جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحلیل ریخت شناختی به روش ولادیمیر پراپ در حدود 200 حکایت عارفانه از دو کتاب ارزشمند کشف المحجوب و تذکره الاولیا مشخص کرد که در خویشکاری خاص عارفانه ها، که کرامت در جایگاه برجسته و نقطه عطف داستان واقع است، تابع معنای دامنه بیشتری نسبت به گونه های دیگر (عامیانه ها، عاشقانه ها و ...) دارد. با وجود اینکه تعداد نقش ویژه ها محدود است از گوناگونی بسیاری برخوردار است. تنها عامل همسانی در چنین آرایشهای کوچک مقیاس با رنگهای متنوع، جایگاه نقش ویژه هاست؛ همچون قرار گرفتن کدهای رمز در محلهای ویژه در راستای همخوانی با نقطه عطف داستان در این تحقیق، سه حوزه کنش، مشخص شد و تعداد خویشکاریها به 11 رسید که بعضی با آنچه در عامیانه ها وجود دارد، همسان، و بعضی دیگر جدید و خاص عارفانه هاست.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این نوشتار، تحلیل حکایاتی از گرشاسب نامه با به کارگیری روش ریخت شناسی پراپ است. کاربرد این روش، آزمونی برای نظریه ریخت شناسی در نوع ادبی «اسطوره» به شمار می رود. بسیاری از اجزا و کنش های بررسی شده در روایات گرشاسب نامه با روایت شناسی پراپ یکسان است. همچنین با بررسی تطبیقی ساختار حکایات، همگونی هایی در زیر ظاهر آشفته و گوناگون آنها نمایان می شود.

یکی از راه های شناخت ادبیات داستانی کلاسیک فارسی ، بررسی آن با شیوه های علمی نو و اعمال تحلیل های ساخت گرایانه بر روی متون روایی است . نتیجه به کار بستن چنین شیوه هایی ، علاوه بر احیای سنت های ادبی کهن ، شناخت هر چه بیشتر ساختارهای داستانی متون و کشف شگردهای داستان پردازی نویسندگان و نیز تبیین نکات برجسته آثار آنان است . در موردجنبه های گوناگون معناییو بررسی تمثیل های سهروردی ، شارحان و محققانمباحث به نسبت زیادی را طرح کرده اند ، اما در مورد قابلیت های داستانی برخی آثار وی ونیزساخت های داستانی- نمایشی این آثار، به ندرت مطلب در خور توجهی یافت می شود .در این پایان نامه نگارندهنخست ، هشت رسالهفارسی شیخ اشراق را که با محور داستانی تمایز یافته اند برگزیده و سپس به بررسی این هشت داستان جامع و نیز حکایات درونیآن هاپرداختهو با عنایت به عناصر تشکیل دهنده ساختار آن ها ( اعم از تعداد حوادث ، چگونگیرخ دادن حوادث ، اشخاص داستان‌،‌اعمال خرق عادت و جادو ، عناصر مکانی و زمانی و احیانا نتیجه گیری انتهای داستان ) به تفکیک ساختار ها و طبقه بندی آن ها همت گمارده است . شیوه مورد کاربرد ، روشی است که به تسامح می توان آن را ریخت شناسی بر اساس نظریه " پراپ " نامید ؛ سپس الگوهای روایی استخراج گردیدهو حکایات در این الگوها سامان یافته اند . داستان های جامع و حکایات درونی آنها ابتدا بر اساس 31 کارکرد پیشنهادی"‌ پراپ"‌تجزیهو تحلیل شدند و الگوهای آنها استخراج گشت. در بخش های انتهایی هر داستان در این رساله با ترسیم جداول درباره کارکردها والگوهای حکایات بررسی شده سخن گفته ایم. بر اساس الگوهای کارکردی می توان به چند طرح کلی دست یافت که ساختار اصلی این داستان ها را تشکیل می دهند. این طرح ها یا الگوهای اصلی برمبنای نوع های پربسامد داستانها تنظیم شده اند و شامل 4 دسته اند : الف) دور شدن از ملجاء و مآوای اصلی( دوری )ب) فراموش کردن ملجاء و ماوای اصلی ( فراموشی )ج)جستجو برای فهم مساله یا نیل به کمال مطلوب ( جستجو ) د )حضور مداوم شر ( شر )تمام افسانه های جادویی را می توان پس از شناسایی و استخراج جفت های کارکردی شان، در یکی از الگوهای چهارگانه یادشده جای داد. به این طریق ساختار کلی روایت در داستان های فارسی شیخ اشراق به دست می اید. نتایج حاصل از این پژوهش، می تواند به عنوان ماده اولیه در تحقیقات و بررسی های مرتبط با مطالعات علوم انسانی ،از جمله مردم شناسی، جامعه شناسی و روان شناسی به کار گرفته شود. آنچه در این رساله بعنوان ساختارگرایی در نظر گرفته شده است در حقیقت ترکیبی ست از شناسایی عناصر داستان در متون، نیم نگاهی به شکل تمثیلی آنها، بررسی ساخت های روایتی و بررسی نهایی داستان ها بر اساس شیوه های یاد شده در بالا و حاصل کار نشان دادن عناصر داستان در میان مفاهیم فلسفی و عرفانی داستان های فارسی شیخ اشراق است

ماده‌ی مادری از مهم‌ترین فاکتورهای خاکسازی در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌گردد. هدف از این مطالعه، بررسی تأثير مواد مادري متفاوت بـر روي خصوصيات مرفـولوژیکی، فيزيكي، شیمیـایی، کانی‌شناسی و رده‌بندی خاك‌ها و همچنین تأثير نوع ماده‌ي مادری بر روی مقدار و توزیع برخي از عناصر سنگین در پروفيل خاک‌هاي منطقه زاگرس در ايران مركزي است. بدین منظور، هفت نوع ماده مادری شامل گرانيت، بازالت، سنگ‌آهك، شيل، ميكـاشيست، گنيس و آمفيبـوليت انتخاب گردید و در هر نوع ماده‌ي مادري، سه موقعيت مختلف براي حفر و تشريح پروفيل در نظر گرفته شد و از افق‌هاي تمامي پروفيل‌ها و سنگ بستر آنها نمونه-برداري صورت گرفت. سپس، ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و کانی‌شناسی بر روی پروفیل‌های شاهد هر يك از مواد مادري مورد مطالعه قرار گرفت. غلظت کل آهن، مس، روي، سرب و نیکل در افق‌های تمامی پروفیل‌ها تعيين و با حدود استاندارد مقايسه شد. نتايج نشان داد خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك، كاني‌شناسي، رده‌بندي خاك‌ها و ميزان عناصر سنگين، به‌ ميزان قابل ملاحظه‌اي توسط مواد مادري، تحت تاثير قرار گرفته است. اغلب خاك‌ها تنها داراي دو افق A و C بودند و در رده انتي‌سول طبقه‌بندي گرديدند و تنها خاك‌هاي موجود بر روي شيل و گنيس، به دليل وجود افق B، در رده اينسپتي‌سول رده‌بندي شدند رده‌بندي خاك بيانگر اين است كه اكثر پروفيل‌ها در رده انتي‌سول و برخي از آنها در رده اينسپتي‌سول قرار مي‌گيرند. تفاوت در رده‌بندي خاك‌ها از سطح تحت‌گـروه يا فاميل به‌خوبي مشهـود است كه اهميت رده‌بندي خاك در سطوح پايين را براي اهداف مديريتي نشان مي‌دهد. نتايج كاني‌‌شناسي بخش رس نشان داد در همه خاك‌ها و سنگ‌هاي بستر آنها كاني‌هاي كلريت، كائولينايت، كوارتز و ميكا (به جز افق سطحي خاك تشكيل شده بر روي سنگ بازالت و نمونه سنگ شيل) وجود دارد و منشأ آنها در خاك‌ها توارثي است. منشأ اسمكتايت در خاك‌‌هاي حاصل از گرانيت و بازالت، پدوژنيكي و در خاك حاصل از سنگ آهك، توارثي تشخيص داده شد در حالي كه در خاك به وجود آمده از سنگ گنيس، دو منشاء توارثي و پدوژنيكي به‌نظر مي‌رسد. وجود ورمي‌كولايت در خاك به وجود آمده از آمفيبوليت ناشي از به ارث رسيدن از ماده مادري و در خاك‌هاي تشكيل شده بر روي ميكاشيست و شيل به‌دليل تشكيل در محيط خاك مي‌باشد. صرف‌نظر از نوع مواد مادري، ميانگين مقدار عناصر سنگين در خاك‌ها به صورت آهن>روي<مس<نيكل>سرب بود و ميزان مس، در خاک‌های آمفیبولیت، بازالت و میکاشیست، بالاتر از حد استاندارد به‌دست آمد. میزان كل عناصر سنگین در خاک‌های مورد مطالعه به‌صورت آمفیبولیت>بازالت> میکاشیست>گرانیت>سنگ‌آهک>گنیس>شیل بود. مقادير آهن در خاك، بيشترين ارتباط را با مقادير موجود در سنگ و ماده مادري نشان داد. براي تعيين منشأ عناصر سنگين، محاسبه فاكتور غني‌سازي (EF) و مطالعات ايزوتوپي پيشنهاد مي‌شود. در مناطقي كه غلظت مس بالاتر از حد استاندارد است، مطالعه وضعيت اين عنصر در آب و بافت‌هاي گياهي و ارتباط آن با بيماري‌هاي دام و انسان، توصيه مي‌گردد.

ریخت ‌شناسی قصه ‌های عامیانه، در سال 1928 م. توسط فرمالیست روسی «ولادیمیر پراپ» آغاز شد. وی اساس کارش را بر پایه اعمال شخصیت‌ های قصه نهاد و عملا، ساختار صد قصه از قصه ‌های جن و پری روسی را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. تحلیل ساختاری که در حوزه ادبیات فارسی، به‌ تازگی مورد استقبال قرار گرفته است، گامی است در جهت شناخت دقیق ‌تر و همه جانبه تر آثار ادب فارسی. این تحقیق بر آن است که یکی از قصه‌ های مثنوی با عنوان «قلعه ذات الصور» را بر اساس نظریه ولادیمیر پراپ، مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و به الگویی ساختاری موافق با الگوی پراپ دست یابد.

امروزه نقدهای زیادی وجود دارند که بر کارکردهای ساختاری استوارند. ساختارگرایان همواره در پی آن بودند که به الگوهای روایتی مشخص دست یابند تا به کمک آنها، قصه ها و داستان ها را مورد بررسی قرار دهند. از بین آثار به وجود آمده، کار ولادیمیر پراپ از همه مهمتر بود؛ وی با تجزیه و تحلیل قصه های روسی پریان، نموداری شامل سی و یک خویشکاری ارایه کرد و معتقد بود، این الگو را می توان در مورد سایر قصه های عامیانه و حتی رمان ها به کار برد. روش پراپ بعدها توسط محققان دیگر مورد استفاده قرار گرفت و گاهی نقدهایی بر آن وارد شد.شاهنامه فردوسی از جمله آثاری است که در آن داستان ها و داستان واره های فراوانی دیده می شود. از جمله آنها، داستان-هایی است که در آنها دیوان از نقش ورزان اصلی هستند. در این مقاله سعی شد تا نمودار خویشکاری های پراپ و روش ریخت شناسانه وی در داستان های دیوان پیاده شود تا مشخص گردد، نظریه پراپ تا چه اندازه بر این داستانها انطباق دارد. بررسی ها و تجزیه و تحلیل این داستان ما را به این نتایج رسانده است که قصه های دیوان در شاهنامه قابل بررسی با کارکردهای ریخت شناسانه پراپ است و توالی کارکردهای مورد نظر پراپ نیز در این داستانها دیده می شود. حرکت های موجود در این داستانها از نظر موضوع و محتوا، بیشتر از نوع اول حرکت های پراپ یعنی بسط از طریق خویشکاری ( H-Iجنگ و کشمکش) هستند و خویشکاری «طلسم» یا «افسون» در اکثر داستانها حضور دارد. در برخی داستانهای دیوان، بعضی کارکردها تکرار شده اند که این امر علاوه بر تاکید بر اهمیت حادثه ای که رخ می دهد و توانایی های خاص قهرمان، نوعی حالت تعلیق در قصه به وجود می آورد.

هزار و یک شب یکی از متون ادبی چند ملیتی است که زنان در آن حضوری روشن و فعال دارند. قهرمان قصه ها زنی با تدبیر و هوشیار است که با نقل قصه هایی هوشمندانه، پادشاهی خودکامه و مستبد را به پایگاه خودآگاهی می رساند. روند قصه گویی شهرزاد در طی هزار و یک شب و مقایسه مضامین قصه‌ ها با توجه به ریخت ‌شناسی و اجزای سازای آنها نشان می دهد که وی در اجرای این حرکت بشر دوستانه و ایثار در جهت نجات جان خواهران سرزمینش کاملا هوشمندانه قدم گذاشته است. بررسی قصه ‌ها بر اساس همبستگی این سازه ها با یکدیگر کمک شایانی به درک شگردهای قصه گویی شهرزاد نموده است. این پژوهش نشان می دهد که سیر قصه های هزار و یک شب، تکرار دو بخش قصه مدخل هزار و یک شب و یا همان قصه شهریار و برادرش شاهزمان است؛ اما این فرافکنی سیری تکاملی به خود می گیرد؛ بدین ترتیب که بعضی قصه ها بازتاب خیانت زنان (مانند زنان خائن شهریار و شاهزمان)، برخی دیگر قصه ‌گویی یکی از شخصیت های حکایت ها برای نجات جان دیگران (مانند قصه گویی شهرزاد) است. کنشمندی زنان با نشان دادن زنان قدرتمند، مکار و جادوگر در لفاف قصه ها از زبان شهرزاد و یا راویان قصه ها تناسبی هوشمندانه در روند قصه گویی ایجاد می ‌کند و وضعیت زنان بعد از گذشت و هزار و یک شب بتدریج بهبود می یابد. حتی نحوه برخورد شهرزاد و گفتگوهای کوتاه او با شهریار در پایان قصه ها نیز از روندی هوشمندانه برخوردار است که با اصول روانشناسی در درمان بیماران مطابقت می کند.

چگونگی شکل گیری پدیده خواب باوجود تکرار بسیار، همچنان امری پیچیده و شگفت است. به جز محتوای خواب ها فضایی که خواب ها در آن نقل می شوند هم از جهاتی قابل توجه هستند. خواب دیدن و دیده شدن در خواب به عنوان یک سنت در متون صوفیه به دفعات تکرار می شود. در این بررسی سعی کرده ایم با معرفی ویژگی های مکتب های فرمالیسم و ساختار گرایی، روایات خواب را به عنوان داستان هایی کوتاه مورد ارزیابی ریخت شناختی قرار دهیم. خواب های صوفیه بن مایه های داستانی قابل توجهی دارند که به ویژه در تذکره ها و زندگی نامه ها و همچنین در بیان تعالیم صوفیه، نقش مهمی ایفا می کنند. سعی ما بر آن بوده است که نشان دهیم حکایت های خواب از نظر شیوه روایت، دارای یک الگوی معین و تکرارشونده هستند.

نوشتار حاضر، به بازتاب داستان پرندگان «منطق الطیر» عطار در داستان «اسطقس» سیمین دانشور پرداخته است که هدف از این بررسی، مشخص نمودن میزان بهره گیری دانشور از مواریث ادب گذشتگان به منظور تحقق بخشیدن به فضای پست مدرنیستی داستان مد نظر خویش است.نگارنده به منظور نظم بخشیدن مقایسه ای دو اثر، ابتدا عناصر ساختاری هفتگانه ای را در حوزه ریخت شناسی پراپ، البته با اندکی تفاوت، نشان داده و سپس به ارتباط این عناصر با انگاره ها و باورهای اساطیری پرداخته است. با بررسی همانندی دو اثر، مشخص گردید که مبنای اصلی روایات، بر اساس بازگشت به خاستگاه اولیه و منشا اساطیری قهرمان است.این بررسی، حاکی از آن است که داستان «اسطقس»، همانندی بسیاری با داستان پرندگان عطار، از منظر سفر قهرمانان به سوی خاستگاه نخستین و مقوله اساطیری دارد؛ به همین جهت، دانشور توانسته است با چشم داشتن به روایت پرندگان، شالوده داستان خویش را پی افکند.