای درک وجود خود در جهان توضیح می دهد. این کتاب همچنین شامل گزیده هایی از نوشته های فوکو است. پیشنهاداتی را برای مطالعه بیشتر ارائه می دهد. و سلسه وقایع تاریخی عصر فوکو را در طرح گسترده تر فلسفه زمان او مطرح می کند. مجموعه کتابهای "آشنایی با دانشمندان" شوخ طبعانه و دراماتیک نوشته شده اند و باعث می شوند خواننده زمان، مکان و شخصیت فیلسوف را درک کند. در این مجموعه روشی عالی برای معرفی دانشمندان به کار رفته است. "آشنایی با دانشمندان" کاوشهای کوتاه و روشنگرانه در زندگی و عقاید بزرگترین متفکران عصر ما را به شیوه ای سرگرم کننده و در دسترس ارائه می دهد. اندیشه های فلسفی مطرح شده در این مجموعه به زبان ساده و قابل فهم برای عموم بیان شده است. آشنایی با فیلسوفان مجموعه ای از زندگی نامه های فیلسوفان مشهور است که برای گشودن باب آشنایی با اندیشه ها و دیدگاه های آنان مدخل مناسب و مغتنمی به نظر می رسد. در هر کتاب گذشته از ارائه اطلاعات زندگی نامه ای ،افکار هر فیلسوف در رابطه با تاریخ فلسفه به طور کلی و نیز در رابطه با جریان ها و تحولات فکری و اجتماعی و فرهنگی عصر او بازگو می شود و بدون ورود به جزئیات نظریات و عقاید او مهم ترین نکته های آن ها با بیانی ساده و روشن و در عین حال موثق و سنجیده بیان می شود.اساس کار در این کتاب ها سادگی و اختصار بوده است تا جوانان و نیز همه خوانندگان علاقه مندی که از پیش مطالعات فلسفی زیادی نداشته اند بتوانند به آسانی از آن ها بهره بگیرند و چه بسا همین صفحات اندک انگیزه پی جویی بیش تر و دنبال کردن مطالعه و پژوهش در این زمینه شود. فوکو کارش را بیش تر به عنوان یک تاریخ نگار شروع کرد تایک فیلسوف. او با زحمت و دقت فراوان اسناد اصلی به جای مانده از دوره تاریخی مورد پژوهش اش را بررسی کرد.این اسناد مستقیما جامعه دانش و ساختار قدرت آن دوران را آشکار می ساختند.فوکو به این نتیجه رسید که دانش و قدرت ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و از این رو آن ها را در اصطلاح «قدرت/دانش» کنار هم نشاند. و این هم بسته بدل به مساله اصلی فلسفه اش شد.

میشل فوکو (۸۴-۱۹۲۶) فیلسوفی با استعدادی شگرف و استثنایی، کنشگری سیاسی، نظریه‌پردازی اجتماعی، منتقدی فرهنگی، مورخی خلاق، روشنفکری با اشتهار جهانی و استاد معتبرترین موسسه‌ی دانشگاهی فرانسه بود، کسی که شیوه‌های اندیشیدن امروزی ما را چنان تغییر داد که دیگر بازگشت به پیش از آن ناممکن است. پروژه‌ی انتقادی او همچنان الهام‌بخش محققان، هنرمندان و کنشگران سیاسی است تا از رهگذر آن به شیوه‌های بدیع برساخته‌شدن شکل‌های جدید اندیشه و نیز راه‌های فروپاشی یقین‌های کهنه پی ببرند همان یقین‌هایی که غالبا کاشف به عمل می‌آید چیزی جز توهماتی آرامش‌بخش نیستند. اندیشه‌ی فوکو را نیز درست مثل زندگی او نمی‌توان ذیل بن‌مایه‌ای واحد مقوله‌بندی کرد. نه به دلیل این‌که غالبا کارش به شکست می‌انجامید و رأی خود را عوض می‌کرد، بلکه به این دلیل که پرسش‌های موردنظر او هیچ پاسخ قطعی و نهایی‌ای نداشتند. از نظر او، فلسفه مجموعه‌ای از دانش نبود که پیوسته بر آن افزوده شود، کرداری انتقادی بود که باورهای جزمی و کردارهای برنتافتنی جامعه‌ی معاصر را بی‌امان به پرسش می‌کشید. فوکو ما را به ادامه‌دادن این کردار انتقادی دعوت می‌کرد: ما نباید آثار فوکو را جز با هدف تغییر‌دادن جهان بخوانیم.

تصور نظریه انتقادی معاصر بدون آثار میشل فوکو غیرممکن است. بازنگری بنیادین او از مفاهیم قدرت، دانش، گفتمان و هویت بر گسترده‌ترین طیف ممکن از نظریه‌ها تأثیر گذاشته و بر حوزه‌های رشته‌ای از مطالعات ادبی تا انسان‌شناسی موثر بوده است. این کتاب "میشل فوکو "با هدف آشنایی دانشجویانی که برای اولین بار به متون فوکو نزدیک می شوند، ارائه می دهد: * بررسی زمینه های فکری فوکو * راهنمای ایده های کلیدی او * مروری بر پاسخ به کار او * نکات کاربردی در مورد "استفاده از فوکو" * راهنمای مشروح برای تأثیرگذارترین آثار او * پیشنهاداتی برای مطالعه بیشتر کار فوکو با به چالش کشیدن نه تنها آنچه که فکر می کنیم، بلکه چگونه می اندیشیم، همچنان موضوع بحث های داغ است. "میشل فوکو"، اثر سارا میلز، مقدمه‌ای بر ایده‌ها و بحث‌ها ارائه می‌کند و خوانندگان دانشجو را برای رویارویی با آثار او کاملا مجهز می‌کند.

این اثر به گفته‌ی برخی صاحب‌نظران بهترین بررسی در اندیشه‌های پرنفوذ و ژرف میشل فوکو است. در این کتاب صرفاً خلاصه‌ای از آثار فوکو داده نمی‌شود بلکه نویسندگان، که از استادان برجسته‌ی فلسفه در دانشگاه کالیفرنیا هستند، خود دست به تعبیر و تفسیر و نقد آرای فوکو می‌زنند و آنچه را که به‌ویژه از نظر فلسفی و روش‌شناسی مهم است برجسته می‌سازند. در کتاب حاضر، پیشینه‌های فلسفی اندیشه‌ی فوکو همراه با نوآوری‌های بی‌نظیر وی بررسی می‌شود و پیوند فکری فوکو با نیچه، هایدگر، مرلوپونتی، ویتگنشتاین و برخی دیگر آشکار می‌گردد. فوکو با عرضه‌ی دو روش دیرینه‌شناسی دانش و تبارشناسی حقیقت و قدرت، بنیاد آنچه را که تا به امروز علوم اجتماعی خوانده می‌شد درهم ریخته است.

این اثر به گفته‌ی برخی صاحب‌نظران بهترین بررسی در اندیشه‌های پرنفوذ و ژرف میشل فوکو است. در این کتاب صرفاً خلاصه‌ای از آثار فوکو داده نمی‌شود بلکه نویسندگان، که از استادان برجسته‌ی فلسفه در دانشگاه کالیفرنیا هستند، خود دست به تعبیر و تفسیر و نقد آرای فوکو می‌زنند و آنچه را که به‌ویژه از نظر فلسفی و روش‌شناسی مهم است برجسته می‌سازند. در کتاب حاضر، پیشینه‌های فلسفی اندیشه‌ی فوکو همراه با نوآوری‌های بی‌نظیر وی بررسی می‌شود و پیوند فکری فوکو با نیچه، هایدگر، مرلوپونتی، ویتگنشتاین و برخی دیگر آشکار می‌گردد. فوکو با عرضه‌ی دو روش دیرینه‌شناسی دانش و تبارشناسی حقیقت و قدرت، بنیاد آنچه را که تا به امروز علوم اجتماعی خوانده می‌شد درهم ریخته است.

«دیرینه‌شناسی عقل علمی میشل فوکو» نوشتۀ گری گاتینگ، بررسی جامع آثار فوکو با تمرکز بر رویکرد روش‌شناختی او به تاریخ اندیشه است. گاتینگ، که خود نیز فیلسوف برجسته‌ای است، در این کتاب به روش دیرینه شناسی فوکو که به‌دنبال کشف ساختارهای زیربنایی حاکم بر معرفت و علم است، می‌پردازد. این کتاب به دقت متون کلیدی فوکو، از جمله «تاریخ جنون در عصر عقل»، «تولد درمانگاه»، «نظم اشیا» و «دیرینه‌شناسی علم» را تحلیل می‌کند. با این‌حال، کار گاتینگ صرفا خلاصه‌ای از نظریه‌های فوکو نیست، بلکه راهنمایی تفسیری است که به خوانندگان کمک می‌کند تا در ایده‌های پیچیدۀ ارائه‌شده توسط فوکو حرکت کنند و اهمیت آن‌ها را در زمینه‌های وسیع‌تر تفکر فلسفی و استدلال علمی درک کنند. این کتاب با بحث در مورد باکلارد و کانگویلهم، دو شخصیت تأثیرگذار در رشد فکری فوکو‌ آغاز می‌شود. او سپس به تشریح افکار فوکو در مورد جنون و بیماری روانی، پزشکی بالینی و علوم انسانی می‌پردازد. به ویژه، گاتینگ مفهوم فوکو از «دید پزشکی» و تأثیر آن بر عمل پزشکی و تجربۀ بیمار را روشن می‌کند. یکی دیگر از موضوعات محوری کتاب، نقد فوکو از علوم انسانی و شیوه‌های دسته‌بندی و تعریف تجربیات انسانی است. گاتینگ توضیح می‌دهد که چگونه فوکو روایت سنتی پیشرفت علمی را به چالش می‌کشد و این فرض را که دانش به صورت خطی در طول زمان ساخته می‌شود را زیر سوال می‌برد. در عوض، فوکو پیشنهاد می‌کند که هر دورۀ تاریخی مجموعه‌ای از قوانین منحصربه‌فرد خود را دارد که اصطلاحا «ناخودآگاه علمی» نامیده می‌شود. گاتینگ همچنین در این کتاب به موضع بحث‌برانگیز فوکو در‌مورد عقل و فلسفه پرداخته است. به‌طور خلاصه، «دیرینه‌شناسی عقل علمی میشل فوکو» گری گاتینگ، هم مقدمه‌ای برای کسانی است که تازه خوانش فوکو را شروع کرده‌اند و هم به‌عنوان یک مطالعۀ دقیق برای کسانی که به‌دنبال تعمیق درک خود از روش دیرینه‌شناسی او هستند که می‌تواند مخاطبان گسترده‌ای را پوشش دهد.