جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عایشه عبدالرحمان، ملقب به بنت­­الشاطی، بانوی مؤلف و محقق مصری در ادبیات عرب و علوم قرآنی در سال 1331ق/1913م، در مصر متولد شد. از او تألیفات متعدد در موضوعات مختلف بر جای مانده است. یکی از این آثار کتاب الاعجاز البیانی للقرآن الکریم و مسائل ابن­ازرق می­باشد. کتاب الاعجاز البیانی للقران الکریم در سال۱۳۴۱ ش/۱۹۶۲، چاپ شد و چاپ جدید آن با اضافات در ۱۳۶۳ ش/1984 انجام شد. در این کتاب پس از بررسی تاریخچه بحثِ اعجاز بیانی و بلاغی قرآن، آن­را تنها و مهم­ترین نوع اعجاز مورد اتّفاق در میان دانش­مندان می‌داند و سپس می‌کوشد با ذکر نمونه‌هایی از بلاغت قرآن نشان دهد که هیچ ترادفی در واژگان قرآن یافت نمی‌شود و جایگزینی کلمات با یکدیگر امکان ندارد؛ هیچ حرفی زائد یا صرفاً مؤکّد نیست و یا برای پیوند کلمات یا تصحیح و آن کلام نیامده­است، بلکه همه حروف نقشی معنایی دارند و تنها به­دلیل همان­معنا به­­کار رفته­اند. این کتاب را حسین صابری ترجمه کرده­است. عنوان این ترجمه ­اعجاز بیانی قرآن­ می­باشد. این اثر ازشمند، قابل تقدیر و تشکر فراوان است؛ ولی مانند تمام کارهایی که می­تواند مورد نقد و بررسی قرار گیرد و محاسن و معایبی برای آن گفته­شود، این ترجمه نیز دور از ایراد نیست و به­طور قطع می­توان گفت که محقق از اصل کتاب و متن عربی بی ­نیاز نمی­ باشد.

دانش فقه­الحدیث به­عنوان حوزه­ای از علوم دینی که متصدی فهم احادیث و مسائل مربوط به آن است که با­وجود اهتمام عالمان اسلامی از اصناف مختلف شامل محدثان، فقیهان و متکلمان در طی سده­های متمادی هنوز آن جایگاهی که شایسته آن است را به­دست نیاورده­است. گسترش نیازهای عصر حاضر در مواجهه با احادیث نیازمند آن است تا کوششی افزون در حوزه فهم احادیث صورت بگیرد. در میان مباحث فقه­الحدیث یکی از مهم­ترین حوزه­هایی که کمتر بدان پرداخته شده­است حوزه نقل به معناست. مولف در کتاب خویش تلاش کرده­است تا با واکاوی دقیق حوزه نقل به معنا در روایات، به جایگاه مهم آن در فهم حدیث کمک شایانی کرده­باشد. نوشتار حاضر در­صدد معرفی و بررسی مهم­ترین نمونه­های نقل به معنا در این کتاب است تا مخاطب را با جنبه­های مختلف درک و فهم حدیث آشنا سازد.

نویسنده این کتاب پس از مقدمه، مطالب و مباحث خود را در 6 فصل؛ چارچوب نظری، زمینه­های فکری و سیاسی و اجتماعی، ظهور تفسیر سیاسی در ایران معاصر، مختصات تفسیر سیاسی قرآن در اندیشه سیداسدالله خرقانی، مختصات تفسیر سیاسی قرآن در اندیشه رضاقلی شریعت سنگلجی، مختصات تفسیر سیاسی قرآن آیت­الله سیدمحمود طالقانی و نتایج و پیامدهای قرآن­گرایی سیاسی در ایران معاصر ارائه کرده‌است.

ملا­علی قاری در کتاب الاسرار المرفوعه با تکیۀ عمده بر نقد متن احادیث به بررسی احادیث موضوع پرداخته­است. وی بر اساس مبانی گوناگون اعمّ از عرضه بر قرآن، عرضه بر سنّت و روایات قطعی، استفاده از تعبیر «لا اصل له»، مشابهت حدیث با سخن صوفیه، متکلمان و عالمان سلف، اشتهار روایت در زبان عامۀ مردم به­عنوان ضرب‌المثل، اتفاق­نظر عالمان بر موضوع­بودن حدیث، ردّ‌ محتوای حدیث بر­اساس معنا یا تعصّبات مذهبی، مخالفت با تاریخ و واقع بیرونی و مخالفت با الفاظ مشهورتر حدیث، برخی از روایات را موضوع خوانده­است؛ چنان‌که گاه بر­اساس وجود راوی متّهم به وضع و کذب در سند حدیث و ذکر طرق و اسناد ضعیف روایات حکم به وضع حدیث کرده­است. آن­چه در این کتاب جای تأمّل و اهمّیت دارد؛ پرداختن نویسنده به تقدّم اثبات حدیث بر نفی آن با استفاده از ابزارهای گوناگون برای وارد­کردن حدیث به دایرۀ صحت یا حتّی ضعف است که از این رهگذر از برخی ابزارها مانند عرضۀ روایت بر قرآن و روایات به­منظور تأیید محتوای آن، تأویل حدیث، بیان احتمال رخ­دادن تصحیف، ضعیف­دانستن روایت، حکم به صحت معنای حدیث، بیان اشتباه محدّثان در موضوع­نامیدن حدیث و تقویت اسناد حدیث سود برده­است.

حدیث در طی سده­های متمادی پس از رحلت پیامبر(ص) تا­کنون، تاریخ پرفراز و نشیبی را طی کرده و در بوم­های مختلف جهان اسلام در بوته توجه قرار داشته­است. بر­اساس آموزه‌های دین اسلام، حدیث در کنار قرآن، مهم­ترین منبع شناخت اسلام به­شمار می­آید و در عین­حال که مسلمانان را به سنت پیامبر(‌‌ص) پیوند می‌زند، برای شناخت تفسیر، تاریخ عقاید، فقه، اخلاق و احکام هم به­کار می‌رود. بدین­ترتیب بر اساس گزارش‌های تاریخی، مسلمانان به­دلیل شیفتگی و عشق به شخصیت پیامبر اسلام و احساس نیاز به آگاهی از تاریخ پرافتخار گذشته، درصدد جمع­آوری احادیث برآمدند و دانشمندان مسلمان از نقاط مختلف جهان اسلام، برای یافتن حدیث پیامبر(ص) به این­سو و آن­سو سفر کردند. لذا در­خلال سده‌های اول اسلامی، شمار بسیاری از نگارش­های مسلمانان به این موضوع اختصاص پیدا کرد و دانش ویژه­ای به نام علوم حدیث برای ضبط احادیث معصومین و ارزیابی اعتبار آن­ها شکل گرفت.

در طی سده­های چهارم تا نهم مجری که در نوشته­های غربی به دوره اسلام کلاسیک معروف است، مهم­ترین و تاثیرگذارترین تفسیرها بر قرآن تالیف شدند. کتاب تفسیر صوفیانه قرآن از سده چهارم تا نهم، نوشته کریستین سندز (استاد مطالعات اسلامی در کالج سارالارنس، واقع در ایالت نیویورک)[i] نگاهی به میراث تفسیری صوفیه در این چند سده دارد و به اقوال و آثار صوفیان بزرگی چون سلمی، قشیری، غزالی، رشیدالدین میبدی، روزبهان بقلی و عبدالرزاق کاشانی می­پردازد. این کتاب نخستین پژوهش جامع درباره سهم صوفیان در تفسیر قرآن است و با ترجمه زهرا پوستین­دوز و به­ همت انتشارات حکمت منتشر شده­است. [i] . آثار و فعالیت­های پژوهشی او علاوه بر تصوف و تفسیر قرآن، در حوزه دین و رسانه و الهیات سیاسی است. وی لطائف الاشارات قشیری را به انگلیسی برگردانده و مقاله­های متعددی درباره تفاسیر صوفیانه و آموزش اسلام دارد.

کتاب علوم حدیث و اصطلاحات آن، ترجمه یکی از مهم­ترین تألیفات صبحی صالح با عنوان علوم حدیث و مصطلحه است که انتشارات اسوه سال­هاست چاپ آن را برعهده داشته است. به­رغم تأثیر این کتاب در آموزش و نشر دانش مصطلح­الحدیث و اهمیت آن به­عنوان یکی از منابع آزمون کارشناسی ارشد، اشکال­های مربوط به ترجمه کماکان در آن مشهود است. افزودن مطالب اضافه یا کاستن از محتوای متن مادر، ترجمۀ اشتباه و متضاد با عبارات عربی، غلط­های تایپی و ویرایشی از مهم­ترین کاستی­های این کتاب به­نظر می­رسد. نوشتار حاضر با هدف نقد و بررسی این کتاب نشان می­دهد که ترجمۀ مذکور، فاقد معیارهای لازم به­عنوان یک اثر علمی و آموزشی است.

این ترجمان، بازگردانی است دقیق از قرآن به­گونه‌ای که برای مقلدان حجتی است ربانی و برای صاحب‌نظران و مجتهدان برهانی است روشنگر. این ترجمه قرآن با دو چاپ نسبتاً متفاوت وجود دارد. ترجمان وحی از جمله ترجمه‌های اجتهادی عصر ما به­شمار می­آید که مترجم گرامی بر اساس نگاه تفسیری خویش، آن­را به زبان فارسی عرضه داشته­است. لذا اگر تفاوت چشم­گیری از جهاتی با ترجمه‌های دیگر در آن دیده­می‌شود، مربوط به نگاه خاص اجتهادی و تفسیری مترجم است.

خانه کتاب از ابتدای سال 1393، در راستای وظایف اصلی خود انتشار کتاب­شناسی­ های موضوعی را در دستور کار خود قرار داده­است. کتاب­شناسی­های موضوعی به­جهت آن­که جامعه هدف مشخص داشته و این امکان را برای مخاطبان ایجاد می­نماید که در کم­ترین زمان ممکن و به شیوه­ای علمی به کتاب و یا کتاب­های مورد نظر خود دسترسی پیدا نمایند از اقبال فراوانی برخوردار هستند.

کتاب إتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعه عشر، شامل قرائات چهارگانه که بر شذوذ آن­ها اتفاق­نظر وجود دارد می­باشد؛ علاوه بر قرائات ده­گانه که در کتاب ابن­جزری ذکر شده­اند، قرائات: ابن­محیصن والیزیدی والحسن والأعمش را نیز شامل می­شود و بر همین­­اساس به نام قرائت­های چهارده­گانه نام­گذاری شده­است. مولف کتاب، مهم­ترین فایده­ علم قرائت را حفظ قرآن از تحریف و تغییر معرفی کرده­است. غایت و هدف علم قرائت شناخت قرائات مختلفی که از قاریان رسیده­است.