جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از جریان های شعری پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مربوط به دوران پایان دفاع مقدس است که با فروکش کردن زبانه های آتش جنگ، شعر حال و هوای خاصی، متفاوت با فضای شعری دوران نبرد و ستیز با دشمن، می یابد. تداعی خاطرات گذشته و ذکر ارزش های فراموش شده برای روشنگری افکار عموم، شاخه ای جدید از «نوستالژی عارفانه» را می آفریند که در ادبیات پیشینه ای نداشته است. این رویکرد تازه از نظر تغییر در عناصر برون متنی، در شمار شعر متعهد قرار می گیرد که در آن تجزیه و تحلیل در نشانه های معنایی نسبت به عناصر درون متنی برتری می یابد. حزن و اندوه ناشی از یادآوری لحظه های شور و رشادت و از خودگذشتگی های حماسه آفرینان دفاع مقدس، حسرت جا ماندن از کاروان شهیدان و دغدغه کم رنگ شدن ارزش ها و سودجویی فرصت طلبان بی درد، از مهم ترین نشانه های معنایی است که در سروده های این دوره نمود و برجستگی می یابد و در نهایت منجر به ظهور گونه ای خاص از نوستالژی ادبی می شود. مثنوی «فصلی از منظومه مرداب ها و آب ها» سروده شاعر دلسوخته، سیدحسن حسینی از همین گونه شعرهاست. در این جستار برآنیم تا با زدن نقبی به دنیای ذهن شاعر، نقدگونه ای بر آن داشته باشیم.

فريد – قادر طهماسبي- از شاعران برجستة انقلاب و دفاع مقدس است. بررسي ، استخراج و طبقه بندي شاخصه هاي بارز و پر بسامد آثار فريد در سه سطح زباني ، فکري و ادبي که تحت عنوان اصالت سبک آثار او در اين رساله مورد تحليل قرار گرفت ، به شناخت بهتر تحولات شعر انقلاب و دفاع مقدس خواهد انجاميد و به شناسايي شاخصه هاي سبکي شعر انقلاب و دفاع مقدس کمک شاياني خواهد کرد. معرفت و شناخت بهتر رويکردها و تحولات شعر معاصر و بارز کردن ويژگيها و ارزشهاي شعر دفاع مقدس در ساية بررسي و تحليل اشعار فريد از جمله اهداف اين رساله است.در اين رساله اشعار فريد در سه دفتر پري ستاره ها – مجموعه غزل – پري بهانه ها – مجموعه مثنوي – و پري شدگان – مجموعه اشعار نيمايي – به طور کامل مورد بررسي قرار گرفت و شاخصه هاي سبکي اشعار او در سه سطح زباني ، فکري و ادبي استخراج شد. در بررسي و تحليل شاخصه هاي سبکي اشعار فريد ،کتاب کليات سبک شناسي دکتر سيروس شميسا الگو و معيار قرار گرفت و نتايج به دست آمده به صورت مشروح با ذکر شاهد و مثال ، همراه با جدول و نمودار توضيح داده شد.سطح زباني به سه سطح کوچکتر آوايي (مشتمل بر موسيقي بيروني ، کناري ، دروني و معنوي ) ، لغوي و نحوي تقسيم شد. کاربرد وزنهاي کوتاه و بحور مشهور ادب فارسي مثل ، رمل ، مجتث ، مضارع ، نقش پررنگ جناس در قافية اشعار ، بسامد بالاي مراعات النظير ، تضاد ، حساميزي در حوزة موسيقي معنوي ، تکرار به دو صورت مرئي و نامرئي ، برجسته سازي واژگاني و... از مهمترين شاخصه هاي سبکي زباني اشعار فريد است. در سطح فکري مي توان کاربرد مفاهيم عرفاني ، «غزل – حماسه» ، مضامين ديني و عاشورايي ، ياد شهدا ، شعر انتظار و... را از برجسته ترين مضامين اشعار فريد دانست.در سطح ادبي نيز کاربرد تشبيهات فشرده مثل تشبيه بليغ ، استعاره ، و تشخيص ، وفور تشبيهات حسي به حسي و عقلي به حسي ، مراعات النظير ، جناس ، تضاد ، حساميزي و تلميح از شاخصه هاي بارز سبکي در سطح ادبي اشعار فريد است.

انقلاب اسلامی ایران به منزله تحولی بنیادین در ارزش ها و اندیشه یک ملت، بی تردید برآمده از سنت دیرینه فرهنگی ما است، زیرا هرگونه دگرگونی در ذهنیت یک جامعه اساسا در جریان پیوسته تاریخی رخ خواهد داد؛ بنابراین باید آن را در تاثیر و تاثری دوسویه دریافت. تغییر در محتوا و مضمون و صورت و قلمروها در انواع گوناگون هنر، اعم از شعر و ادبیات در نتیجه انقلاب، واقعیتی روشن است. بررسی نقش زبان فارسی که زبان و مأوای انقلاب بوده است، در تحقق انقلاب اسلامی و نیز در ترویج ارزش های انقلاب در جهان بسیار اهمیت دارد. پرداختن به این امر در کشورهای حوزه ایران فرهنگی، به دلیل اشتراک ها و پیوندهای فرهنگی، ضرورتی است که باید به آن توجه بیشتری شود. تاکید این تحقیق بر دو کشور افغانستان و تاجیکستان بوده است.در این مقاله پس از نشان دادن اهمیت و وجه ضرورت چنین کاری، با مروری بر پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ایران اسلامی و کشورهای حوزه ایران فرهنگی (به ویژه تاجیکستان و افغانستان)، تلاش شده است از طریق تمرکز بر ادبیات انقلاب به نقش زبان و ادبیات فارسی در ترویج ارزش های انقلاب اسلامی در این کشورها پرداخته شود.