جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

موضوع این تحقیق موعظه و نصیحت از دیدگاه قرآن و روایات می باشد که هدف از آن آشنایی مردم به خصوص طلاب و مبلغین با شیوه و روشهای موعظه و دوری کردن از آفتهایی که ممکن است در عرصه تبلیغ به آن دچار شوند، می باشد. بنابراین ارائه ویژگی های روش موعظه و مقایسه آن با سایر روشهای تربیتی و تبلیغی و نیز عوامل و موانع پذیرش آن ضروری به نظر می رسد. موضوع این تحقیق از نوع پژوهشهای دینی است و از روش تحلیلی و توصیفی برای کشف شرایط و شیوه های تربیتی موعظه استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات، اسنادی و کتابخانه ای است. این پژوهش در قالب سه بخش به بررسی اهمیت، ضرورت و جایگاه موعظه می پردازد و این که موعظه در مقایسه با سایر روشها چه ویژگیهایی دارد و شیوه و روشهای آن به چه نحوی می باشد و نیز در ادامه، به عوامل پذیرش موعظه و اینکه چه موانعی بر سر راه آن است و در انتها هم به آثار و نتایج فردی و اجتماعی موعظه که هر یک به دنیوی و اخروی تقسیم می شود، اشاره ای می کنیم و بدنبال آن، پیامدهای ترک موعظه را هم یادآور شده ایم. اما نتایج زیادی در این تحقیق گرفته شده که در واقع به نوعی بر اصل روش موعظه و تا حدودی به موعظه کننده اشاره کرده از جمله این که موعظه باید متناسب با حال مخاطب باشد و این که در موعظه از در دوستی باید وارد شد و یا تأثیر سخن واعظ کامل به مراتب بیشتر از کسی است که عملی در موعظه او نیست. و یا اگر موعظه به نحو فردی است، در خلوت باشد و اگر به نحو اجتماعی است، به صورت غیر مستقیم بیان شود. در ضمن صدق و اخلاص در هر کاری از جمله موعظه لازم است و ارزش کار را بالا برده در نتیجه تأثیر کلام بیشتر است و... در این تحقیق بیشتر از کتابهای روایی از جمله تحف العقول ابن شعبه حرانی، بحارالانوار علامه مجلسی، اصول کافی مرحوم کلینی و یا سفینة البحار مرحوم قمی استفاده شده در ضمن از کتابهای تفسیری ای چون تفسیر المیزان علامه طباطبایی، تسنیم آیت ا... جوادی آملی، مجمع البیان شیخ طبرسی بهره برداری شده. همچنین از کتابهای اخلاقی ای چون الاخلاق مرحوم شبر، معراج السعاده مرحوم نراقی، شرح مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه مرحوم گیلانی نیز استفاده برده ایم.

از روش های تربیت دینی «تذکر» و «موعظه» است. موعظه دعوت به نیکی توأم با خیرخواهی و رقت قلب است. واژه هم معنای آن، «نصیحت» و «تذکر» است که به معنای پند و اندرز مشفقانه به انگیزه اصلاح و تربیت می باشد. موعظه حسنه در قرآن به عنوان روش تربیت دینی در موضوعات اعتقادی و مسائل اخلاقی و اعمال و آداب عبادی به کار رفته است. علامه طباطبائی با توجه به آیات قرآن، بر این باور است که اگر واعظ و متعظ از شرایط علمی و اخلاقی و اعتقادی مناسبی برخوردار باشند، و نیز محتوای وعظ و اندرز دعوت به خدا باشد، سبب بیداری دل ها و تربیت و تهذیب نفوس انسان ها می شود. یادآوری نعمت ها و حوادث تاریخی در قرآن برای غفلت زدایی و رشد تربیت دینی آمده است. در این پژوهش، تفسیر و تحلیل آیات موعظه و واژه های مرتبط آن، با توجه به دیدگاه تفسیری علامه طباطبائی در تفسیر المیزان مورد تحقیق و ارزیابی قرار گرفته است.

هیچ جامعه بشری وجود ندارد که نیاز به نگاه داری و تثبیت کردن دوباره احساسات و اندیشه های جمعی یی را که سازنده وحدت و شخصیت وی هستند در مراحل منظمی از زمان در خود احساس نکند. . پیداست که این گونه بازسازی اخلاقی جز به مددگردهمایی ها،بر پایی مجامع عمومی و کنگره هایی که افراد در آنها ،با نزدیک شدن هر چه بیشتر به یکدیگر ، احساسات مشترک خویش را به صورت مشترک دوباره تأیید و تثبیت میکنند میسر نیست . مناسک عزاداری عاشوراازجمله این گردهمایی هاست که ازدیر باز در تمامی جوامع شیعی برپا می شده است. در واقع اجرای مناسک عزاداری عاشورا ،به منظور حفظ و نگهداری یک سری از مفاهیم و ارزشهای دینی واخلاقی و انتقال آن به نسل های آینده ، به صورت منظم در طی قرون متمادی ،صورت گرفته است. البته برای اجرای این مناسک هیچ الگوی واحدی وجود ندارد و بیشترین ارجاعات این عزاداریها مربوط به امامان شیعه است که سفارش به اقامه عزا برای امام حسین (ع) نموده اند و دستور و احادیث خاصی در باب صورت و شکل و عناصر مادی عزادارای وجود ندارد، لذا هریک از جوامع شیعی بر حسب سنتهای فرهنگی خویش و ابزارهای موجود، الگوهای عزاداری را شکل داده اند .از اینروبه واسطه نبودن الگویی واحد ، همواره زمینه اعمال سلیقه در چگونگی بر پایی این مناسک فراهم بوده است و همچنین تشخیصالگوی مطلوب عزاداری و معیارهای آن به عنوان یک چالش ،همیشه در جامعه شیعی مطرح بودهاست و از اینرو موضوع مهمی برای پژوهش . آنچه که در ادامه می آید پژوهشی جامعه شناختی در ارتباط با این موضوع است تحت عنوان:" بررسی پیرامون تحول نقش واعظ ومداح در اجرای مناسک عاشورا" که پژوهشی کیفی است ودر آن با استفاده ازمطالعه موردی ،به بررسی نقش وعاظ ومداحان در اجرای مناسک عزاداری عاشورا دردزفول پرداخته شده است ، در این راستا ودر آغاز کار مطالعه کلی در مورد تمامی هیئت های عزاداری فعال در میدان تحقیق صورت پذیرفت ،که در نتیجه آن وبا استفاده از دو شاخص 1- زمان برگزاری مراسمو2-تنوع کارکردوبا توجه به شرایط اجتماعی وفرهنگی شهرستان دزفول وپایداری ساختهای سنتی خاص آن و باالتبع پذیرفتن تغییرو تحولات متفاوت از شهرهای بزرگ مثل تهران دو نوع هیئت عزاداری ؛ سنتی(90 تا) و فرهنگی(10 تا) تشخیص داده شد وبرای انتخاب حجم نمونه از هر تیپ ، سه هیئت به عنوان نمونه انتخاب شد وبا استفاده از تکنیکهایی مانند؛ مصاحبه عمیق و مشاهده مشارکتی وهمچنین بررسی تصاویر و عکسهای آرشیوی این گونه هیئت ها ،ویژگیهای مختلف آنهابا توجه به نقش واعظ و مداح مورد تدقیق قرار گرفت .داده های به دست آمده ازمیدان تحقیق همگی حاکی از غلبه احساسو شور مذهبیبر این مجالس بود که غالبا" فاقد پشتوانه عمیق فکری و ایدئولوژیک می باشدونکته بسیار مهم اینکه ؛ این مجالس نسبت به گذشته فاصله زیادی از نهاد دین گرفته اند و تقریبا" مستقل از آن عمل می کنند .در واقع با مشاهده همه گیر بودن این نوع از عزاداری احساسی، در میدان، می تواناز ایجاد صورتبندی جدید دینی، با تجلیات خاص عرفانی و فاصله گیری ازمباحث فکری و تحلیلی دینی در این مجالس صحبت کردکه به نوعی ،بیانگر تفوق دینداری احساسی و عاطفی بر این مجالس می باشد ؛ که در آن مناسک به عنوان وجهغالب دینو باورها و اعتقاداتدر کنار آن مطرح اندواز اینروست که در این مجالس مداحان -به عنوان نماد دینداری عاطفی-محور ووعاظ -به عنوان مرجع دینی -در حاشیه آن قرار گرفته اند.از اینرو با توجه به شرایط اجتماعی موجود، مناسک عزاداری عاشورا به عنوان نمادی ازمعرفت دینی و دینداریمردم جامعه ما ،دچار تغییر و تحولاتی شده است ازجمله اینکه:1-اجرای نوع جدیدیازمناسک مذهبی عاشورا، با اهمیت یافتن مداح که جلوه هایی ازدینداری عاطفی، سیال و غیر روشنفکریرا مینمایاند در جامعه با اقبال بیشتری مواجه است .2-حضور برجسته و غالب مداح درعزاداریهای محرم موجب تغییر در سبک عزاداری سنتی و جانشینی شور مذهبی به جای طرح مباحث فکری و تحلیلی شده است.3- متکی بودن محتواو مشخصا سبک عزاداری عاشورا به الزامات حیات اجتماعی و فرهنگی و سیاسی و اقتصادی عزاداران، در اجرای سبک جدید آن موثر است.ودر پایان، آنچه که در نتیجه این تحقیق و با بررسی یافته ها ی حاصل از میدانبه عنوان مهمترین عوامل تأثیر گذار در ایجاد تحول در اجرای مناسک عاشورا ، تشخیص داده شده است به این ترتیب می باشد:1- فاصله گرفتن علمای بزرگ از مجالس عزاداری عمومی2 –-کم بودن وعاظ توانا نسبت به تعداد مجالس (با توجه به رشد جمعیت وتغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی )3- سپرده شدن منبر ها به دست افراد کم سوادو روحانیون سطح پایین (از لحاظ علمی)4- بی اعتمادی مردم به وعاظ مذهبی به واسطه عملکرد بد برخی ازآنها در صحنه های سیاسی و اجتماعی5- کمرنگ شدن نقش منبربه عنوان رسانه سنتی شیعه6-ایجاد الگوهای جدید دینداری بواسطه تغییر و تحولات فرهنگی - اجتماعی6- پیشرفت مداحی به عنوان یک مقوله تخصصیوقدرت آن در جذب جوانان 7- غلبه وجه عاطفی و احساسی بر مناسک عاشورا و انقطاع از پیوندهای تاریخی این مناسک 8- تضعیف موقعیت وعاظ مذهبی،به واسطهپر رنگ شدن حضور سخنرانان غیر معممدر مجالس عزاداری

در بیت دوم غزل درخشان و ریاستیزانه حافظ با مطلع:واعظان کاین جلوه در محراب و منبر می کنندچون به خلوت می روند آن کار دیگر می کنندحافظ مشکل خویش را از «دانشمند مجلس» باز می پرسد.این اصطلاح- بنابه پیشینه اجتماعی و تاریخی آن- می تواند نشانه ای قابل تامل از تلقی و باور پیشینیان نسبت به «دانش» و وجه اجتماعی اصطلاحات عامی همچون «دانشمند» و «صاحب دانش» به شمار آید.با توجه به شواهد و نشانه های گوناگون «دانشمند» و «دانشمندی» از دیرباز به عنوان یکی از «طبقات» و «درجات» نام آشنای اجتماعی در تاریخ و فرهنگ ایران مطرح بوده است.در این نوشته به جایگاه و نیز منزلت و ویژگی های «دانشمندان» به عنوان یک طبقه مطرح اجتماعی پرداخته شده است.