جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش طی دو بخش دیدگاه قرآن را درباره موضوع عقل گرایی و کاربرد آن برکاویده و با بررسی خرافه از دیدگاه قرآن، شیوه مبارزه قرآن را با خرافه بیان کرده است.

سید مرتضی از عالمان به نام امامیه در قرن پنجم در زمره دانشمندانی است که جنبه‌ی عقلانیت در آثار آنان بسیار قوی بوده و همین قوت عقلانیت، نقش بسزایی در مخالفت جدی وی با خرافات داشته که آن هم ریشه در جهل و نادانی بشر دارد. باورهایی از قبیل اعتقاد به فال بد یا طیره و نیز شوم بودن برخی موجودات. عقلانیت نزد سید مرتضی تا بدان حد از اهمیت است که وی افرادی که از سر تقلید و بدون تعقل معتقد به حق بوده و مبانی اعتقادی خویش را بدون تدبر و تأمل پذیرفته‌اند را، چنانچه این شاکله‌ی ذهنی به تضییع حقایق اسلامی منجر شود، کافر و فاسق می‌داند و بر همین اساس سخن آنان را فاقد حجیت لازم دانسته و اخبار و روایات‌ آنان را نیز مردود اعلام می‌کند. سید مرتضی در آثار خود بر اساس همین عقلانیت به شدت به نفی چنین باورهای خرافی پرداخته و حتی روایات سازگار با این باورها را یا مردود دانسته و یا در صدد تأویل و توجیه آن برمی‌آید و در عین حال در قلمرو دینی خارج از عقلانیت حتی با وجود غرابت ذهنی برخی از روایات، ملتزم به تعبد در برابر آن است.

بررسى خرافه باورى و خرافه گرایى با تأکید بر آیات قرآن است. نویسنده، پس از تعریف «خرافه» از نظر لغوى و اصطلاحى به پیشینه و گستره آن در میان کشورها و اقشار تحصیل کرده و بى‌سواد اشاره کرده و نظریات گوناگون دانشمندان غربى درباره خاستگاه خرافات را گزارش کرده است. سپس با استناد به آیات قرآن، دیدگاه قرآن درباره منشأ خرافات مطرح گردیده است. آن گاه نمونه‌هاى خرافات از قبیل: طیره، شانس، طالع بینى مورد بررسى قرار گرفته و بر این نکته تأکید شده است که طیره - فال بد زدن - و نحس دانستن برخى از اشیاء و اعداد و یا زمان‌ها و تحریم برخى از طیبات الهى جزء خرافات است و از نظر شرع تحریم و تقبیح شده است. در پایان، آگاهى، تعقل، ایمان و توکّل بر خداوند به عنوان راه حل‌هاى برون رفت از خرافه گرایى و خرافه باورى معرفى شده است.

ادیان آسمانی والهی برای هدایت وتربیت نسل بشرتوسط انبیاء برای مردم آورده شده اند اما متاسفانه درآمیختن موهومات وخرافات باتعالیم ادیان حقیقی موجب شده که برنامه های آسمانی آنها ازمسیرحقیقی اولیه خودش منحرف ویا به طورکلی متوقف گردد. درطی قرون واعصارمتمادی بجای اینکه بشردرپرتومشعل دین ودینداری درشاهراه هدایت قدم بردارد ودرجادةکمال به پیش رود، براثرغفلت وسهل انگاری های بی شمارخود نسبت به تشخیص حق از باطل، نیک از بد وصحیح از غلط کم کم برخی ازتعالیم حقیقی ادیان درلابه لای مشتی ازخرافات وموهومات ویا آداب ورسوم اجتماعی وافکاروعقاید ملی وسنن باستانی گم گشته ویا ماهیّت خود راازدست داده وبه همین علّت حقایق بزرگ موجود درعمق تعالیمشان از انظارمکتوم مانده است . عنوان پژوهش « خرافه پرستی وخردورزی از دیدگاه قرآن وسنّت » است. آن نوع از خردورزی که قرآن به آن امرفرموده ونیز شیوه های مبارزه ومقابله قرآن باخرافه ها تحقیق و اثبات وتبیین شده است، تمهیدات موضوع به صورتی منطقی ومرتب مستنداً آورده شده اند. خردورزی قرآن درپی سعادت وکمال حقیقی انسان با طرحی عملی وموفّق است، مخاطبان قرآن صاحبان خردند، شیوة خرد ورزی قرآن بی همتا است وبرای همگان مفیدو سعادت آوروکمال آفرین می باشدو خرد ورزی قرآن آینده ای است از حس وتجربه توأم با دیدی ملکوتی به عوالم هستی و دراین بین مهمترین نقش عقل سنجش وفرمانروائی است و خرد ورزی قرآن چون تفّکروتعقّلی صرف نیست لذا وحی مددکاراوست وتامین کننده مواد اصیل تعقل و... با این نوع ازخرد ورزی جایی برای خرافه نیست که خرد ورزی چون روز وخرافه چون شب است واجتماعشان نا ممکن؛ راه علاج خرافه گرائی را قرآن، معرفت افزونی می داند. عقل گرائی قرآن همان روش عملی پیامبر(صلی الله علیه وآله) دررسالت است، دراین پژوهش به تناسب از انواع روشهای سودمند تحقیق چون تحقیق تحلیلی، مقایسه ای، سندی، تاریخی و... بهره گرفته ایم . هدف این بوده است تا نظرقرآن کریم پیرامون خرد ورزی وخرافه زدائی به خوبی تبیین گردد، سابقة عقل گرائی ریشه درتاریخ بشری دارد وهمچنین توجه به این مساله پیدا کنیم که : اسلام به ذات خود ندارد عیبی هرعیب که هست از مسلمانی ماست اما آیا اینکه تحقیقات مدوّنی هست که بتوان به آن استناد کرد؟ باید گفت کمترمنبعی مورد اطمینان وموثقی را می توان یافت که از هرجهت بی عیب ونقص باشد ودرعین حال خرافه پرستی وخرد ورزی را به خوبی تبیین یا تشریح نموده باشدو وامّا آن نوع خرد ورزی که منظورقرآن کریم است باید شروع وآغازش را همزمان با ظهوراسلام ونزول آیات دانست . تحقیق درمورد نظرات این کتاب الهی که جنبة جهانی وادبی دارد نیاز به مقد ّ مات فروانی دارد و همین امرموجب شده است تا امروزه دربسیاری از موضوعات مورد لزوم تحقیق جامعی وجود نداشته باشد، متاسفانه موضوع این رساله از این امرفارغ نیست به هرحال ویژگی کلی این رساله عبارت از بررسی وتحقیق تفصیلی آن است که دربرخی ازمواضع به تجزیه و تحلیل وتفسیرریزامورمنتهی می شود این رساله درسه بخش کلیات، خرافه پرستی وخرد ورزی به تبیین موضوع پرداخته است وآنچه انجام گرفته میسّرنگردیده است، مگربا راهنمائی اهل نظروفرهیختگان علم وادب که دراین میان نقش ممتاز ازآنِ فاضل ارجمندو استاد راهنما جناب آقای علی شکوهی می باشد که از زحمات وتلاشهای ایشان صمیمانه تشکرو قدردانی می نمایم .