جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«راه‍ی‌ ب‍ه‌ س‍وی‌ ح‍ق‍ی‍ق‍ت‌» ترجمه کتاب «م‍وت‍م‍ر ع‍ل‍م‍اء ب‍غ‍داد» است که به مباحث اختلافی بین شیعه و سنی پرداخته و در قرن 5 ق روی داده است. کتاب در رابطه با مناظره مشهوری که در منابعی معروف است در عهد سلطان ملکشاه سلجوقی بین حسین بن علی علوی، عالم بزرگ شیعه و عباسی، عالم بزرگ اهل سنت شکل گرفت. در خلال این مناظره حسین بن علی با آوردن مدارک و شواهد و ادله‌ ای که در مناظره مورد قبول واقع شد، سلطان ملکشاه سلجوقی و نظام الملک طوسی را درباره حقانیت تشیع قانع نمود. او در این مناظره از وقایعی چون داستان غرانیق، بدعت‌ های عمر بن خطاب، زنای خالد بن ولید، واقعه بیت بضعة الرسول، واقعه فدک، نماز تراویح، و سنت متعه یاد کرده و باعث شد که سلطان ملکشاه سلجوقی و خواجه نظام الملک طوسی از عقیده به مذهب سنت، دست بردارند.

خواجه نصیرالدین طوسی بخش قابل توجهی از عمر خود را در میان اسماعیلیه و در قلاع آنان گذرانید و به توصیه ایشان دست به تالیف آثار مهمی زد. سالهای حضور وی نزد ایشان موجب شد که برخی وی را از نظر مذهبی شیعه اسماعیلی بدانند و حتی برخی آثار را که صبغه اسماعیلی در آن پررنگ است بدو منتسب دارند، اما قرائن قانع کننده ای وجود دارد که نه این آثار از اوست و نه او بر مذهب اسماعیلیه بوده است. برخی اشارات وی در آثار نوشته شده در این دوران حاکی از فشار فراوانی است که بر وی وارد شده بود. او هر چند به اختیار خویش برای یافتن جایگاهی امن جهت پرداختن به امور علمی به آنان پیوست، اما اندک زمانی بعد متوجه شد که بایست از میان آنان خارج شود و هرگز موفق بدین خواسته نشد. اقدامات وی در تسلیم قلاع و نیز تغییر مقدمه کتابی چون اخلاق ناصری حاکی از آن بود که وی در مقام همراهی با این جماعت طریق تقیه و مماشات پیشه گرفته است و نمی توان رفتار و گفتار وی را در این دوران حاکی از ورود وی به مذهب آنان دانست. البته کثرت سالهای همنشینی با این جماعت و غور در آثار آنان موجب شده بود که به نحو ناخودآگاهی تحت تاثیر افکار و تعالیم آنان قرار گیرد. این امر حتی در برخی از آثاری که وی پس از خروج از قلاع به رشته تحریر درآورده قابل ملاحظه است.