جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوران زندگانی حضرت امام رضا )ع( ، از مهم ترین دوران های تاریخی اسلام وایران و به ویژه تشیع بوده و به ویژه پذیرش ولایتعهدی مامونعباسی خلیفه ی وقت توسط امام )ع( همواره باعث مباحث بسیاری ما بین متفکرین و دانشمندان تشیع و تسنن گردیده است. ، لکن با نگاهیدقیق و همه جانبه نگر به وقایع زمان حیات آن حضرت و اوضاع و احوال نا بسامان حکومت مامون ملاحظه می گردد که آن بر خلاف میلخودشان به این امر تن دردادند. و پس از سرباز زدن از پذیرش ولایتعهدی درنهایت با تهدیدات جدی مطروحه از طرف حکومت به آن تندادند . از طرفی می بینیم آن حضرت از تهدید پیش رو به سان فرصتی مغتنم بهره جسته و از آن برای کاشتن بذر تشیع و اشاعه ی تفکر و بینشمذهب اهل بیت )ع( استفاده ی فراوان نمود به طوری که تظاهرات این استقبال را در وقایع مربوط به ورود تاریخی امام رضا )ع( به نیشابور،دعای باران و نماز عید فطر توسط ایشان می توان مشاهده نمود و مامون وقتی ملاحظه نمود که نه تنها به اهداف خودش از تفویض ولایتعهدیبه آن حضرت نرسیده است ، بلکه این موضوع پایه های حکومتش را مورد تهدید قرار داده است به فکر حذف فیزیکی امام رضا)ع( افتاد وایشان را به دنبال قتل فضل بن سهل به شهادت رساند.اثرات حضور امام رضا )ع(ومهاجرت تاریخی ایشان و مناظرات علمی آن حضرت با روسای مذاهب و دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان عاملبسیار مهمی در تکوین و حفظ و صیانت از ارزش های اصیل اسلامی و شیعی بوده است که تاکنون اثرات آن پا برجا می باشد.کلید واژه : مصلحت روشن اندیشی دینی امام رضا

طرح «کیستى» ما نتیجه زندگى اجتماعى انسان‏ها و بودن در متن یک موجودیت مشترک است که بر اساس آن، افراد درصدد فهم جایگاه و موقعیت خویش بر مى‏آیند. هویت، مکانیزمى است که بیشتر به صورت شکلى از آگاهى متبلور مى‏شود و در جامعه، نوعى انسجام و همبستگى ایجاد مى‏کند. هویت همان معنادارى در دو سطح فردى و اجتماعى است که کنش‏گران اجتماعى را قادر مى‏سازد تا به پرسش‏هاى بنیادى معطوف به کیستى خود، پاسخى مناسب و قانع کننده بدهند. افراد یک جامعه بدون برخوردارى از چارچوب‏هاى مشخص هویتى، امکان برقرارى ارتباطى معنادار و مستمر را با یکدیگر نخواهند داشت. هویت در این معنا عبارت است از فرایند معناسازى بر اساس یک سرى ویژگى‏هاى فرهنگى یا مجموعه به هم پیوسته‏اى از ویژگى‏هاى فرهنگى که بر منابع دیگر اولویت داده مى‏شود. در واقع، سیاست‏هاى معطوف به هویت تلاش مى‏کنند تا بر پایه مبانى و ساختارهاى هویت سیاسى و اجتماعى، و از طریق تعهد و مشارکت سیاسى، زمینه را براى بسیج و تجهیز اجتماعى فراهم آورند. از این رو تلاش مى‏کنند تا به منافع هویت‏هاى موجود از طریق تحکیم و تثبیت فرایند هویت‏یابى آن‏ها در ارتباط با گروه‏ها و جوامع دیگر توجه کنند. این امر مى‏تواند موجب پرورش و تقویت هویت سیاسى و همبستگى اجتماعى شود.

یکی از مسایل مهم در فهم ساحت اجتماعی، سخن گفتن از روش است. تا تحولی در عرصه روش شناسی رخ ندهد، جهشی نیز در تولید و آفرینش جدید و متفاوت در حوزه علوم اجتماعی اتفاق نخواهد افتاد. پژوهش حاضر درآمدی است به معرفی روشی جدید در ساحت علوم اجتماعی، البته در سطح خردترِ مفهوم شناسی، تا گامی در جهت نیل به هدف مورد نظر برداشته شود. پرسش اصلی متن حاضر را می توان اینگونه بیان نمود: چگونه توان فهم نسبت به یک مفهوم حاصل می شود و چگونه آن مفهوم برای ما معنادار می شود؟ به عبارت دیگر روش شناسی شناخت یک مفهوم در حوزه علوم اجتماعی چگونه باید باشد؟ بر این اساس با بهره گیری از آموزه های ویتگنشتاین متاخر، اولا مقوله ای بسیار مهم در ساحت علوم اجتماعی یعنی متدولوژی مفهوم شناسی که عموماً نسبت به آن بی توجهی می شود، مورد بحث قرار می گیرد، چرا که عموماً پژوهشگران علوم اجتماعی مفاهیم را آن گونه که باید معنا کنند، معنا نمی کنند و از این رو دچار اختلالی زبانی به نام «فروکاستگی مفهومی» می شوند. ثانیا سعی شده بواسطه معرفی روش و قالبی نو، تحت عنوان «فروکاستگی پدیدارشناسانه»، مسیری جدید جهت فهم و معنابخشی واژگان تاثیرگذار در حوزه های مختلف علوم اجتماعی پیشنهاد شود. در نهایت نیز این روش به عنوان نمونه در مورد مفهوم سیاست در شبکه مفهومی- زبانی اندیشمندان مسلمان مورد بررسی قرار گرفته است، تا به صورت عملی نیز روش فروکاستگی پدیدار شناسانه پیاده شود.

«سیدقطب الدین محمد نیریزی شیرازی» از مهم­ترین و تأثیرگذارترین اندیشمندان سیاسی اواخر دوره صفویه است که متأسفانه تا کنون از اندیشه­های سیاسی وی، غفلت شده است. به نظر می­رسد یکی از دلایل غفلت از اندیشه های سیاسی «نیریزی»، جایگاه رفیع وی در تاریخ عرفان شیعی و بیشتر نگاه به این بُعد او باشد. ما در این مقاله به اندیشه­های سیاسی نیریزی به مثابة یکی از نمایندگان اصلی اندیشة سیاسی ـ عرفانی در ایران می­پردازیم و اثبات خواهیم کرد که نیریزی، چگونه از مبانی عرفانی و شرایط اجتماعی دوران صفویان در آخرین سالهای حکومت این خاندان، سنخی از اندیشة سیاسی را عرضه می­کند؛ سنخی که دارای دو رکن اساسیِ مبانی دینی و قواعد مبتنی بر حقوق مردم است.

دو مقوله عرفان و سیاست در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها و جوامع مهم و موثرند و هرکدام از این دو طرفداران و مخالفان خاص خویش را دارد. با عنایت به اینکه در اذهان، عرفان بیشتر بعد معنوی و اخروی تلقی می شود و سیاست قدرت خواهی و دنیا طلبی را متبادر می سازد این سوال مطرح است که چه ارتباط و نسبتی بین عرفان به معنای روش شهودی برای وصول به حقیقت از طریق مجاهده و ریاضت و سیاست به معنای کسب قدرت برای اداره و تدبیر جامعه و حکومت وجود دارد؟ در پاسخ نظریات تباین، هم پوشانی وحدت عرفان و سیاست ارائه شده است. در این مقاله سعی شده تا با مطالعه و توصیف و تحلیل منابع مربوطه به بررسی و ارزیابی هر یک از دیدگاه های مذکور پرداخته و نظریه صحیح ارائه گردد. به نظر می رسد صاحبان نظریات تباین و هم پوشی دچار خلط بین تصوف فرقه ای و خانقاهی با عرفان ناب ثقلینی گشته و با چنین فرض های اشتباهی به بحث و نتیجه گیری آن پرداخته اند، درحالی که عرفان برآمده از جهان بینی خالص توحیدی منافاتی با شریعت و سیاست الهی نداشته همه آن ها تحت تکلیف بندگی برای وصول به حقیقت و کمال قابل جمع می باشد.

بدون تردید، انقلاب ایران در پایان دوران گذار از تجربه های پیشین جهانی و آغاز تجربه های جدید در مناسبات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی انسان قرار دارد. بارزترین شاخص این تجربه جدید، بازگشت به باورهای دینی و تاکید بر معنویت و معنابخشی روابط انسانی فارغ از پذیره معمول جهانی است و این همان بنیان فکری انقلاب ایران به شمار می رود که قادر است نحوه زیست، تفسیر جهان و فهم متفاوتی از عرف موجود جهانی را به انسان امروزی بیاموزد. درک صحیح این بعد انقلاب ایران مستلزم فهم فرایند بازسازی و تجهیز مفاهیم درون دینی در روند تاریخی پیش از آن است که در جهت تجدید حیات دینی صورت پذیرفته است. در چنین راستایی در چند دهه پیش از انقلاب اسلامی رویکرد نوینی در ادبیات فکری شیعه در باب مقولاتی چون نسبت دین و سیاست، انتظار فرج، تقیه، جهاد و شهادت شکل گرفت که در پرورش ذهنی و تغییر نگرش به سوی قبول یک تحول بنیادین بر اساس دین نقش اساسی ایفا کرد. اندیشوران شیعی در این دوره به این نتیجه رسیدند که محتوای اندیشه شیعه قابلیت لازم برای ارایه یک الگوی مطلوب سیاسی و اجتماعی و بازیابی دینی در عصر جدید را داراست ولی برخی از پذیره های سنتی یا تفسیر هایی از آن مانع ایفای چنین نقشی است. مقاله حاضر در صدد است تا این کوشش فکری را در چارچوب های اشاره شده بررسی و تجزیه و تحلیل کند. کوششی که به نحو موفقیت آمیزی از انزوای اسلام در جهان زیست خود و در شرایط نوین جهانی ممانعت کرد.

این رساله مشتمل بر هشت فصل است . در فصل اول، تقسیم بندی علوم و تعیین جایگاه سیاست شرح داده شده‌است . درفصل دوم، اخلاق و ارتباط آن با سیاست مورد بحث قرار گرفته. در فصل سوم، تدبیر منزل و ارتباط آن با سیاست بررسی گردیده . در فصل چهارم، تعریف‌سیاست و سیاست از دید فلاسفه یونان مدنظر بوده . در فصل پنجم، سیاست از نظر فارابی تشریح گردیده‌است . در فصل ششم، آراء سیاسی شیخ‌الرئیس ابن سینا تشریح گردیده، در فصل هفتم، سیاست از دیدگاه خواجه نصیرالدین بررسی شده و در فصل هشتم، مشورت از دیدگاه‌شیخ‌الرئیس و مقایسه آن با آراء خواجه نصیر توضیح داده شده‌است .