غزالی از عالمان استثنایی در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی است. طی مراحل زندگی احوال گونه گون را از سر گذرانده، ولی سرانجام در تصوف توقف کرده است. آثاری که غزالی در
... ر قالب موضوعات عرفانی از خود به یادگار گذاشته هر یک جلوه هایی از سیر و سلوک باطنی انسان است که در تحلیل آن از آیات و احادیث فراوان استفاده کرده است. تبلور این بهره گیری در دو تفسیر مستقل او به نام های مشکوه الانوار درباره آیه «اله نور السماوات والارض» (نور/ 35) و جواهر القرآن و درره به خوبی آشکار است. او در سایر آثار خویش نیز، کم و بیش همین راه را طی کرده و در آن ها علاوه بر تفسیر ظاهری و متعارف، برای شناختن نصوص دینی از روش تفسیر تاویلی بهره گرفته است. غزالی در منشا صدور قرآن، به وحیانی بودن این کتاب آسمانی معتقد است و در مبانی دلالی نیز بر آن است که معرفت قرآنی مراتب و سطوح گونه گونی دارد. براین اساس، اسرار قرآن برای کسانی که اهلیت آن را داشته و مقدمات فهم این معرفت را در خود به هم رسانده باشند، دست یافتنی است. این افراد همان کسانی اند که توانسته اند بین عالم معقول و عالم محسوس توازنی برقرار کنند، ساز و کار این موازنه نیز تاویل کشفی است. به بیان دیگر، برآیند تاویل گرایی در نظر این متفکر، التزام به تاویل عرفانی مبتنی بر کشف و شهود است.
بیشتر