مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ین کتاب رساله استادی مرحوم استاد دکتر عبدالجواد فلاطوری است که در سال ۱۹۷۳ میلادی برای احراز مقام استادی تسلیم دانشکده فلسفه دانشگاه کلن آلمان شده است. موضوع این رساله، بررسی و ریشه یابی علل دگرگونی فلسفه یونانی پس از ورود آن به عالم اسلامی است. در این رساله کوشش شده است تا با مبنا قرار دادن موارد عینی در فلسفه اسلامی که همگی ازجمله مصادیق دگرگردانی فلسفه یونانی است، زمینه پیدایش آنها را ریشه یابی کرده و راه را برای توصیفی مبتنی بر تاریخ سیر تحول فلسفه اسلامی هموار کند. از نظر نویسنده این کتاب، فلسفه اسلامی حاصل برخورد دو جهان بینی از اساس متفاوت، یعنی جهان بینی حاکم بر فلسفه و علوم یونانی و جهان بینی قرآنی است. آنچه از برخورد این دو جهان بینی به وجود آمد فلسفه ای بود که اگر چه در صورت بیشتر یونانی ولی در محتوا عمدتاً قرآنی بود. به عبارت دقیق تر، این فلسفه دیگر نه یونانی صرف بود و نه قرآنی صرف و نه آمیزه و یا التقاطی از آن دو، بلکه یک جریان فکری مستقل و ویژه ای بود که از برآیند (سنتز) آن دو به وجود آمده بود.

فلسفه یکی از شاخه‌های خاص معارف بشری است؛ همین طور رشتة علمی و مطالعاتی بسیار فراگیری است که هر چه دنیای واقعیت، جامعه و سیاست تغییر می‌کند، سخن فلسفی هم همراه با آن تغییر می‌کند. برای مثال فیلسوفان اوایل دوارن مدرن چون هانرودکارت تلاش می‌کردند کشفیات علمی گالیه و گپرنیک را بفهمند و آن را در آرای خود بگنجانند، در حالی که فیلسلوفان معاصر می‌کوشند مفاهیم فلسفی همة مطالعات علمی مطرح مانند کلون سازی یا سفر به فضا را درک کنند. افزون بر آن فیلسوف بیش از آنکه صرفاً به دنبال گنجاندن مستندات علمی در فلسفة خویش باشد، ناگزیر خود را درگیر مسائل و موضوعات زمان خود می‌کند. در کتاب حاضر، زندگی، اندیشه‌ها و آرای فلسفی تعدادی از بزرگ‌ترین فیلسوفان جهان از دوران یونان باستان تا عصر حاضر به زبانی ساده و خودمانی بیان شده است. سقراط، افلاطون، آگوستین قدیس،‌رنه دکارت، جان لاک، کانت،‌هگل، شوپنهاور، جان دیویی، نیچه، سارتر و ویلیام وان ارمن کواین از جملة این فیلسوفان هستند در خلال این کندوکاو پی خواهیم برد که گروه هایی از فیلسوفان بر جنبه های متفاوتی از عمل فلسفی انگشت می گذارند. برخی از آنان عمدتا نظریه پردازانی اخلاقی یا سیاسی اند. در حالی که دیگران قریحه ی خود را در مطالعه معرفت شناسی و متافیزیک به کار می گیرند. این نکته هم روشن خواهد شد که فلسفه رشته ی علمی و مطالعاتی بسیار فراگیری است و هرچه دنیای واقعیت، جامعه و سیاست تغییر می کند، سخن فلسفی هم همراه با آن تغییر می کند. مثلا فیلسوفان اوایل دوران مدرن (مثل هابز و دکارت) تلاش می کردند کشفیات علمی گالیله و کپرنیک را بفهمند و آن را در آرای خود بگنجانند، در حالی که فیلسوفان معاصر می کوشند مفاهیم فلسفی همه مطالعات علمی مطرح (مثل کلون سازی یا سفر به فضا) را بفهمند و آنها را در نظریات خود بگنجانند. اما فیلسوف بیش از آن که صرفا به دنبال گنجاندن مستندات علمی در فلسفه خویش باشد، ناگزیر خود را درگیر مسائل و موضوعات زمان خود می کند. به این ترتیب، مطالعه تاریخ فلسفه جالب است چرا که وقتی فیلسوف به دنیای معاصر خود پاسخ می دهد، باید هم به استدلال ها و داعیه های فلسفی پیشینیان، و هم به مسائل بنیادی فلسفه، مسائلی که از زمان یونان باستان همه فیلسوفان همه اعصار را به چالش طلبیده و الهام بخش آنها بوده است، پاسخ دهد.

فلسفه یکی از شاخه‌های خاص معارف بشری است؛ همین طور رشتة علمی و مطالعاتی بسیار فراگیری است که هر چه دنیای واقعیت، جامعه و سیاست تغییر می‌کند، سخن فلسفی هم همراه با آن تغییر می‌کند. برای مثال فیلسوفان اوایل دوارن مدرن چون هانرودکارت تلاش می‌کردند کشفیات علمی گالیه و گپرنیک را بفهمند و آن را در آرای خود بگنجانند، در حالی که فیلسلوفان معاصر می‌کوشند مفاهیم فلسفی همة مطالعات علمی مطرح مانند کلون سازی یا سفر به فضا را درک کنند. افزون بر آن فیلسوف بیش از آنکه صرفاً به دنبال گنجاندن مستندات علمی در فلسفة خویش باشد، ناگزیر خود را درگیر مسائل و موضوعات زمان خود می‌کند. در کتاب حاضر، زندگی، اندیشه‌ها و آرای فلسفی تعدادی از بزرگ‌ترین فیلسوفان جهان از دوران یونان باستان تا عصر حاضر به زبانی ساده و خودمانی بیان شده است. سقراط، افلاطون، آگوستین قدیس،‌رنه دکارت، جان لاک، کانت،‌هگل، شوپنهاور، جان دیویی، نیچه، سارتر و ویلیام وان ارمن کواین از جملة این فیلسوفان هستند در خلال این کندوکاو پی خواهیم برد که گروه هایی از فیلسوفان بر جنبه های متفاوتی از عمل فلسفی انگشت می گذارند. برخی از آنان عمدتا نظریه پردازانی اخلاقی یا سیاسی اند. در حالی که دیگران قریحه ی خود را در مطالعه معرفت شناسی و متافیزیک به کار می گیرند. این نکته هم روشن خواهد شد که فلسفه رشته ی علمی و مطالعاتی بسیار فراگیری است و هرچه دنیای واقعیت، جامعه و سیاست تغییر می کند، سخن فلسفی هم همراه با آن تغییر می کند. مثلا فیلسوفان اوایل دوران مدرن (مثل هابز و دکارت) تلاش می کردند کشفیات علمی گالیله و کپرنیک را بفهمند و آن را در آرای خود بگنجانند، در حالی که فیلسوفان معاصر می کوشند مفاهیم فلسفی همه مطالعات علمی مطرح (مثل کلون سازی یا سفر به فضا) را بفهمند و آنها را در نظریات خود بگنجانند. اما فیلسوف بیش از آن که صرفا به دنبال گنجاندن مستندات علمی در فلسفه خویش باشد، ناگزیر خود را درگیر مسائل و موضوعات زمان خود می کند. به این ترتیب، مطالعه تاریخ فلسفه جالب است چرا که وقتی فیلسوف به دنیای معاصر خود پاسخ می دهد، باید هم به استدلال ها و داعیه های فلسفی پیشینیان، و هم به مسائل بنیادی فلسفه، مسائلی که از زمان یونان باستان همه فیلسوفان همه اعصار را به چالش طلبیده و الهام بخش آنها بوده است، پاسخ دهد.

کتاب "تاریخ فلسفه از آغاز تا امروز" به قلم "ویلیام ساهاکیان" به عنوان یک مرور سریع و مختصر از تاریخ فلسفه غرب، کتابی بسیار مفید است. این اثر خواننده را قادر می سازد تا در قالب یک کتاب مختصر، فیلسوف ، مکتب یا جنبش مشخصی را جستجو کرده، ایده ی کلی مدنظرش را بدست آورد و سپس از متون مفصل و مراجع اصلی بهره برده تا درک دقیق تر و تخصصی تری پیدا کند. ویژگی قلم "ویلیام ساهاکیان" و عملکرد او در کتاب "تاریخ فلسفه از آغاز تا امروز" به گونه ای است که توسط اساتید مختلفی توصیه می شود و فلاسفه ی زیادی برای کار او احترام قائل هستند. یکی از ویژگی هایی که کتاب "تاریخ فلسفه از آغاز تا امروز" را برجسته می کند تقسیم بندی او بر اساس مکتب یا جنبش فلسفی است؛ بسیاری از کتاب های موجود در این زمینه، اقدام به تقسیم بندی فرد محور نموده اند و توضیحات خود را پیرامون عملکرد فیلسوف ارائه کرده اند اما "ویلیام ساهاکیان" در "تاریخ فلسفه از آغاز تا امروز" با تقسیم مکتب محور خود، کار را برای خوانندگان آسان کرده و جستجو در این کتاب به مراتب سریع تر و راحت تر از دیگر کتاب های مشابه است. عمدتا دانشجویان فلسفه یا دیگر رشته های علوم انسانی به کتاب "تاریخ فلسفه از آغاز تا امروز" رجوع می کنند اما با توجه به متن سلیس و ترجمه ی روانی که از این اثر صورت گرفته، تمام مخاطبان فلسفه، از دانشجویان و پژوهندگان گرفته تا افرادی که به مطالعات فلسفی علاقه مند هستند، می توانند از خواندن این اثر درخشان لذت ببرند.

«دنیای سوفی» به قلم یوستین گردر (۱۹۵۲)، یک رمان فلسفی است که تاریخ فلسفه را به زبان ساده برای نوجوانان تشریح می‌کند. این کتاب تاکنون به ۵۴ زبان ترجمه شده و علاوه بر نوجوانان، توجه بزرگسالان را هم به‌خود جلب کرده ‌است. گردر در رشته فلسفه، الهیات و ادبیات از دانشگاه اسلو فارغ‌التحصیل شد و سپس به مدت ده‌سال به‌ تدریس «تاریخ عقاید» در دبیرستان‌ها پرداخت و پیوسته در فکر متن فلسفی ساده‌ای بود که به درد شاگردان جوانش بخورد و چون متن مناسبی نیافت در نهایت «دنیای سوفی» را نوشت. داستان در مورد دختری به نام سوفی است که در آستانه پانزده سالگی نامه‌های جالب و نوارهای ویدئویی از شخصی به نام آلبرتو ناکس دریافت می‌کند که در آنها سؤالات جالبی مانند جهان چگونه پدید آمده‌است؟، که آغازگر راه آموزش تاریخ فلسفه ‌است، مطرح می‌کند. این نامه‌ها در ابتدا مطالبی در خصوص یونان باستان، سقراط و سؤالات اساسی زندگی بشری عنوان می‌کند. پس از دریافت چند نامه، سوفی و آلبرتو یکدیگر را ملاقات می‌کنند. موضوع صحبت‌های آنان عمدتاً نظریات فلاسفۀ یونان باستان، امپراتوری روم، قرون وسطی، رنسانس، عصر روشنگری، و موضوعاتی چون انقلاب‌های بزرگ و مسائل امروز بشری است. نویسنده در ضمن داستان، تاریخ فلسفه را به‌صورت طبقه‌بندی شده به خواننده آموزش دهد؛ همچنین در داستان وقایعی اتفاق می‌افتد که خواننده را تشویق به ادامه رمان می‌کند.

«دنیای سوفی» به قلم یوستین گردر (۱۹۵۲)، یک رمان فلسفی است که تاریخ فلسفه را به زبان ساده برای نوجوانان تشریح می‌کند. این کتاب تاکنون به ۵۴ زبان ترجمه شده و علاوه بر نوجوانان، توجه بزرگسالان را هم به‌خود جلب کرده ‌است. گردر در رشته فلسفه، الهیات و ادبیات از دانشگاه اسلو فارغ‌التحصیل شد و سپس به مدت ده‌سال به‌ تدریس «تاریخ عقاید» در دبیرستان‌ها پرداخت و پیوسته در فکر متن فلسفی ساده‌ای بود که به درد شاگردان جوانش بخورد و چون متن مناسبی نیافت در نهایت «دنیای سوفی» را نوشت. داستان در مورد دختری به نام سوفی است که در آستانه پانزده سالگی نامه‌های جالب و نوارهای ویدئویی از شخصی به نام آلبرتو ناکس دریافت می‌کند که در آنها سؤالات جالبی مانند جهان چگونه پدید آمده‌است؟، که آغازگر راه آموزش تاریخ فلسفه ‌است، مطرح می‌کند. این نامه‌ها در ابتدا مطالبی در خصوص یونان باستان، سقراط و سؤالات اساسی زندگی بشری عنوان می‌کند. پس از دریافت چند نامه، سوفی و آلبرتو یکدیگر را ملاقات می‌کنند. موضوع صحبت‌های آنان عمدتاً نظریات فلاسفۀ یونان باستان، امپراتوری روم، قرون وسطی، رنسانس، عصر روشنگری، و موضوعاتی چون انقلاب‌های بزرگ و مسائل امروز بشری است. نویسنده در ضمن داستان، تاریخ فلسفه را به‌صورت طبقه‌بندی شده به خواننده آموزش دهد؛ همچنین در داستان وقایعی اتفاق می‌افتد که خواننده را تشویق به ادامه رمان می‌کند.

کتاب با بحثی درباره حکمت و فلسفه در یونان و تاثیر آن بر جوامع دیگر به ویژه ایران و فرهنگ اسلامی آغاز می‌شود ;سپس مطلبی تحت عنوان "اقامه گفت و گو بین فلسفه اسلامی و فلسفه غربی "مطرح می‌گردد، آن گاه مختصری از احوال و آثار "آیت‌الله مهدی حائری یزدی "معرفی می‌شود و در پی آن متن "تحفه الحکیم "اثر آیت‌الله محمد حسین اصفهانی درج می‌گردد که منظومه‌ای است در باب مقولات فلسفی، از جمله" "تعریف وجود"، "اصالت وجود"، "تکثر وجود"، "قضایا و جهات آن"، "جهات اعتباری"، "حدوث و قدم"، "قوه و فعل و اقسام آن"، "وحدت و کثرت"، "مباحث علت و معلول"، "مباحث جوهر و عرض"، "کم و کیف "و "اثبات واجب‌الوجود ."

در کتاب حاضر بيان مي‌شود که غالب مکاتب فلسفي متأثر از يونان، عقل را سکولار مي‌دانند و بي‌نياز از وحي اما عقل نه سکولار است و نه بي‌نياز از وحي. به همين دليل محصولش حکمت ايماني است. عقل و وحي هر دو نورند و دومرتبه از تجليات و فيض يا حکمت حکيم مطلق. چون سرچشمه حکمت، نور مطلق است، هرچه انسان به او نزديک‌تر باشد عاقل‌تر و حکيم‌تر است و حکمت او قوي‌تر و برتر. حکمت ايماني يعني حضور عقل به‌عنوان مرتبه پايين‌تري از نور در محضر مرتبه بالاتري از نور يعني نبي، که به زبان ساده همان حکم عقل است به‌ضرورت پيروي از حکيم اعلم برخوردار از برهان قاطع. اين است تفاوت حکمت ايماني با فلسفه يوناني به‌عنوان سرچشمه مکاتب عقلاني معاصر و تفاوت حکماي مسلمان با ساير فيلسوفان.