جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انجیل توماس یکی از کشفیات کتابخانه «نجع حمادی» است که توجه بسیاری از محققان چند دهه اخیر را به خود جلب کرده است. هرچند برخی از آبای کلیسا آن را بدعت‌آمیز دانسته‌اند؛ اما بیشتر پژوهشگران آن را متنی اصیل مربوط به صدر مسیحیت می‌دانند که دربرگیرندۀ سخنان اصیل عیسای ناصری و آموزه‌های باطنی اوست. این انجیل غیررسمی با وجود شباهت‌ها با سایر متون رسمی مسیحیت، به علّت منظرگاه الهیاتی‌اش تفاوت‌های اساسی‌ای نیز دارد. در این تحقیق با استفاده از عبارات انجیل توماس به یکی از تفاوت‌های مهم یعنی مفهوم «ملکوت» پرداخته شده است. انجیل توماس برای تشریح مفهوم ملکوت از تشبیهات فراوانی مانند خردل، آتش، خمیر مایه و شبان استفاده کرده است که ضمن آنها بر خلاف اناجیل رسمی، بیان می‌شود ملکوت نه امری آخرالزمانی، بلکه مفهومی غیرتاریخی، اینجا و اکنون و درونی است. انجیل توماس ملکوت را متعلّق به پدر و دست‌یافتنی می‌داند که از آنِ فقرایی است که در پی مقصود به طلب و جستجو برآمده‌اند و موفّق به خودشناسی شده‌اند؛ سالکانی که مانند کودکان، لباس انانیّت را زیر پا لگدمال می‌کنند و با یکپارچه‌کردن درون و بیرون و رفع تضادهای درونی خود به وحدت رسیده‌اند.

مسئله آفرینش و به تبع آن، خلق‌ازعدم، یکی از چالش‌های فلاسفه و متکلمان در همه اعصار بوده است. هدف این پژوهش که، به شیوه توصیفی ـ تحلیلی تنظیم شده است، تحلیل، تطبیق و بررسی دیدگاه‌ آکویناس و ملاصدرا درباره نحوه تکون خلقت و عقلانی یا وحیانی بودن خلق‌ازعدم است. در این مقاله، روشن می‌شود که آکویناس ضمن این که دلایل فلاسفه و متکلمین بر قدم یا حدوث زمانی عالم را نمی‌پذیرد، دلایل عقل را نیز مبنی بر اثبات حدوث ذاتی عالم ناتوان و نارسا می‌داند. وی اذعان دارد که تنها بر اساس وحی و آموزه‌های دینی است که می‌توان حکم به مسبوق به عدم بودن و حدوث ذاتی عالم نمود. از سویی دیگر، ملاصدرا با التفات به آموزه‌های دینی و بر اساس مبانی عقلی خویش، همچون اصالت وجود‌‌‌ و حرکت جوهری، ضمن پذیرش خلق‌ازعدم، به اثبات عقلانی حدوث زمانی عالم(به معنای خاص) می‌پردازد. در مقام تطبیق آراء این دو اندیشمند، می‌توان به اصالت وجودی دانستن هر دو اشاره کرد. این که در نظام صدرایی و آکوئینی، ضمن آن که خداوند قدیم دانسته شده است، عالم امکان نیز بدون هیچ تصوری از زمان، مسبوق به عدم تعریف می‌شود. وجه اختلاف بارز این دو متفکر را می‌توان در تغییر پذیر بودن یا نبودن ماده نخستین عالم هستی دانست. ملاصدرا با استناد به آیه «کل یوم هو فی شأن» فیض الهی را چنان مستمر و غیر منفک از خداوند می‌داند که تصور آغازی برای خلقت در زمان حقیقی یا زمان موهوم رفع می‌گردد.