جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب روش­شناسی تاریخی در علوم قرآن و حدیث توسط انتشارات دانشگاه قم با تقریظ استاد دکتر صادق آئینه­وند و با مقدمه پرفسور نویورت در 344 صفحه به چاپ رسیده است. این کتاب در چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول به تبیین مسئله اصلی می‌پردازد و سعی می‌کند اهمیت و ضرورت موضوع را به‌خوبی روشن کند و ویژگی‌های تاریخ مضاف مورد بحث را در پنج شاخصه کلی تبیین کند. بخش دوم، نگاهی به منابع متداول تاریخی در این حوزه می‌پردازد و این منابع را در سه قسمت آیات تاریخی قرآن کریم، کتاب مقدس و اسرائیلیات بررسی می‌کند. در بخش سوم، به مفهوم‌شناسی استدلال تاریخی پرداخته می‌شود و در ادامه، روش‌های این استدلال از قبیل مسئله‌شناسی، تعمیم، طبقه‌بندی و تاریخ‌گذاری به تفصیل مورد دقت قرار می‌گیرد و استدلال‌های تاریخی در چهار حوزه تفسیر تاریخی، تاریخ تفسیر، تاریخ قرآن و تاریخ حدیث بررسی می‌شود. بالاخره در بخش چهارم به مسئله ارزش‌یابی تاریخی پرداخته می‌شود. در این بخش، مفهوم تحریف و جعل و مفهوم ارزش‌یابی در تاریخ‌نگاری اسلامی تبیین می‌شود و در ادامه دو منبع تاریخی؛ یعنی کتاب مقدس و اسرائیلیات به‌صورت تفصیلی، ارزش‌یابی می‌شوند.

کتاب حاضر اثری میان‌رشته‌ای است که سعی دارد یک نگاه زبان‌شناسانه، کاربردشناسانه و تحلیل گفتمانی به موضوع قدیمی ارتباط میان آیات قرآن داشته باشد. موضوعی که نزد دانش­مندان مسلمان، با استناد به احادیث و روایات اسلامی تا حدود زیادی حل شده و به سرانجام رسیده ­است. اما نزد برخی دانشمندان غربی گاهی جای بحث دارد و همین تفاوت نگاه و روش تحقیق ایجاب می‌کند پژوهش‌هایی صورت پذیرند که بتوانند مسائل قرآنی را با استدلال‌های غیرمذهبی تبیین کنند. این کتاب تحولی جدید در مطالعات قرآنی است که با ارائه یک تحلیل نظام‌مند از سوره‌های قرآنی، دستاوردهای زبان‌شناختی و مطالعه علمیِ زبان انسانی را به موضوع مطالعات قرآنی پیوند می‌زند. مطالعه این کتاب برای علاقه‌مندان به پژوهش در زمینه مطالعات اسلامی یا قرآنی، علاقه‌مندان به برنامه‌های زبان‌شناختی یا نظریه ربط و نیز زبان‌شناسی عربی ضروری است.

پیامبران برای اثبات حقانیت موضع، گفتار و کردار خویش به اذن الهی به معجزه متوسل می‌شوند و این روش مختص به آن‌هاست، اما برخی از ابزارها و روش‌هاست که عمومیت دارد بدین­معنا که پیامبران و ائمه علیهم‌السلام و حتی افراد عادی از آن استفاده می‌کنند از جمله آن مباهله است. برای نمونه مباهله‌ای که بین پیامبر اکرم (ص) با مسیحیان نجران در آخرین سال حیات ایشان رخ داد و این واقعه اولاً: بزرگ‌ترین سند فضیلت برای اهل‌بیت پیامبر (ص) است زیرا الفاظ و مفردات آیه مباهله حاکی است که همراهان ایشان در چه پایه‌ای از فضیلت قرار داشتند و ثانیاً: از نظر اعتقادی و سیاسی در همان دوران و بلکه در تاریخ سیاسی آینده اسلام به‌ویژه در تکوین اعتقادات شیعی نیز نقش اساسی گذاشته است.

کتاب ترجمه­شناسی­ قرآن کریم - رویکرد نظری و کاربردی (مطالعه از سطح واژگان تا ساخت جمله)، تالیف دکتر احمد پاکتچی در سه بخش با عنوان‌های «مباحث نظری و دستگاه انتقادی»، «مسائل هم­ارزی واژگان در ترجمه قرآن کریم»، «مسائل هم­ارزی در سطح جمله، کتاب­شناسی و نمایه» تدوین شده­است. خوانندگان در این کتاب با مباحثی چون مفاهیم ترجمه و ترجمه‌شناسی، چیستی ترجمه، نظریه ترجمه، ترجمه‌شناسی یا دانش ترجمه آشنا می‌شوند. در این اثر سیستم ترجمه از ابتدا تا به­امروز به‌صورت عالمانه و اندیشمندانه بررسی شده­است. دکتر احمد پاکتچی، استاد دانشگاه امام صادق(ع) در این کتاب متون مختلف از کتاب‌های مقدس را از دوران‌ نخستین و از هزاره‌های پیش از میلاد مسیح بررسی و مقایسه کرده تا به قرآن کریم رسیده ­است.

کتاب تفسیر موضوعی قرآن کریم (چیستی و الزامات)، تقریرات درسی آیت­الله محمدرضا مهدوی کنی(ره) در سال تحصیلی 1380ـ1381 است که برای دانشجویان مقطع دکتری رشته علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق(ع) با عنوان تفسیر موضوعی قرآن کریم ارائه شده­است.

عبدالله بن عباس از مشهورترین مفسران قرن اول هجری است. غیر از روایات تفسیری فراوان سه اثر تفسیری مستقل به او نسبت داده شده است. نخست، تفسیری مختصر، اما کامل بر قرآن، که به تنویرالمقباس من تفسیر ابن­ عباس مشهور است. دو اثر دیگر یکی مسائل نافع بن أزرق، است که در آن ابن ­عباس معنای190 واژه را با شواهدی از شعر جاهلی، در پاسخ به پرسش­های نافع بن أزرق پیشوای گروهی از خوارج بیان کرده است. دیگری مجموعه­ای از واژگان قرآن است که با استناد به لهجه قبیله‌ای خاص یا زبانی بیگانه معنا شده‌اند و اللغات فی القرآن نام دارد. بحث اصلی در کتاب خاورشناسان و ابن ­عباس در پیوند با وثاقت متون تفسیری کهن است. در این حوزه سه دیدگاه اصلی در میان خاورشناسان وجود دارد. این دیدگاه­ها خود متأثر از دیدگاه‌های مختلف خاورشناسان درباره وثاقت روایات و تاریخ­گذاری آن­هاست.

کتاب علوم حدیث و اصطلاحات آن، ترجمه یکی از مهم­ترین تألیفات صبحی صالح با عنوان علوم حدیث و مصطلحه است که انتشارات اسوه سال­هاست چاپ آن را برعهده داشته است. به­رغم تأثیر این کتاب در آموزش و نشر دانش مصطلح­الحدیث و اهمیت آن به­عنوان یکی از منابع آزمون کارشناسی ارشد، اشکال­های مربوط به ترجمه کماکان در آن مشهود است. افزودن مطالب اضافه یا کاستن از محتوای متن مادر، ترجمۀ اشتباه و متضاد با عبارات عربی، غلط­های تایپی و ویرایشی از مهم­ترین کاستی­های این کتاب به­نظر می­رسد. نوشتار حاضر با هدف نقد و بررسی این کتاب نشان می­دهد که ترجمۀ مذکور، فاقد معیارهای لازم به­عنوان یک اثر علمی و آموزشی است.

مولف در این پژوهش به دنبال شیوه توالی حوادث در روایت­ های قرآنی بوده و در پی منطق توالی پیرفت­های روایت، در جستجوی پیرنگ­ های روایت­ های قرآنی برآمده است. در بررسی­ ساختارهای جنبه های روایت­گری در آیات قرآن، به­طور ویژه داستان­ها و امثال قرآن از جهت توالی پیرفت­ها تحلیل شده­اند و نقش زمان و علیت و دیگر روابط موجود در پیرفت­ های هر روایت مطالعه شده است.

کتاب به تبیین چیستی معنایی و مفهومی غرر، زمینه­ های پدیداری آیات غرر، انواع ره­یافت ­ها، اکتشاف و الگوی طبقه­ بندی این آیات اختصاص یافته­ است. غرر قرآنی ریشه در سنّت و عترت دارد و به عبارات تام قرآنی اطلاق می­شود که در موضوع خود در مجموع آیات قرآنی، برجستگی خاص بیانی و محتوایی داشته و در تبیین موضوع و پاسخ­گویی به مسائل آن منحصر­به­ فرد و کارآمد باشند. اکتشاف غرر قرآنی بر پایۀ روش­های نقلی، اجتهادی و تراثی ممکن است و طبقه­ بندی آن­ها بر پایه نظریۀ معرفت دینی در ساحت­ های پنج­ گانۀ اصلی آن، الگوی جامع و معیار می­باشد. تفسیر آیات غرر از معارف متنوع قرآنی مورد بحث قرار گرفته ­است؛ غرر منتخب قرآنی از معارف انسان­ شناسی، فرجام ­شناسی، فقهی، اعتقادی و اخلاقی گلچین­ شده و به تفسیر اجتهادی جامع آن­ها بر پایۀ تفاسیر شیعه و اهل ­سنت پرداخته شده­است.