جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب التفسیر و المفسرون تألیف دکتر محمدحسین ذهبی، قرآن‌پژوه مصری، به معرفی و بررسی تاریخ تفسیر، روش‌های تفسیری و تفسیرهای معروف مذاهب و فرقه‌های مختلف اسلامی اختصاص دارد. در این مقاله ابتدا کتاب و مؤلف آن معرفی شده‌اند. در ادامه نگارندۀ مقاله با بررسی بخش‌هایی از متن ترجمه، لغزش‌ها و نارسایی‌های مترجم را بیان کرده‌است. در بخش نقد و بررسی ترجمۀ ابتدا نکاتی دربارۀ معادل‌گزینی‌های مترجم کتاب ذکر شده‌است. در پایان نیز نمونه‌هایی از لغزش‌های ترجمۀ متن و پیشنهادهای نگارنده ذکر شده‌است.

این اثر در چهار فصل تدوین شده­است که فصل نخست به کلیات می‌پردازد و طرح، فرضیه‌ها، مفهوم‌شناسی واژگان و گفته‌های مفسران در این فصل گنجانده شده­است. فصل دوم با عنوان برخورد قرآن با کتب و متون مقدس یهود و نصارا مشتمل بر تورات و انجیل در این فصل اشاره شده­است و مطالبی در­زمینه این­که آیا تورات و انجیل تحریف شده و مباحثی این چنینی در این فصل مورد بررسی قرار می‌گیرد. فصل سوم این کتاب منطق قرآن در برخورد با عقاید و باورهای پذیرش عقاید درست و مشترک و برجسته کردن آن­ها و گوشزد کردن خطاهای اعتقادی و پاسخ به برخی از شبهات این فصل را تشکیل داده­است. فصل چهارم منطق قرآن در برخورد با اخلاق و رفتار یهود و نصارا بوده که در تایید و تمجید کارها و صفات پسندیده یهود و نصارا است. تعلق پاداش به رفتار نیک و شایسته یهود و نصارا و گوشزد کردن خطاهای اخلاقی و رفتاری یهود و نصارا در این فصل از ویژگی‌های ممتاز این اثر است.

کتاب حاضر اثری میان‌رشته‌ای است که سعی دارد یک نگاه زبان‌شناسانه، کاربردشناسانه و تحلیل گفتمانی به موضوع قدیمی ارتباط میان آیات قرآن داشته باشد. موضوعی که نزد دانش­مندان مسلمان، با استناد به احادیث و روایات اسلامی تا حدود زیادی حل شده و به سرانجام رسیده ­است. اما نزد برخی دانشمندان غربی گاهی جای بحث دارد و همین تفاوت نگاه و روش تحقیق ایجاب می‌کند پژوهش‌هایی صورت پذیرند که بتوانند مسائل قرآنی را با استدلال‌های غیرمذهبی تبیین کنند. این کتاب تحولی جدید در مطالعات قرآنی است که با ارائه یک تحلیل نظام‌مند از سوره‌های قرآنی، دستاوردهای زبان‌شناختی و مطالعه علمیِ زبان انسانی را به موضوع مطالعات قرآنی پیوند می‌زند. مطالعه این کتاب برای علاقه‌مندان به پژوهش در زمینه مطالعات اسلامی یا قرآنی، علاقه‌مندان به برنامه‌های زبان‌شناختی یا نظریه ربط و نیز زبان‌شناسی عربی ضروری است.

مقاله حاضر به معرّفی و ارزیابی کتاب رجال تفسیری اثر ابو­طالب علی­نژاد و دستیاران علمی ایشان، که تحت اشراف آیت­الله جوادی آملی نگاشته شده­است، می­پردازد. نو و بی­سابقه­بودن کتاب و نیز اشراف آیت­الله جوادی آملی اهمیت کتاب را دو­چندان کرده­است. مقاله بر­اساس معرفی و ارزیابی اثر سامان یافته­است، نگارندگان پس از بیان مباحثی از­قبیل هدف، انگیزه و روش تألیف و نیز تبیین ساختار کتاب، به بیان نقاط ضعف و قوت پرداخته­اند و تلاش نموده­اند کتاب را ازحیث ساختار و محتوی مورد ارزیابی قرار دهند. ارزیابی کلی و ارائه پیشنهادات و راه­کارها جهت غنی­تر­شدن اثر، فعالیت نهایی مقاله است.

کتاب جریان‌های فهم قرآن کریم در ایران معاصر جدیدترین اثر احمد پاکتچی، عضو گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) است. این کتاب ششمین جلد از مجموعه آثار قرآنی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده­است. این کتاب توانسته­است تا گوشه‌ای مهم از جریان‌شناسی فکری ایران معاصر را تکمیل کند. ضرورت جریان‌شناسی فکری از آن­جا ناشی می‌شود که شناخت خود نیازمند شناخت دیگری است و یک جریان فکری نیازمند است با ارائه جریان‌شناسی فکری، جای خود را مشخص کند.

یکی از راه‌های عمدۀ شناخت افکار اندیش­مندان و سیر تطور و تحول آن بررسی آثار مکتوب به­جامانده از آن­هاست. در­این­میان نخستین نگاشته­ها اهمیت به­سزایی دارد. علامه طباطبایی که به­سبب نوشتن تفسیر سترگ المیزان شهره است، در دهه چهارم حیات­شان، تفسیری بنام البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن نگاشته­اند. این اثر، تفسیری ترتیبی از ابتدای قرآن که تا آیه­ 57 سوره­ یوسف است. نگارنده با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی شکل ساختاری تفسیر پرداخته­است. ساختار کلی البیان به­ترتیب دارای چهار مشخصه است؛ آوردن دسته آیات، توضیح تفسیری، ذکر روایات تفسیری، شرح و توضیح روایات که ممکن است به تناسب محتوایی آیه این موارد تغییر کند. در ساختار جزئی البیان علامه ضمن ذکر توضیحات مختصر تفسیری متناسب با عدم یا وجود روایت به بیان غرض سوره­ها، تفسیر آیات در جایگاه مناسب، بیان شبهات پیرامون آیه، نام­گذاری برخی آیات و غیره می­پردازد. صاحب البیان در زمینه روایات نیز به­صورت ساختارگرا عمل می کند و در­این­راستا، به ذکر سند به­طور کامل نمی­پردازد، او تنها از روایات معصومان(ع) استفاده کرده­است، پر­بسامد­ترین کتاب روایی در البیان، کافی و پر­کاربردترین تفاسیر روایی تفسیر عیاشی و تفسیر قمی است.

محمد­بن­محمد ابوشهبه از­جمله حدیث ­پژوهان سنی معاصر، با اتخاذ آراء و مبانی سلفی­گری (سنت­گرایی بی‌چون و چرا) تألیفات گوناگونی در حوزه حدیث به ثمر رسانده­است. ازآن­جاکه کتاب فی رحاب السنه الکتب الصحاح السته به­رغم حجم نسبتاً اندک توانسته دیدگاه­ های حدیثی این دانشمند سنی را به­ خوبی منعکس نماید. بر­همین ­اساس، مقاله حاضر می­کوشد با تکیه بر کتاب یاد­شده رویکردهای حدیثی وی را استخراج و در­صورت نیاز با عنایت به مستندات به نقد و ارزیابی آن­ها بپردازد.

کتاب به تبیین چیستی معنایی و مفهومی غرر، زمینه­ های پدیداری آیات غرر، انواع ره­یافت ­ها، اکتشاف و الگوی طبقه­ بندی این آیات اختصاص یافته­ است. غرر قرآنی ریشه در سنّت و عترت دارد و به عبارات تام قرآنی اطلاق می­شود که در موضوع خود در مجموع آیات قرآنی، برجستگی خاص بیانی و محتوایی داشته و در تبیین موضوع و پاسخ­گویی به مسائل آن منحصر­به­ فرد و کارآمد باشند. اکتشاف غرر قرآنی بر پایۀ روش­های نقلی، اجتهادی و تراثی ممکن است و طبقه­ بندی آن­ها بر پایه نظریۀ معرفت دینی در ساحت­ های پنج­ گانۀ اصلی آن، الگوی جامع و معیار می­باشد. تفسیر آیات غرر از معارف متنوع قرآنی مورد بحث قرار گرفته ­است؛ غرر منتخب قرآنی از معارف انسان­ شناسی، فرجام ­شناسی، فقهی، اعتقادی و اخلاقی گلچین­ شده و به تفسیر اجتهادی جامع آن­ها بر پایۀ تفاسیر شیعه و اهل ­سنت پرداخته شده­است.

نقد متن سابقه‌ای طولانی دارد؛ یعنی تا زمانی که بوده و تاریخی بوده نقد متن هم بوده­است. حتّی در قدیمی‌ترین نوشته‌های تاریخی که از یونان باستان در اختیار داریم بحث‌های نقد متن داریم. از همان زمانی که متون تاریخی به وجود آمدند مسئلۀ نقد متن نیز به اشکال مختلفی مطرح بود. طبیعتاً در حوزۀ علوم اسلامی هم به­هیچ­وجه این‌طور نبوده که مباحث نقد متون مطرح نبوده باشد و هیچ­کس به این مباحث توجّه نکرده باشد. سؤالی که وجود دارد این است که اگر در حوزه جهان اسلام با پدیدۀ نقد متن مواجهیم ناظر به چه جنبه‌هایی است؟... این کتاب به مسئله نقد می­ پردازد.

در کتاب حاضر سعی شده تا بار دیگر با آیات قرآن کریم و سنت نبی اسلام در حوزه زن، حقوق و جایگاه خود مطالعه هدفمند انجام گیرد. در این کتاب هم مفهوم والای زن از دیدگاه اسلام و قرآن بیان می‌شود و هم با ایجاد مقایسه‌ای میان دیدگاه اسلام آن­چه اکنون مسلمانان به نام اسلام در حق زن انجام می‌دهد، مقاومتی صورت می‌گیرد. در این کتاب بیان می‌شود که جایگاهی که قرآن برای زن تعریف می‌کند مختص دوران صدر اسلام و یا قبل از ورود بشر به دوره مدرنیته نیست. بلکه قرآن فرمول کلی را در مورد جایگاه زن در جامعه بیان می‌کند.