جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع مقالۀ حاضر تحلیل فوکو از هستی­‌شناسی رمان است؛ هدف اصلیِ پژوهش حاضر خوانشی بینارشته­ای برای نشان دادن این نکته است که چگونه هستی­‌شناسیِ رمان بر واسازی مفهوم خانه مبتنی است: شخصیت‌­های رمان برخلاف شخصیت‌های حماسۀ یونانی و کتاب مقدس هر بار از خانه دور می­‌شوند تا قلمروی ناشناخته از هستی یا بُعدی تازه از انسان را کشف کنند. فوکو با خوانش رمان دُن‌کیشوت این نکته را نشان می­‌دهد. بین این بی‌­خانمانی استعلایی و هستی‌­شناسیِ تازه رابطۀ مستقیم وجود دارد. نتایج پژوهش حاضر معلوم کرده است که این واسازی مفهوم خانه نتایج مشخصی داده است: 1. رمان، اخلاق مبتنی بر تفاوت را جایگزین اخلاق شباهت­‌محور کرده است. 2. خانه یک مفهوم ثابت و بدون تغییر نیست، بلکه مفهومی است که ساخته می­‌شود. 3. ماجراجویی رمان فراروی از امر معلوم به سوی قلمروهای نامعلوم است. 4. رمان در جستجوی اتوپیا نیست، بلکه نقشه‌نگاری هتروتوپیا به عنوان قلمروهای صیرورت و کثرت است. نتیجۀ محوریِ پژوهش حاضر آن است که تفاوت رمان با حماسه، صرفا تفاوت ژانری نیست، بلکه تفاوتی هستی­‌شناختی است.

این نوشتار با تمرکز بر تفسیر هایدگر از آموزه حقیقت افلاطون و تفسیر دریدا از فارماکون افلاطون، خط تفسیری‌ای را برجسته می‌کند که در آن افلاطون آغاز فهمی فلسفی است که وجه غیاب و پوشیدگی هستی و حقیقت را طرد می‌کند. در برابر این خط تفسیری، تفسیر فوکو از افلاطون و کردارهای فلسفی یونان طرح و بسط داده می‌شود. از قِبل این تفسیر روشن می‌شود که با دو شرح متمایز از کردارهای فلسفی یونان و نسبت آن با سربرآوردن و ظهور مدرنیته روبرو هستیم؛ شرحی که مدرنیته را بسط ژرف‌ترین معنای نمودارشده در متافیزیک یونانی می‌داند و شرحی که بنیاد فلسفه مدرن را در رویارویی با بنیاد اندیشه افلاطونی تفسیر می‌کند و افلاطون و جریان‌های فلسفی اثرپذیرفته از وی را چونان افقی برای ایستادگی در برابر سیطره مدرن می‌انگارد. بااینکه می‌توان طرح هنر زیستن فوکو را وامدارِ طرح پروای خود و کار هنری هایدگر دانست، این طرح به فوکو امکان می‌دهد تا تفسیر متفاوتی از افلاطون فراپیش نهد. نشان می‌دهیم که چه ملاحظات روش‌شناسانه‌ای به فوکو کمک می‌کند تا این تفسیر متفاوت را درمیان گذارد. فوکو برای به‌دست دادن چنین تفسیر متفاوتی به کارکرد نوشتار، لوگوس و حقیقت چونان پارسیا در اندیشه افلاطون و فلسفه یونانی توجه می‌کند. در ادامة مسیرِ فوکو، واکاوی و تحلیلی از ایده‌ها، آگاثون و دیالوگ مطرح می‌شود که وجوه زیستی، درگیرانه، هنری و سیاسی آن‌ها را برجسته می‌کند. این جعبه‌ابزار مفهومی و روشی کمک می‌کند تا خط تفسیری متفاوتی از اندیشه افلاطون را طرح کنیم و بسط دهیم.

پیتر میلر در این کتاب به بررسی مقایسه‌ای چهار فیلسوف [هورکهایمر ، مارکوزه ، هابرمارس و فوکو] در مورد سوبژکتیویته و رابطه آن با قدرت می‌پردازد. از یک سو قدرت مقوله‌ای تلقی می‌شود که صرفا از طریق سرکوب سوبژکتیویته عمل می‌کند و قدرت نهایتا سوبژکتیویته را خرد و نابود می‌کند و در نتیجه، رهایی، آزادی سوژه به معنای فروپاشی و محو قدرت است. چنین مفهومی از قدرت با انگاره استیلا تعریف می‌شود. در مقابل، فوکو تصویر کاملا متفاوتی از قدرت ارائه می‌دهد که نه با سرکوب سوبژکتیویته، بلکه با ارتقا، پرورش و بارور کردن آن عمل می‌کند. پیتر میلر (استاد فلسفه سیاسی) در بخش اول کتاب، آثار سه اندیشمند بزرگ مکتب فرانفکورت را در این باره بررسی می‌کند و در بخش دوم کتاب به آثار مهم فوکو می‌پردازد»