جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسماعیلیان نخستین پس از مرگ اسماعیل بن جعفر، نص امامت را بر فرزندش محمد نهادند و از امامیه جدا شدند؛این جماعت پس از چند قرن موفق شدند؛خلافتی شیعی را در سال 297ه از مغرب به بار نشاندند و در سال 358ه فاتحانه مصر را تصرف کرده و دامنه نفوذ دولت شیعی اسماعیلی مذهب را تا مغرب،یمن،شام،ایران،عراق و حتی هند بگسترانند، رسمی شدن کیش اسماعیلیه نخستین، نتیجه عزیمت فرهنگی فاطمیان به مصر بود.در طی تاریخ فرهنگی دولت فاطمیان، مجموعه‌ای از آیین‌ها و مراسم مذهبی شکل گرفت که بی‌تاثیر از مذهب تشیع نبوده است؛انان نیز مانند هر دولت شیعی مذهب رسوم و آیینی را در دوره‌های زمانی خاص برگزار می‌کردند که پاره‌ایی از آن‌ها در ردیف آیین‌های دینی قرار می‌گیرد وپاره‌ایی دیگر از این مراسم مربوط به فرهنگ و تمدن مصریان بود.این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده و برآن است تا با بررسی روند تصرف مصر توسط فاطمیان،سیاست های مذهبی خلفایش و معرفی مراسم و آیین‌های مذهبی و بومی، به تأثیر مذهب اسماعیلیه بر این مراسم و آیین‌ها بپردازد.واژگان کلیدی: اسماعیلیه- فاطمیان- آیین- سیاست مذهبی

به دنبال سقوط حکومت هخامنشی ( 330 ق م ) ولایت پارس اهمیت پیشین خود را از دست داد . این منطقه در اختیار حکومت های محلی قرار گرفت. شاهان محلی با حفظ بیشتر رسم های کهن، این سرزمین را اداره می کردند. مسیحیان در عصر اشکانیان حضور داشتند و نه تنها در منطقه ادسا(Edessa) جایی که بعدها یکی از بزرگترین پایگاه های دین و مرکز فرهنگی مسیحیان شد سکونت داشتند بلکه تقریبا در آغاز سده دوم بهآدیابن (Adiaben) که پیشتر مرکز تجمع یهودیان بودند وارد شدند و از زمان فرمانروایی شاپور یکم مسیحیان در ایران پراکنده شدند و سیاست دینی اعمال شده توسط شاپور همراه با تسامح و تساهل دینی بود. با سپری شدن زمانی کوتاه کرتیر، روحانی برجسته و منتقد ساسانی مسیحیان را تحت پیگرد و آزار جدی قرار داد و بهرام دوم پادشاه ساسانی که کرتیر بر او نفوذ زیادی داشت به توصیه همین روحانی پرقدرت فرمان تعقیب و کشتار مسیحیان را صادرکرد. به موجب فرمان میلان در 313م مسیحیت به عنوان دین رسمی در امپراطوری روم تثبیت شدو کنستانتین به موجب این فرمان به تعقیب و آزار مسیحیان در روم خاتمه داد. در ایران دوره ساسانی در زمان شاپور دوم آزار و کشتار مسیحیان از سر گرفته شد. در زمان اردشیر دوم جانشین وی، تسامح دینی دوباره به وجود آمد. جانشیان شاپور از همین سیاست تسامح و تساهل دینی استفاده می کردند .یزد گرد یکم و بهرام پنجم به مسیحیان ساکن ایران آزادی مذهبی اعطا نمودند .یکی از دشوارترین دوره های زندگی عیسویان در ایران زمان سلطنت یزدگرد دوم بود که مجددا بدرفتاری با مسیحیان آغاز شد . این پادشاه به توصیه وزیر خود مهرنرسی به آزار مسیحیان همت گماشت .موقعیت مسیحیان در زمان خسرو یکم (انوشیروان) به مراتب بهتر شد و خسرو تعصب دینی نداشتو به مسیحیان اجازه اجرای مراسم و تاسیس کلیسا را دادهودر زمان خسرو دوم ( پرویز ) نیزمسیحیان ایراندر کمال آرامش و آسایش زندگی می کردند . تنها محدودیتی که داشتند این بودکه اجازه تبلیغات دینی به آنان داده نمی شد . به رغم رقابت پنهان میان دستگاه دینی و دولت اساسا جهان بینی ومنافع اصلی مشترکی داشتند.دولت معمولا از دستگاه های دینی ، پشتیبانی می کرد .بارها به تحریک دستگاه دینی به تعقیب و آزار اقلیت های دینی (یهودیان، مسیحیان و بودائیان) پرداخت .

مصلحت در اندیشه و عمل شیعیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در سیره و رفتار عملی امامان معصوم نیز عنصر مصلحت و مقتضیات زمان و مکان دور از توجه آنان نبوده است. پس از رحلت نبی اکرم اختلافات و بدعتهایی در دین بوجود آمد که خود منشاء بروز اختلافات دیگری شد. در این میان امام علی و امامان حسنین، مصلحت را در اجرای سیره رسول و برخورد با دین ستیزان بر هر چیزی حتی حق خود در امر خلافت و حکومت مقدم می شمردند. به نظر می‌رسد عنصر مصلحت را ایشان در تمام امور زندگی و در فعالیتهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از نظر دور نداشته اند. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی می‌کوشد تاعنصر مصلحت را در سیره سه امام نخست شیعه مورد بررسی و زمینه های آنرا مورد واکاوی قرار دهد.

در عصر امامت امام سجاد(ع) چهار قیام مهم در دو منطقه حجاز و عراق رخ داد. این قیامها به طور مستقیم وغیرمستقیم تحت تاثیر قیام امام حسین(ع) قرار داشتند.قیام حره در سال 63 هجری اولین واکنش جهان اسلام نسبت به شهادت حسین بن علی(ع) بود.در این قیام مردم مدینه از بیعت با یزید سرباز زدند و امویان را از شهر اخراج کردند. یزید، مسلم بن عقبه مری را در رأس سپاهی به مدینه فرستاد و مسلم در واقعه معروف به واقعه‌ی حره بر مردم مدینه پیروز شدواز باقی مردم به عنوان بردگان یزید بیعت گرفت. دومین قیام توسط توابین کوفه شکل گرفت.این گروه از بی‌وفایی و پیمان‌شکنی خویش توبه کردند و در اندیشه قصاص قاتلان امام حسین (ع) بر آمدند.آنان در ربیع الآخر سال 65 هجری با مرگ یزید و سستی امور حکومت اموی به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی، قیام خود را آشکارکردند و با گروه‌ کثیری از سپاهیان اموى در منطقه عین الورده درگیر شدند و در این جنگ تعداد زیادی از آنان به همراه سلیمان‌ بن‌صرد به شهادت رسیدند. پس از شکست توابین، مختار بن ابی‌ عبید ثقفی با کسب حمایت محمد بن ‌حنیفه و دیگر شیعیان، جنبشی دیگر را برای قصاص قاتلین حسین(ع) بر ضد امویان سامان داد. وی پس از تصرف کوفه و تثبیت نسبی قدرتش، به قصاص قاتلان امام حسین(ع) پرداخت. به همین علت اشراف قبایل کوفی، امویان و مصعب ‌بن ‌زبیر درصدد جنگ با او بر آمدند و در دو نبرد «مذار» و «حروراء» بر مختار و همراهانش غلبه یافتند و با قتل مختار بر کوفه مسلط شدند. آخرین قیام مورد بررسی قیام عبدالله بن زبیر می‌باشد. عبدالله بن زبیر با بهره گیری از شرایط زمانی به وجود آمده پس از فاجعه کربلا و حمله و هتک حرمت به مکه و مدینه، دعوی خلافت کرد و در فاصله سال‌های 63تا73هجری به عنوان خلیفه بر بخش-های وسیعی از جهان اسلام حکم راند. به طوری که دراین زمان دو خلیفه زبیری و اموی یکی در حجاز و دیگری در شام حکومت می‌کردند. سرانجام این قیامبا اقدامات گروههای مخالف این خاندان و اشتباهات تاکتیکی و سیاسی ایشان و شرایط زمانی خاص این دوره به شکستعبدالله بن زبیر از حجاج بن یوسف ثقفی انجامید وحجاز تحت حاکمیت بنی امیه در آمد. کلمات کلیدی: امام سجاد(ع)، قیام حره، قیام توابین، قیام مختار،قیام عبدالله بن زبیر

اين رساله با موضوع ويژگي هاي اجتماعي - فرهنگي شيعه در عصر غيبت صغري درصدد تبيين و تشريح دقيق تر اوضاع اجتماعي - فرهنگي شيعه در آن عصر با استفاده ازمنابع كهن و اصيل و معتبر از آن جمله كتاب كمال الدين و تمام النعم ة، شيخ صدوق والغيبة، شيخ طوسي، اصول ك افي، كليني المقالات و الفرق، سعد بن عبدالله اشعري، تاريخيعقوبي، احمد بن ابي يعقوب، تا ريخ طبري ، محمد بن جرير طبري، الكامل في التاريخ ، ابناثير، مقاتل الطالبيين، ابوالفرج اصفهاني با روش مطالعه كتابخانه اي و كنكاش در آثاردانشمندان صاحب نظر م يباشد.اين رسا له با هدف شناخت جهات مختلف اوضاع اجتماعي - فرهنگي دوران غيبتصغري به سوالات اساسي زير پاسخ دهد.نقش امام مهدي (عج) و نواب خاص آن حضرت براي عبور از بحران خط ي ر دورانغيبت صغري چگونه بوده است؟مشكلات و مسائل اجتماعي- فرهنگي شيعه در آن عصر چه بوده است؟خلفاي عباس ي فشار و اختناق بي سابقه اي بر جامعه به ويژه نسبت به شيعيان حكمفرماكردند.در عصر غيبت صغري شيعيان در شهرهاي مختلفي زندگي مي كردند . اما در شهربغداد بخاطر حضور نائبان خاص حضرت مهدي (عج) نوعي مركزيت علمي و اجتماعيبراي جامعه شيعه پديد آمد . خاندان ها و شخصي ت هاي علمي شيعي در گسترش مسائلاجتماعي و فرهنگي تشيع نقش بسزايي داشتند و با تمام توان در مقابل هجوم فرهنگي وشبهات كلامي و فقهي گروه هاي مخالف ايستادند؛ گسترش نفوذ عالمان در بين شيعيان،يكي از عوامل بسيار مهم عبور شيعه از بحران غيبت امام معصوم بود.جامعه ي شيعه كه در آغاز غيبت صغري به سبب جو سياسي حاكم دچار وضعيتدشوار و بحراني گرديد با تدبير و عملكردهاي آگاهانه امامان و عالمان شيعه از ايناوضاع نابسامان رهايي يافت.

رویارویی پیوسته و فراگیری که حیات انسانی را در دوره جدید، صورت بخشیده این پرسش را بار دیگر با جدّیت مطرح نموده است که رابطه کارگزاری انسان با وقوع گریزناپذیر حوادث چگونه است؟ در واقع آنچه که رخ نموده و می‌نماید و کلیه عواملی که در متن و فضای حیات انسانی وجود دارند، آیا بیانگر فاعلیت انسان در ساختن و پرداختن تحولات جوامع هستند یا خیر؟ آیا تاریخ، قتلگاه اراده‌های آدمیان است و یا عرصه و پهنه تجلی اراده‌ها؟ به نظر می‌رسد اگر بخواهیم سیاست را فراتر از تنظیم روابط میان انسان‌ها و مجتمع‌های انسانی درک نماییم و تاریخ را چیزی جر ترتیب و توالی رویدادها بدانیم؛ در این صورت نیازمند نظرگاهی انتقادی در خصوص رابطه تاریخ و سیاست و به عبارتی نقش اراده آدمیان در تحولات جوامع خویش هستیم. چنین افق و نظر گاهی تنها با مدد وحی و آموزه‌های ادیان الاهی قابل دسترسی است که حکیمانه، هم سرنوشت و هم اراده را در چارچوبی قابل ادراک و عبرت آموز آموزش می‌دهند. مروری بر آرای متفکرانی چون ماکیاولی، مونتسکیو، کنت، مارکس و فوکو نیز نشان می‌دهد که رابطه تاریخ و سیاست نیازمند بازاندیشی در پرتو روشنگری‌های دین (الاهی) می‌باشد.

این مقاله متکفّل اشاراتی در باب نسبت «مدرنیته» و «مطالعات دینی» است. بدین منظور ضمن بحثی دربارة مفهوم «دین» در «مطالعات دینی» جدید، از داعیة علمی بودنِ مطالعات دینی جدید و نیز نوع زبان و اهمیت تاریخ در این مطالعات سخن می‌رود و تلویحاً به تمایز مطالعات دینی جدید با آن‌چه در سنّت الهیات، کلام و علوم دینی خوانده می‌شد، نیز اشاره می‌شود.

اول، فلسفه‌های علوم خاص، پرسشها و پاسخهایی خاص دارند. فلسفة زیست‌شناسی نیز از این قاعده مستثنا نیست. دوم، در جامعة فلسفی ما پرسشها و پاسخهایی مطرحند که فلسفة زیست‌شناسی به هر دو می‌تواند کمک کند. و سوم فلسفة زیست‌شناسی پرسشها و پاسخهایی جدید هم مطرح می‌کند. در این مقاله به برخی از مباحث هر سه دسته اشاره شده است. ارسطو، مسلمانان، نظریة تکامل در قرن نوزدهم و دو مسأله در قرن بیستم، برای این مقصود انتخاب شده‌اند.