مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫در تفسير قرآن کريم، تاريخ به‌عنوان يکي از منابع مهم تفسيري به‌شمار مي‌رود، تا جايي که در دسته‌اي از آيات قرآن، اطلاع از گزارشات تاريخي ضروري بوده، و عدم آگاهي از آن موجب خطاي مفسر خواهد شد؛ در آياتي هم که اطلاعات تاريخي ضروري نيست، آگاهي از آن موجب کامل‌تر شدن تفسير مي‌شود. توجه قرآن، به سرگذشت امت‌ها و پيامبران پيشين، نقش تاريخ در تفسير قرآن را برجسته‌تر ساخته، و از نظر قرآن، تاريخ همواره به‌عنوان ابزاري براي تحقق اهداف تربيتي و هدايتي اسلام مطرح بوده است. روشن است که در تفسير قرآن کريم، فقط آن دسته از گزاره‌هاي تاريخي کاربرد دارد که از سوي خداوند به‌نحوي در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. همچنين استفاده تفسيري از محتويات کتب تاريخي، به‌دليل برخورداري آن‌ها از مطالب نادرست، بايد بر اساس ملاک و ضابطه باشد، تا مفسر قرآن دچار تفسير به‌رأي نشود. اين دقت به‌خاطر آن است که تدوين کتب تاريخي مسلمانان همزمان با ورود اسرائيليات در منابع اسلامي بوده است. براي استفاده بهتر از تاريخ در حوزه تفسير، مي‌توان تاريخ را به دو بخش قبل از عصر نزول، و عصر نزول قرآن تقسيم نمود؛ حوادث قبل از عصر نزول قرآن محدود بوده، و در برخي از موارد توسط مورخين مسلمان ‌ثبت گرديده، و به‌صورت مکتوب به‌دست ما رسيده است، به‌همين دليل، اين بخش از تاريخ از اهميت ويژه‌اي برخودار است. در اين رساله تاريخ به‌معناي عام آن در نظر گرفته شده، و شامل روايات و گزارشات تاريخي، اسباب نزول و قصص مي‌شود. همچنين گزارشات باستان‌شناسي نيز به‌عنوان بخشي از تاريخ محسوب گرديده است. نهايتاً به اين نتيجه مي‌رسيم که استفاده از تاريخ در چارچوب خاص و مشخص شده، براي شفاف‌سازي و ماندگاري پيام قرآن لازم و مفيد است. مقايسه بين نکات تاريخي مورد اشاره قرآن و گزارشات تاريخي، نقش و کاربرد تاريخ را در حوزه تفسير مضاعف مي‌کند.

‫تفسير غريب القرآن در شرح لغات مشكل قرآن و متعلق به ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتيبه دينورى (213 ـ 276 ق) است. در اين پايان نامه متن اين كتاب ترجمه و با دو تفسير معتبر شيعى مجمع البيان شيخ طبرسى و الميزان علامه طباطبائى تطبيق شده و در مواردى كه اين اثر با دو تفسير يادشده تفاوت داشته مطالب هر دو تفسير نقل شدهاست.