مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

‫چکيده : اين نوشتار با استناد به آيات قرآن کريم و روايات معصومين(، به تشريح اهميت و آثار تدبر و تفکر براي رسيدن به معرفت و شناخت عميق از دين مي‌پردازد و ضمن بيان کيفيت و شروط تدبر در قرآن، به شبهه‌هايي چند در اين باره پاسخ مي‌دهد. نويسنده در چهار فصل ابعاد مختلف تدبر در قرآن کريم را بررسي کرده است. وي در فصل اول با اشاره به معناي لغوي و اصطلاحي تدبّر، حجم فراوان احاديث وارد شده از اهل بيت( در اين موضوع به ويژه تدبر در قرآن کريم را نشانه اهميت اين مسأله بر مي‌شمارد. فصل دوم از پژوهش حاضر به کيفيت تدبر و شروط تدبر مطلوب در قرآن کريم براي فهم صحيح از قرآن اختصاص دارد و تعامل با قرآن، تلاوت سطحي از قرآن، اهتمام‌هاي ثانويه از قرآن و فهم و انس با قرآن و عدم تحجر و تنگ نظري به آيات قرآن، از شرايط فهم و تدبر کردن درآن عنوان شده است. در فصل سوم برخي از شبهه‌ها درباره تدبر در قرآن و پاسخ آن‌ها ارائه مي‌شود، که عمدتاً در زمينه بعضي روايات مربوط به نهي از تدبر در قرآن، عدم فهم عام و خاص، مطلق و مقيد و ناسخ و منسوخ در قرآن، احتمال خطا در فهم قرآن، مشکل بودن آيات قرآن و عدم فهم دقيق اين آيات است. آثار و برکات فهم قرآن بر اثر تدبر در آن، روش تدبر صحيح در قرآن، شروط تدبر در قرآن، فهم جزء به جزء قرآن و فهم سياق آن، چگونگي انتقال فرهنگ تدبر در قرآن به نسل‌هاي آينده، فهم تاريخي از قرآن و فهم ابعاد مختلف حقايق آن، از ديگر مندرجات فصل سوم از اين نوشتار محسوب مي‌شود. در فصل چهارم برخي مصاديق تدبر در قرآن، مانند کشف معناي رحمت الهي در قرآن، مفهوم رحمان و رحيم، رحمت خاصه و عامه الهي، مقومات رحمت خاصه، تفسير بسم‌الله‌الرحمن‌الرحيم و روايات مربوط به آن بيان شده و بدين وسيله روش تدبر در قرآن و شرايط و مقدمات آن ارائه گرديده است.

‫در تفسير قرآن کريم، تاريخ به‌عنوان يکي از منابع مهم تفسيري به‌شمار مي‌رود، تا جايي که در دسته‌اي از آيات قرآن، اطلاع از گزارشات تاريخي ضروري بوده، و عدم آگاهي از آن موجب خطاي مفسر خواهد شد؛ در آياتي هم که اطلاعات تاريخي ضروري نيست، آگاهي از آن موجب کامل‌تر شدن تفسير مي‌شود. توجه قرآن، به سرگذشت امت‌ها و پيامبران پيشين، نقش تاريخ در تفسير قرآن را برجسته‌تر ساخته، و از نظر قرآن، تاريخ همواره به‌عنوان ابزاري براي تحقق اهداف تربيتي و هدايتي اسلام مطرح بوده است. روشن است که در تفسير قرآن کريم، فقط آن دسته از گزاره‌هاي تاريخي کاربرد دارد که از سوي خداوند به‌نحوي در قرآن مورد اشاره قرار گرفته است. همچنين استفاده تفسيري از محتويات کتب تاريخي، به‌دليل برخورداري آن‌ها از مطالب نادرست، بايد بر اساس ملاک و ضابطه باشد، تا مفسر قرآن دچار تفسير به‌رأي نشود. اين دقت به‌خاطر آن است که تدوين کتب تاريخي مسلمانان همزمان با ورود اسرائيليات در منابع اسلامي بوده است. براي استفاده بهتر از تاريخ در حوزه تفسير، مي‌توان تاريخ را به دو بخش قبل از عصر نزول، و عصر نزول قرآن تقسيم نمود؛ حوادث قبل از عصر نزول قرآن محدود بوده، و در برخي از موارد توسط مورخين مسلمان ‌ثبت گرديده، و به‌صورت مکتوب به‌دست ما رسيده است، به‌همين دليل، اين بخش از تاريخ از اهميت ويژه‌اي برخودار است. در اين رساله تاريخ به‌معناي عام آن در نظر گرفته شده، و شامل روايات و گزارشات تاريخي، اسباب نزول و قصص مي‌شود. همچنين گزارشات باستان‌شناسي نيز به‌عنوان بخشي از تاريخ محسوب گرديده است. نهايتاً به اين نتيجه مي‌رسيم که استفاده از تاريخ در چارچوب خاص و مشخص شده، براي شفاف‌سازي و ماندگاري پيام قرآن لازم و مفيد است. مقايسه بين نکات تاريخي مورد اشاره قرآن و گزارشات تاريخي، نقش و کاربرد تاريخ را در حوزه تفسير مضاعف مي‌کند.