جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاريخ الشيعة السیاسی الثقافي‌الديني، تأليف عالم و اديب لبنانى، شيخ سليمان ظاهر (متوفى 1380ق) است. نویسنده در اين اثر، تاريخ شيعه به معناى عام آن را از جنبه‌هاى سياسى، فرهنگى و دينى مورد بررسى قرار داده است. جلد سوم كتاب با ذكر شرح حال «حرافشه» آغاز شده است. در كتب تاريخ و لغت ذكرى از اسم «حرفوش» نرفته است.نویسنده تأكيد كرده كه به تاريخ مستقلى درباره حرافشه دست نيافته است، بلكه درباره اين خانواده مطالب اندكى به‌صورت پراكنده در منابع آمده است.مؤلف اسامى 23 تن از امراى اين خاندان را از منابعى چون خطط مقريزى و خلاصة الأثر محبى گرد آورده و به شرح حوادث زمان آنها پرداخته است. آل حرفوش از اواخر قرن نهم هجرى و به مدت سه قرن در بعلبك و ساير نقاط بقاع حكم رانده‌اند. آل حرفوش به شجاعت، احترام به شيعه و ترويج شيعه مشهورند، هرچند نارسايى‌هایى در كردار برخى از امراى اين دولت به چشم مى‌خورد. در زمان تسلط تركان عثمانى كه علماى شيعه جبل عامل در تنگنا قرار داشتند و مورد ضرب‌وشتم واقع مى‌شدند بسيارى از آنها مانند: شهيد ثانى، آل حروسيد محمد امين جد سيد محسن امين صاحب أعيان الشيعة به بعلبك هجرت نموده و در پرتو عنايت آل حرفوش به تدريس و تبليغ پرداختند. شهيد ثانى و شاگرد او شيخ حسین بن عبدالصمد حارثى پدر شيخ بهایى سال‌ها در مدرسه نوريه بعلبك به تدريس فقه شيعه مشغول بودند. در ادامه اين جلد از كتاب به تاريخ بنى حماده، آل بويه، صفويه، زنديه و قاجاريه پرداخته شده است. پس از آن نویسنده مطالب كتاب را با چگونگى انقراض قاجاريه و روى كار آمدن حكومت پهلوى به نقل از مجله المقتطف به پايان برده است.

موضوع اصلی این پژوهش بررسی تاریخ تصوف در دوره زندیه مطالعه کارکرد خانقاه‌ها و تکایا و آداب و رسوم متصوفه و نوع سلوک زندیان با تصوف و سلسله‌های صوفیانه است. اهمیت این پژوهش از آن حیث است که به رغم جایگاهی که تحولات عقاید و اندیشه ها در حیات سیاسی- اجتماعی ایران داشته است، پژوهش جامع و بایسته‌ای که زوایای ناگشوده تصوف را در دوره زندیه بررسی نموده باشد صورت نگرفته است. از این رو پژوهش حاضر، سیر تحول تصوف را با تکیه بر کارکرد خانقا‌ه‌ها بررسی می‌کند و رساله حاضر بر این فرضیه است که تصوف در دوره زندیه در پرتو سیاست دینی کریم خان زند دوره‌ای از تجدید حیات خود را آغاز کرد و نسبت به دوره صفویه که با غلبه عالمان و فقیهان شیعی در حکومت، از رواج تصوف و سلسله‌های صوفیان و توسعه خانقاه ها کاسته شد، در وضعیت مطلوبی قرار گرفت. در این دوره در میان سایر فرقه‌های صوفیانه، به ویژه دو سلسله نعمت‌اللهیه و ذهبیه فعالیت بیشتری داشتند. آلام و مصائبی که پس از سقوط صفویه و در اثر حمله افغا‌ن‌ها و نابسامانی‌ اوضاع سیاسی و جنگ‌های دوره نادرشاه بر مردم وارد آمد، گرایش آنها را به کسانی که انتظار تسلی و تشفّی از ایشان می‌رفت برانگیخت و سبب شد که مشایخ و صوفیان طریقت‌ها بیش از دوره پیش مورد اقبال و احترام قرار گیرند. هرچند متصوفه این عهد با مخالفت شدید فقیهان و مجتهدانی که دعاوی صوفیان را باطل می‌انگاشتند و گرایش مردم را به این طریقت‌ها، تهدیدی برای دین و دولت می‌پنداشتند، مواجه بود اما به رغم اینموانع، دوره زندیه را می‌توان دوره تجدید حیات تصوف دانست. که در عهد زندیه، اگرچه احیاء طریقت در برابر قدرت شریعت نتوانست جامعه ایرانی را آن گونه که می‌خواست به خود متمایل سازد. اما بار دیگر خود را در عرصه تحولات سیاسی- اجتماعی پرتوفیق ظاهر ساخت.

سقوط الموت، کانون اصلی اسماعیلیان نزاری ایران، در حیات سیاسی، مذهبی و اجتماعی آنان آغاز دوره ای جدید به شمار می آید. در ایران، این دوره که از نیمه قرن هفتم آغاز و با فرار آقاخان اول به هند در نیمه قرن سیزدهم به پایان رسید، بر اساس مکان استقرار امامان نزاری، خود به سه دوره متمایز تقسیم می گردد که در آغاز دوره سوم، به علت شرایط جدید سیاسی قرن دوازدهم و به ویژه دوره زندیه آغاز، امام نزاری به حکومت کرمان دست می یابد. در این مقاله سعی شده است با نگاهی اجمالی به شرایط کلی نزاریان ایران در دو دوره آغازین، وضعیت آنان و به ویژه مسائل مربوط به حکومت امام نزاری بر ایالت کرمان در دوره زندیه مورد بررسی قرار گیرد.

هدف از این پژوهش بررسی وضعیت معماری مساجد همدان در دوره قاجار از دیدگاه باستان شناسی می باشد، که به صورت موردی مسجد جامع و پنج مسجد محله ای شهر همدان وسه مسجد روستایی بخش فامنین و یک مسجد روستایی همدان مورد بررسی قرار گرفته است . روش تحقیق بر اساس تحقیقات کتابخانه‌ای در خصوص پیشینه شهر همدان و وضعیتاین مساجد در گذشته و تحقیقات میدانی در خصوص چگونگی وضعیت معماری و تزیینات آنها بوده است که با بررسی بناها، عکس‌ها و پلان‌ها صورت گرفته است .بررسی‌ها نشان می دهد که معماری مساجد این دوره در شهر همدان دارای نوعی رکود و سستی نسبت به معماری دوره‌های قبل تر مساجد در ایران است و بطور کلی نوعی سادگی و بی پیرایگی را در این بناها مشاهده می کنیم. در میان مساجد شهر همدان مسجد جامع به لحاظ اهمیت، دارای ساخت و ساز وسیع‌تر و تزیینات بیشتری است اما باقی مساجد دارای شبستان‌های ساده ستون‌دار با طاق‌های جناقی و تزیینات محدود در آجرکاری بناها می‌باشند. شبستان‌ها بنابر موقعیت اقلیمی منطقه کوهستانی، معمولاً دارای سقف‌هایی کوتاه می باشند. در مقایسه با دیگر مساجد این دوره در ایران نیز مانند، مسجد شاه تهران و مسجد سلطانی سمنان نیز این سادگی در مساجد همدان دیده می شود.