جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نور ملكوت قرآن اثرى است به فارسى تأليف علامه سيد محمدحسین حسينى طهرانى.اين مجموعه، قسمت اول از دورۀ «انوار الملكوت» (شامل نور ملكوت قرآن، نور ملكوت مسجد، نور ملكوت نماز، نور ملكوت روزه و نور ملكوت دعا) مى‌باشد. مجموعه نور ملكوت قرآن در چهار مجلّد تدوين شده و در آن پيرامون هدايت قرآن به بهترين آئين‌ها و سبل سلام، جاودانگى احكام قرآن، عدم نسخ قرآن، ده اشكال بر مقاله قبض و بسط تئوريك شريعت، پياده و عملى شدن يكايك آيات قرآن در هر عصر، ردّ نظريه كنترل جمعيت و تحديد نسل، نقش و موقعيت قرآن به عنوان يك كتاب آسمانى، نقد و بررسى برخى از كج‌فهمى‌ها از آيات كريمۀ قرآن مجيد، توحيدى بودن منطق قرآن، بيان قرآن در خطاهاى تورات و انجيل، احكام قرآن در مورد جهاد، قتل، بردگى و فديه، تأثير قرآن در تربيت انسان كامل، عظمت اخلاق قرآن، بيان كيفيت خلقت انسان و سيارات در قرآن، بحث و اشكال در مورد فرضيه داروين.طريق تشخيص اسرائيليات از روايات معتبره، سير قرآن در آيات أنفسى و آفاقى، بيان محكمات و متشابهات در قرآن، كيفيت قرائت قرآن در نماز و غير آن، دعوت آيات آفاقيه به توحيد و مكارم اخلاق، عربیت و اعجاز قرآن، عظمت و اصالت قرآن كريم، تأثير قرآن در تمدن عظيم اسلامى، بيان كيفيت كتابت و طبع قرآن، قاطعيت و واسعيّت قرآن عظيم، لغات و اصطلاحات بديعۀ قرآنيه، غيرقابل تغيير بودن و عمومیت قرآن مجيدثبوت تواتر لفظى عبارات قرآنى، عدم جواز قرائت قرآن به قرائت غيرمتواتره، مراد از احرف سبعه و كيفيت جمع‌آورى و تدوين قرآن مجيد بحث شده است. جلد 2 «قرآن روشن‌كنندۀ همه چيز است و قابل نسخ نيست» که شامل مطالبى چون:خطبۀ اميرالمؤمنين در جامعيت قرآن، اصل نوع انسان، بحث و اشكال در مورد فرضيه داروين، اشكالات ده‌گانه مقاله قبض و بسط تئوريك شريعت، معنى و مراد فطرت بنابر تفسير علامه طباطبايى و...مى‌باشد.در پايان اين جلد فهرست ساير تأليفات مؤلف آمده است.

بسیاری از مردم این سوال در ذهنشان هست که چرا نام امام علی ع در قرآن نیامده وقتی کسی درعظمت و جلالت و فضایل به امام علی ع نمی رسد؟ جواب این سوال را به تفصیل در کتاب حاضر می توانید پیدا کنید که دقیق و مفصل به این موضوع پرداخته است.

تفسیر الصراط المستقیم تأليف سيد حسين بروجردى، به زبان عربى است. اين تفسير توسط غلامرضا مولانا بروجردى تحقيق و تعليقه‌نگارى شده است. اين تفسير شامل تمام قرآن نمى‌باشد. آنچه در برنامه موجود است، 5 جلد و تا پايان آيه 41 البقره مى‌باشد، ولى مرحوم شيخ آغابزرگ تهرانى درباره اين تفسير نوشته: «سه مجلد ضخيم از اين تفسير بيرون آمده است. در جلد اول و دوم ۱۴ مقدمه را بحث کرده است. مفسر قبل از آغاز تفسیر ۱۴ مقدمه را مورد بحث قرار داده‌اند: ۱- حقیقت علم، انواع علوم و مراتب آنها و علم تفسیر. ۲- فضیلت قرآن و تمثل آن در روز قیامت و تعلیم و تعلم و قرائت و حفظ آن. ۳- حقیقت قرآن و مراتب آن در کون و ظهور آن در تنزیل به شکل حروف و کلمات و قرآن ناطق. ۴- اسماء و القاب قرآن، معنای کلام نفسی، کیفیت وحی و الهام و تحدث، و حظ ائمه علیه‌السّلام از وحی و الهام و معنای تلقی و انواع مکاشفات. ۵- تبیان و تفصیل بودن قرآن و بیان کیفیت انشعاب علوم از آن. ۶- معنای تفسیر، تنزیل، تاویل، ظاهر، باطن، محکم، متشابه، ناسخ، منسوخ، حجیت قرآن، صحت استدلال به ظواهر آن در اصول و فروع، تفسیر به رای و ضابطه تاویل. ۷- معنای انزال، و تفاوت آن با تنزیل، معنای سوره و اقسام چهارگانه آن، آیه، کلمه، حروف و ضبط سور، آیات و حروف قرآن. ۸- اینکه علم قرآن مخزون نزد اهل بیت «علیهم السلام» می‌باشد و بیان اینکه انتهاء سلسله قرآن و علم تفسیر، آنها هستند. ۹- قرآن در حق ائمه «علیهم السلام»، شیعه آنها و اعداء آنهاست. ۱۰- وجوه اعجاز قرآن و فرق آن با حدیث قدسی. ۱۱- بحث سبعة احرف ، اشاره به منشا اختلاف قراءات ، قراءات سبعه و عشره، تواتر و جواز اخذ آنها. ۱۲- کیفیت قرائت، آداب ظاهری و باطنی آن، معنای غنا و حرمت آن، معنای ترتیل و اشاره به حجب قلبیه در قرائت و کیفیت رفع آنها. ۱۳- احکام قراءت، وجوب، حرمت، کراهت و استحباب ۱۴- استشفاء و استکفاء به آیات، سبب مخالفت رسم الخط قرآن با غیر آن، سجده‌های قرآن و کیفیت استخاره به آن. اگر بخواهیم روش غالب این تفسیر را توصیف نماییم، باید گفت که: روش مفسر، روائی و ماثور با استفاده از روایات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و اهل بیت علیهم‌السّلام می‌باشد. و در کنار آن رویکردی اخباری در بعضی مسائل از خود نشان می‌دهند. (مانند بحث تجسم اعمال) محقق ارجمند این تفسیر، غلام رضا مولانا بروجردی می‌باشد انگیزه خود را از تحقیق، این می‌داند که با مطالعه تفسیر الصراط المستقیم آن را از هر جهت جامع و پر محتوی دانسته و از اینکه تا آن زمان منتشر نشده ابراز تاسف می‌نماید، سپس شوق خود را برای نشر آن به نوادگان مفسر که نسخه خطی به خط مصنف و نسخه استنساخ شده از آن، نزد آنان بوده، ابراز داشته، با مساعدت آنها، امر تحقیق را انجام داده است. محقق در ابتدا مقدمه‌ای در ۱۲۰ صفحه ارائه داده است. در این مقدمه پس از بیان اجمالی درباره تفسیر و مشاهیر صحابه در تفسیر، طبقات مفسران را از قرن اول هجری تا زمان مفسر (قرن سیزدهم هجری) مطرح کرده، که جمعا ۳۴۹ نفر را مورد بررسی قرار داده است. سپس به ترجمه مفسر، اساتید و شاگردان او، دیدگاه علماء درباره وی، وفات، تالیفات و فرزندان ایشان، پرداخته است.

یکی از ویژگی های قرآن کریم و باورهای بنیادی مسلمانان، جامعیت کلام الهی است که همانند جهان شمولی و جاودانگی قرآن مورد توجه مفسران و قرآن پژوهان از گذشته تاکنون بوده است. امام فخر رازی (544-606) صاحب تفسیر مفاتیح الغیب و آلوسی (1217-1270)، مولف تفسیر «روح المعانی فی تفسیر العظیم و السبع المثانی» از جمله مفسرانی هستند که به موضوع جامعیت قرآن توجه کرده اند. با توجه به اینکه فخر رازی از مفسران متقدم به شمار می رود، در تفسیر جامعیت قرآن رویکردی حداقلی دارد و قرآن را در حوزه اصول و فروع دین جامع می داند، در حالی که به نظر وی مساله اشتمال قرآن با جامعیت تفاوت دارد و در مواضعی از تفسیر خود، از اشتمال قرآن بر بسیاری از علوم سخن به میان آورده است، اما آلوسی هر چند در تفسیر خود از امام فخر رازی بسیار تاثیر پذیرفته و به نقل و نقد آرای تفسیری او پرداخته است، در تبیین قلمرو جامعیت قرآن از آرا مطرح شده در باب جامعیت بهره گرفته و در کنار پذیرفتن نظریه حداقلی فخر رازی، رویکرد حداکثری در حوزه جامعیت را مطرح کرده است و دامنه آن را به اشتمال آن بر بسیاری از علوم گسترش داده است. با توجه به اینکه امروزه مقایسه تطبیقی بین اندیشه های متفکران مسلمان در حوزه پژوهش های قرآنی مورد نیاز است و از رهگذر این تطبیق ها، منشا اصلی یک اندیشه و یا اثر پذیری یک مفسر از مفسر دیگر و همچنین تحول موضوعهای قرآنی آشکار می شود، لذا نویسنده این نوشتار در پی آن است تا نگاه دو مفسر قدیم و جدید از اهل سنت را نسبت به موضوع جامعیت قرآن بررسی کند و تحول و گستردگی این موضوع را در دو زمان با هم مقایسه کند.

در سده های اخیر با دگرگون شدن نگرش انسان، برداشت های متفاوتی از «جامعیت» دین شده است. در این زمینه اندیشمندان سه نظر عنوان کرده اند؛ بعضی دچار افراط شده و ابراز داشته اند که دین تمام مسائل، حتی جزئیات را بیان کرده است. در مقابل برخی در این زمینه تفریط کرده و محدوده دین را فقط به مسائل اخروی مختص کرده اند. طبق دیدگاه سوم جامعیت دین را باید نسبت به هدف و رسالت دین مورد تحقیق و بررسی قرار داد. نگارنده در این مقاله به نقد و رد نظریه اول و دوم و به اثبات دیدگاه سوم از طریق عقل و نقل پرداخته است.

مسأله «جامعیت قرآن کریم» و گستره آن، از مباحث مهم قرآنی و دارای نقش بنیادین در فهم و تفسیر آن است. پژوهشگران برای تبیین قلمرو قرآن، به آیاتی استدلال کرده اند و مهم ترین آنها، عبارت «وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ» است. به رغم مباحث ارزشمندی که در این باره بیان کرده اند، واکاوی آن می تواند برخی از زوایای آن را روشن تر کند. این جستار با روشی توصیفی- تحلیلی، دیدگاههای مفسران در باره تبیان بودن قرآن را مورد بررسی قرار داده است. تأمل در مفهوم تبیان، چگونگی بیان آموزه ها و معارف در قرآن و روایات مربوط به جامعیت، نشان از آن دارد که قرآن مشتمل بر بیان هر چیزی است که نیاز به تبیین دارد؛ بنا بر این، قرآن تبیان همه چیز اعم از آنچه مربوط به هدایت است و رنگ و بوی دینی دارد و هر آنچه غیر دینی است و به ظاهر مربوط به دین نیست. هر چند برخی جزئیات به صورت تفصیلی و برخی دیگر به صورت اجمالی در قرآن آمده است و قرآن خود بیان آنها را به سنت پیامبر و معصومان (ع) و قواعد عقلائی، زبانی و عملی برگرفته از آن دو، واگذار کرده است.

فهم و برداشت از قرآن، در طول تاریخ تفسیر گرفتار دو رویکرد نادرست بوده است: نخست تاویل گرایی بی ضابطه و بر داشت های باطنی که هیچ ارتباطی با ظاهر قرآن نداشته و دیگر جمود بر ظواهر کتاب و سطحی نگری و عدم تعمق در آیات الهی که به تعطیل شدن عقل در مقام فهم قرآن انجامید. رویکرد سوم در بر داشت از قرآن، شیوه اهل بیت علیهم السلام می باشد که در فهم و برداشت از قرآن هم باید به ظواهر الفاظ قرآن و معانی ظاهری آن توجه داشت و هم تلاش کرد تا به معانی باطنی آن رسید. در این مقاله پس از طرح هر یک از سه دیدگاه کلامی فوق، ادله ای که بدان استدلال شده است به تفصیل بیان شده و سپس ضمن نقد دو دیدگاه نخست، دیدگاه سوم که دیدگاهی جامع و شیوه عملی و قولی پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام می باشد با ادله متقن اثبات و مورد تاکید قرار گرفته است.