جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله کوتاهي است بر مبناي مذهب اهل سنت در اصول دين وعالم بعد از مرگ، ودر آن اشاراتي به نظرات معتزله وروافض (شيعه) شده که مورد رد قرار گرفته است. درشناختن توحيد وصفات الهي و بعضي از امور اعتقادي بر پايه مذاهب اهل سنت است. متني است بسيار مختصر ومعروف که شروح زيادي برآن نوشته اند. متن مختصري است در اول اعتقادي به روش معتزله از اهل سنت، در توحيد و نبوت و امامت و معاد و ديگر فروع اعتقادي. (سيد احمد اشكوري) رساله ايست كوتاه در كلام به عربي بروش سنيان. (محمد تقي دانش پژوه) به درخواست امير ابوالفضل سيستاني كه به سمرقند نزد سنجر پسر ملك شاه آمده بود نوشته است. (افشار، دانش پژوه) در اعتقادات اهل سنت و جماعت، تاليف شده به سال 535 به دستور سلطان سنجر سلجوقي، در آغاز مقدمه اي از علي بن ابي بكر بن عبدالجليل رشداني (متوفاي 593) در چگونگي تاليف كتاب و اسامي علمائي كه بر رساله حاضر حاشيه نگاشته اند آمده است. (سيد جعفر اشكوري) آغاز كتاب: بسمله. قال اهل الحق حقائق الأشياء ثابتة و العمل بها متحقق خلافا للسوفسطائية. انجام كتاب: ورسل الملائكة افضل من عامة البشر و عامة البشر افضل من عامة الملائكة. ]التراث العربي 1/273؛ کشف الظنون 2/1145-1149؛ فيلم دانشگاه 1/715؛ فرهنگ ايران زمين 9/154؛ يغما ش 181 ص 193 و ش 19 ص 49؛ کشف الظنون 2/1145؛ مرعشي 11/377و 28/237 و 32/419 ريحانة الادب: 6/173؛ كشف الظنون: 2/1145؛ حضرت معصومه 10/296؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 2/316؛ عكسي مركز احياء 6/436؛ فهرست نسخه هاي خطي فارسي 2/738 و 888؛ هدية العارفين 1/783؛ فهرست مشترك 2/1141؛ نشريه 8/109 و 9/31 و 9/33 و 9/42 و 9/43 و 9/44 و 9/106 و 9/373 و 11/592 و 11/596 و 11/619 و 11/638؛ شخصي ميبدي 2/77؛ رايانه ملي ص 2129؛ ميراث اسلامي 8/457؛ شورا 1/209/29؛ كوپريلي 2/485-486؛ بروكلمان ج8-7ص289-298؛ آلوارت 2/404؛ دنا 2/443 (با نام بداية العقول؟) و تكرار آن در 9/220 (با نام مختصر العقائد)؛ دانشگاه تهران16/157-158 (با نام حقائق الاشياء و ناشناخته)؛ مرعشي 17/14 (ناشناخته)؛ نسخه اي كه در مركز احياء 5/192-193با نام الاعتقادات ايجي معرفي شده مي بايد شامل عقائد نسفي و اعتقادات ايجي باشد. زيرا آغاز ذكر شده آغاز كتاب نسفي است و انجام آن، انجام رساله ايجي. [ شرح و حواشي: حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي (-) حاشية شرح العقائد النسفية (-) شرح عقايد نسفي (-) حاشية عبدالكريم علي حاشية الخيالي علي شرح العقائد النسفية للتفتازاني (-) شرح عقائد النسفي (-) لسان المعقول في نظم بداية العقول (-) عقائد النسفي (ترجمه) (-) عقائد النسفي (ترجمه) (-) نظم عقائد النسفي (-) بداية العقول (مختصر) = مختصر عقايد نسفي (-) حاشية شرح عقائد النسفي (-) شرح عقائد النسفي (-) شرح عقائد النسفي (-) عقائد النسفي (ترجمه) (-) عقائد النسفي (ترجمه) (-) شرح عقائد النسفي = شرح العقائد النسفية تفتازاني، مسعود بن عمر (722-792) زبدة الافكار = تعليقات علي حاشية الخيالي = حاشية حاشية شرح العقائد النسفية سيالكوتي، عبدالحكيم بن شمس الدين (-1067) حل المعاقد في شرح العقائد ملازاده هروي، احمد بن محمود (-8) بحر الافكار مدرس، حسن بن حسين (-10) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي = حاشيه بر حاشيه عقائد نسفي قرماني، كمال الدين اسماعيل (-920) حاشية شرح عقائد النسفي = بحر الافكار = حاشية الخيالي خيالي، احمد بن موسي (829-862) حاشية شرح العقائد النسفية حفيد تفتازاني، احمد بن يحيي (-916) الاعتقادات (ترجمه) = العقائد النسفية (ترجمه) دهلوي، عبدالحق بن سيف الدين (958-1052) عقايد نسفي (ترجمه) = بداية العقول (ترجمه) مرغيناني، علي بن ابي بكر (530-593) شرح العقائد النسفية لقاني، ابراهيم بن ابراهيم (-1041) حاشية علي حاشيتي الخيالي و قول أحمد = تسويدات علي الحاشتين للخيالي و قول احمد = حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي ساچقلي زاده، محمد بن ابي بكر (-1150) شرح عقائد النسفي عصمت بخاري (-840) القول الوافي في مختصر عقائد النسفي بكري صديقي، محمد بن محمد (898-952) حاشية شرح عقايد النسفي = حاشية الكستلي علي شرح عقائد النسفي قسطلاني، مصطفي بن محمد (-901) الفرائد (الفوائد) في حل شرح العقائد النسفية ابن ابي شريف، محمد بن محمد (822-905) فرائد العقائد = نظم عقائد نسفي نودهي، محمد معروف بن مصطفي (1166-1254) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي كفوي، محمد بن حميد (-1174) اضائة الدجنة في عقائد اهل السنة مقري، احمد بن محمد (992-1041) شرح العقائد النسفية بكري، مصطفي بن كمال الدين (1099-1162) شرح عقيدة نجم الدين عمر النسفي ابن الغرس، محمد بن محمد (833-894) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي قول احمد، احمد بن محمد (-950) حاشية شرح عقائد النسفية قزويني، محمد بن مبارك (-928) ارشاد المسلمين = ترجمه عقايد اهل اسلام برهان مسكين (-10) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي بركشاطي، محمد شريف (-) حاشية حاشية الخيالي علي شرح عقائد النسفي باخرزي، محمد قاسم بن محمد صالح (-) حاشية عقائد النسفي احمد بن عبدالله (-) نور العقايد حسيني بخارائي، شير شاه بن ملوك شاه (-13) تحفة الاعالي سمرقندي، محمد معصوم بن بابا (-) حاشية علي شرح العقائد النسفية دده جونكي، ابراهيم بن يحيي (-973) حاشية علي عقائد النسفي هروي، احمد بن عثمان (-900) بحر الافكار = حاشية علي شرح عقائد النسفية تالشي، حسن بن حسين (-964) التحفة النملية الي آمر خزانة الكتب السليمانية المتعلقة علي الحاشية الخيالية علي العقائد النسفية حيدري، عاصم بن ابراهيم (-13) جواهر العقائد = ترجمه عقائد نسفي قره باش، مصطفي بن علي (-)

شرح العقائد النسفية، اولين اثر كلامى تفتازانى است، و شرحى بر كتاب موجز عمر بن محمد نسفى (متوفى 537ق) مى‌باشد. اين اثر از بهترين كتب درسى كلام اهل سنت محسوب مى‌شود كه علما شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته‌اند. شرح‌هاى ابوالحسن بن ابوالفضل شاهد و رمضان افندى از اين قبيل‌اند. در اين ميان مى‌توان شرح خيالى را نام برد كه خود مورد توجه بوده و افراد متعددى نظير قره‌خليل، سيالكوتى، پرهاردى و...بر آن حاشيه نوشته‌اند.

مولف در اول کتاب بحثی راجع به علم کلام و بعد از آن به ذکر شروح متعددی که از عقائد نسفیه به رشته تالیف درآمده است، می پردازد.

شرح العقائد النسفية، اولين اثر كلامى تفتازانى است، و شرحى بر كتاب موجز عمر بن محمد نسفى (متوفى 537ق) مى‌باشد./ اين اثر از بهترين كتب درسى كلام اهل سنت محسوب مى‌شود كه علما شروح و حواشى متعددى بر آن نوشته‌اند./ شرح‌هاى ابوالحسن بن ابوالفضل شاهد و رمضان افندى از اين قبيل‌اند. در اين ميان مى‌توان شرح خيالى را نام برد كه خود مورد توجه بوده و افراد متعددى نظير قره‌خليل، سيالكوتى، پرهاردى و...بر آن حاشيه نوشته‌اند./ ساختار و گزارش محتوا: هر چند كتاب تدوين منظمى ندارد؛ اما مى‌توان مباحثش را با چشم‌پوشى از مقدمات كه به حقيقت اشياء و راه علم به آنها پرداخته است، به 6 بخش تقسيم كرد: توحيد: الف) اثبات وجود خداوند از طريق برهان حدوث. ب) شرح اسماء الهى؛ نظير: واحد، قديم، حى، قادر، عليم، سميع، بصير و شافى و اثبات آنها براى خداوند. ج) توضيح صفات الهى و اثبات قدماى ثمانيه (صفات علم، قدرت، حيات، قوت، سمع و بصر، فعل، تخليق و كلام). د) اثبات اين كه قرآن كلام الهى و قديم است. ه‍) اثبات امكان رؤيت خداوند با ادلۀ عقليه و سمعيه. عدالت: مانند ساير اشاعره، عدل خداوند لازم دانسته شده، قائل شده‌اند كه مراعات اصلح در حق بندگان واجب نيست و اگر چه انسان‌ها در بعضى افعال مختارند؛ اما همۀ افعال آنها مخلوق خداست. معاد: طرح مباحثى؛ نظير: عذاب قبر، ثواب قبر، ميزان، كتاب، حساب، سؤال، صراط، حوض، بهشت و جهنم در اين بخش صورت يافته است. انبياء: الف) نبوت اولين و آخرين پيامبر و اثبات نبوت حضرت خاتم(ص). ب) تعداد انبياء و توضيح بعضى از خصائص آنها. ج) افضليت انبياء از ملائكه و افضليت ملائك از ساير انسان‌ها. د) معراج حضرت رسول‌اللّه(ص). امامت: الف) تعيين افضل انسان‌ها بعد از رسول اكرم(ص). ب) ترتيب خلفا به ترتيب افضليت و اختصاص خلافت به 30 سال. ج) خليفه ندانستن حكام بعد از اميرالمؤمنين. د) وجوب نصب امام و شرايط امامت. ه‍) لزوم به نيكى ياد كردن صحابه. مباحثى متفرقه در علوم فقه، اخلاق و فلسفه؛ نظير: وجوب مسح بر خفين در سفر و حضر، حرام نبودن نبيذ، تمر، كفر بودن يأس از خداوند، شيئيت نداشتن معدوم مطلق و.... از ويژگى‌هاى كتاب مى‌توان به؛ اختصار كتاب: با آن كه به اكثر مباحث كلامى پرداخته و نظر اشاعره بيان شده، ولى حجم آن خيلى كم است. همين موضوع سبب شده، اين كتاب سال‌هاى زيادى كتاب درسى مراكز دينى اهل سنت باشد. شيوا بودن مباحث: هر چند نوشته‌هاى او بر عقايد نفسيه شرح مزجى است؛ اما مباحث به طور ساده و قابل فهم ارائه شده‌اند و به بحث‌هاى پيچيدۀ كلامى كمتر پرداخته شده است. اعتبار و قوت علمى: با وجود اين كه تفتازانى اولين اثر كلامى خود را مى‌نويسد؛ اما از قوت و اتقان خاصى برخوردار است./ نسخه شناسى: با توجه به اين كه اين كتاب، از منابع درسى بوده است، داراى نسخه‌هاى خطى و چاپ شدۀ، متعددى است كه شرح نسخ چاپى عبارتند از: - در كلكته، سال 1244ق. - در دهلى، سال 1870م و تجديد چاپ در سال 1904م. - در لكنهو، سال 1876م و تجديد چاپ در سال‌هاى 1888م،1890م و 1894م. - در قسطنطنيه، سال 1297ق، همراه با شرح الكستلى، الخيالى و البهشتى. - در قاهره، سال 1297ق، همراه با شرح خيالى و حواشى كره خليل بر اين شرح. - در چاپخانۀ سعادت تركيه، سال 1320ق، همراه با حاشيۀ مصطفى كتلى و حاشيۀ خيالى در 107 صفحه. - توسط وزارت فرهنگ دمشق، سال 1974م، با تلاش خانم سلامه كلود. - در نيويورك، سال 1950م، با ترجمۀ انگليسى الدار 1010)redl..(. - توسط مطبعۀ مورافتلى قاهره، در سال 1407ق، با تحقيق دكتر احمد حجازى سقا در 118 صفحه. - نسخه حاضر