جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این جستار در صدد آن است تا پاسخی برای دو پرسش مهم در باب مسأله وجه مشترک در اموری مانند عرفان، که دچار تنوع مصداقی و مفهومی زیادی اند، بیابد: یکی این که آیا امکان معرفی وجه یا مفهوم مشترک معنادار در این گونه امور هست یا نه؟ دوم این که اگر هست چگونه می توان به این مفهوم دست یافت؟ این امر می تواند مبنای مفاهمه بر سر این گونه موضوعات را فراهم آورد برای این کار، عرفان را به عنوان یکی از بارزترین مصادیق این گونه امور برگزیده و هفت فرض در پاسخ به پرسش نخست مطرح و آن ها را با مدل هایی عینی توضیح داده و سپس نقادی کرده است. این هفت فرض، شامل طیفی است که از نظریه های اشتراک در ذات طبیعی شروع می شود و به نظریه اشتراک لفظی صرف ختم می گردد، این مقاله آن فرض را که به وجود نوعی اشتراک معنوی عرفان ها در ذات اسمی می انجامد تأیید و با مدل معروف فیل شناسی در تاریکی، اما با ملاحظات و قیودی خاص، تبیین می کند. بر اساس همین مدل، در پاسخ به پرسش دوم، راه رسیدن به این مفهوم یا وجه مشترک را تحلیل پدیدارشناسانه توصیف ها و تنوعات عرفان با تکیه بر فهم اجمالی و بسیطی که از این گونه پدیده های تجربی مفروض کرده است می داند.

نظریه «وحدت وجود» که از جانب عرفا مطرح شده به علت دور از عقل بودن و نیز مخالفت با بعضی از ظواهر متون مقدس، مورد انتقادهای فراوان قرار گرفته است. جمعی از طرفداران این نظریه برای کاستن چنین انتقادی آن را به «وحدت شهود» تأویل کرده‌اند و آن را بیشتر مقوله‌ای «معرفت شناختی» دانسته‌اند تا «وجود شناختی». مقاله حاضر بر آنست تا این بحث را از دیدگاه دو عارف بزرگ مسلمان و مسیحی، یعنی ابن عربی و اکهارت مورد بررسی قرار دهد و نیز نشان دهد که تمایز بین «وحدت وجود» و «وحدت شهود» با مبانی عرفا سازگار نیست و نزد آنان این دو یک چیز بیشتر نیستند. هم چنان که بین «ذهن» و «عین» نیز چنین تمایزی را قائل نیستند.

در این تحقیق ابتدا حقوق و تکالیف متقابل والدین و فرزندان از دیدگاه قرآن و روایات بررسی شده و آنگاه از روش های تربیتی اسلام سخن رفته و با روش های روان شناسی جدید مقایسه گردیده است. در ادامه پیامدهای عدم رعایت حقوق متقابل توسط والدین و فرزندان بیان شده است

در این پژوهش روایات تفسیری دو تفسیر نور الثقلین و الدرالمنثور مربوط به جزء بیست و سوم قرآن کریم حاوی سوره های یس، صافات، صاد و زمر استخراج شده و برداشت های فقهی و کلامی مفسران شیعی و سنی از آنها بررسی شده است. این روایات مستند به رسول خدا(ص)، صحابه، تابعین و اهل بیت پیامبر(ص) است

در این پایان نامه روایات مشترک دو تفسیر نور الثقلین و الدر المنثور در جزء بیست و شش قرآن کریم استخراج و بررسی شده است. این جزء مشتمل بر سوره های احقاف، محمد، فتح، حجرات، ق و ذاریات است

بررسی هماهنگی عقل و نقل در مسأله توحید از دیدگاه ملاصدرابه کوشش فاطمه زارع یکی از مسائلی که از دیرباز مورد توجه محققین و اندیشمندان واقع شده است رابطه عقل ودین و نسبت میان این دو می باشد ،دراین خصوص، آن چه کانون توجه نگارنده قرار گرفته است دیدگاه ملاصدرا دربارهنحوه سازگاری عقل و دین در مسأله توحید است که آیا از دیدگاه وی این دو مقوله با یکدیگر در تعارض بوده، و یکی دیگری را برنمی تابدیا چنین نیست؟ لذا، پرسش اصلی تحقیق چنین است که؛ در یکی از مهم ترین اصول ادیان توحیدی که همان اصل توحید است هماهنگی عقل و دین از منظر ملاصدرا چگونه می باشد؟ در این تحقیق،طی شش فصل، و با روش توصیفی _تحلیلی به موضوع مذکور از دیدگاه حکمت متعالیه ملاصدرا پرداخته ایم به این ترتیب که پس از فصل کلیات آرای متکلمان و حکیمان را آورده ، پس از فراهم شدن شناخت کلی از مبحث ، آرای صدرا در زمینه عقل و دین در مراتب توحید را به طور مجزا موردفحص و بررسی قرار داده، و هر یک از شاخه های اصلی آن یعنی توحید ذاتی ،توحید صفاتی، توحید افعالی و توحید عبادی را از دریچه عقل و دین و با نگاه ملاصدرا به بحث نهاده ایم. نتیجه این که؛ ملاصدرا با حساسیت تمام در هماهنگی عقل و دین کوشیده و در این زمینه ضمن آن که در کتاب های فلسفی خویش از آیات و روایات بهره گرفته، و از شعاع نور کلمات معصومان (ع) روشنی یافته، در تفسیر ها و شرح هایی که بر قرآن و روایات نوشته است از نور برهان و فلسفه خویش نیز مدد جسته، و فهمی هماهنگ با اندیشه های متقن فلسفی خود ارائه نموده است.می توان گفت رویکرد ملاصدرا در گزینش آیات و روایات مناسب بحث، بار عقلی داشتن و تفسیر فلسفی برتافتن هر یک از شواهد نقلی است کلید واژگان: عقل، دین،اصل توحید، ملاصدرا، توحید ذاتی، توحید صفاتی، توحید افعالی، توحید عبادی، قرآن ، حدیث

شناخت نفس انسان و حیات پس از مرگ از مقولاتی است که نقش به سزایی در زندگی انسان‌ها دارد. از آنجا که رابطه‌ی این دو مقوله از قبیل رابطه‌ی غایت و ذی غایت و مسیر و منتهاست، لذا در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند. پژوهش حاضر در صدد بررسی رابطه‌ی این دو مقوله در اندیشه‌ی ملاصدراست. بدین ترتیب که پس از گذری اجمالی بر نفس شناسی متقدمین، نفس شناسی ملاصدرا و نظریات بدیع ایشان مطرح، بررسی و بعضاً نقد می‌شود. نتیجه‌ی این تلاش رسیدن به نفس شناسی متفاوت ملاصدرا با عناصری چون سعه ی وجودی و تعریف ناپذیری نفس انسانی، عدم انحصار تجرد، در تجرد قوه‌ی عاقله، عدم ثنویت نفس و بدن، قدرت نفس انسانی در خلق صور یا امور خارجی در صورت کمال نفس، بدون نیاز به ماده‌ی قابل و صرفاً به واسطه‌ی جنبه‌ی فاعلی و تکامل ذات و جوهر انسان به موازات تکامل ادراکات خواهد بود. سپس به بررسی معاد شناسی صدر المتالهین می‌پردازیم که ثمره‌ی آن با توجه به تحولات بنیادین نفس شناختی، اثبات معاد جسمانی با بدنی غیر عنصری، پاسخ گویی به شبهات معاد جسمانی، برهان آوری قاطع بر بطلان تناسخ، حل مشکل حشر نفوس ناقص و متوسط، اثبات حشر برخی حیوانات، تبیین خرد پذیر بسیاری از آموزه های مربوط به معاد خواهد بود و در پایان به کیفیت ارتباط این دو مقوله پرداخته شده است.

«همانستی خدا و نفس» مضمونی كليدی دربعـد وجودشـناختی الهيـات سـلبی _ بـه منزلـه رويكـردی پر رونق درالهيات عرفانی و در الهيات جديد _ است. درمقاله پيش رو ابتدا مقصود از تعبير «همانـستی خدا و نفس» مطرح و پس از طرح وتـشريح جنبـه غيـرمخلـوق نفـس، سـه رويكـرد عمـده مولانـا و اكهارت در خصوص امكان همانستی _ يعنی «امكان همانستی ذات نفس و ذات خدا»، «تبـاين خـدا و نفس» و«همانستی درعين اختلاف» _ بررسی می شوند. درپايان مقاله نيز در خصوص امكـان رسـيدن به نظر نهايی مولانا و اكهارت درباره امكان همانستی خدا و نفس مطالبی ارائه می شود.

چکیدهبررسی اسماء و صفات الهی در قرآن کریم و روایاتبه کوشش :زهرا محب‌پورحقیقیهدف از این پژوهش شناخت اسماء و صفات الهی بر مبنای قرآن و حدیث، بررسی آماری میزان تکرار آن‌ها در قرآن کریم و اعتبارسنجی دلالی برخی روایاتی که موضوع اصلی آن‌ها اسماء خداوند متعال است، به‌واسطه-ی عرضه‌ی آن‌ها بر قرآن، می‌باشد. بدین منظور در فصل نخست این رساله به مقدمه، اهمّیّت، هدف، روش، سوال‌های تحقیق و همچنین تعریف اسماء و صفات الهی و مهم‌ترین تقسیمات آن که عبارتند از : صفات ذاتی و فعلی، ثبوتی و سلبی، حقیقی و اضافی و مبحث توقیفیّت یا عدم توقیفیّت اسماء خداوند ونیز توضیحاتی در مورد دعای جوشن کبیر و روایت اسماءالحسنی پرداخته شده است. لازم به ذکراست که درباب توقیفیّت اسماء الهی نتیجه این شد که دلیلی بر توقیفیّت اسماء خداوند وجود ندارد، یعنی می‌توان اسم‌های نیکو و منزّه از نقصی را که در شرع ذکر نشده، بر او جلّ‌وعلا اطلاق نمود؛ اما از باب احتیاط و ادب بهتر است که در مقام تسمیه، خداوند سبحان به اسمائی خوانده شود که در قرآن و روایات مطرح شده‌اند. در فصل دوم اسماء، صفات و افعالی که در قرآن کریم ودو حدیث مذکور به خداوند سبحان نسبت داده شده، استخراج گشته و به ترتیب حروف الفبا در 565 مدخل ذکر شده-اند؛ در هر مدخل نیز مفهوم‌شناسی مختصر و میزان فراوانی اسم، فعل، شبه‌فعل و موارد مرتبط دیگری که در قرآن کریم از یک مصدر برای خداوند متعال مطرح شده، بیان گردیده است. در فصل پایانی نیز همه‌ی این موارد در جدولی، براساس میزان فراوانی، گرداوری شده و تحلیل‌ها و مقایسه‌هایی صورت گرفته است.برمبنای نتایج بدست آمده، در میان مجموع اسماء، افعال و شبه‌فعل‌ها، اسم جلاله‌ی «الله» با 2816 بار تکرار دارای بیش‌ترین فراوانی و ربوبیّت: 965، رحمت :514، علم: 317، عذاب : 289 و مشیّت الهی :204، در مرتبه‌های بعد قرار گرفتند. در بین اسماء خداوند نیز پس از اسم الله، اسم‌های الرّب :964، الرحیم :226، الرحمن :168، الغفور و الحکیم : 91، بیش‌ترین میزان تکرار را داشته‌اند. در مقایسه‌ای هم که بین اسماء و تعبیرات دعای جوشن کبیر با قرآن کریم صورت گرفت، 35% از آن اسماء و تعبیرات مطابقت کامل و 46% مطابقت نسبی با قرآن داشتند و در 19% از آن‌ها مطابقت لفظی وجود نداشت. اسماء وارده در روایت اسماءالحسنی نیز 76% مطابقت کامل، 17% مطابقت نسبی و 7% عدم مطابقت لفظی با قرآن کریم داشتند. کلیدواژه‌ها : اسماء و صفات الهی، قرآن کریم، دعای جوشن کبیر، روایت اسماءالحسنی.

چکیدهنقد و بررسی پلورالیسم دینی در عرفان اسلامی (با تکیه بر آراء ابن‌عربی و مولوی) به کوشش هاجر آویشپلورالیسم دینی، یکی از مهم‌ترین مباحث فلسفه‌ی دین و کلام جدید بوده و راهی است برای تبیین تنوع و تکثر ادیان وحیانی و غیر وحیانی. این نظریه بر آن است که تمامی ادعاهای ادیان مختلف، می‌توانند به وجهی درست باشند. مدافعان این نظریه، برای اثبات مدعای خود به سخنان و آراء عارفان مسلمانی چون ابن‌عربی و مولوی، متوسل شده‌اند. بدین جهت بر خود لازم دانستیم تا به نقد و بررسی این نظریه در مکتب عرفانی ابن‌عربی و مولوی بپردازیم.این رساله، یک تحقیق کتابخانه‌ای با روش توصیفی ـ تحلیلی است، و هدف آن نقد و بررسی نظریه‌ی پلورالیسم دینی در آراء عرفانیِ ابن‌عربی و مولوی می‌باشد. بدین منظور؛ ابتدا مبانیِ نظریه پلورالیسم دینی، در آراء و سخنان ابن‌عربی و مولوی بررسی شده و سپس بحث حقانیت ادیان گوناگون در آراء این دو عارف مورد بحث قرار گرفته و نظر نهایی آنان درخصوص حقانیت دین اسلام بررسی شده است، همچنین به بحث نجات و رستگاری پیروان ادیان مختلف پرداخته شده است. در نهایت این نتیجه به دست آمده است که آراء عارفان مسلمان، علی‌رغم داشتن مضامین کثرت‌گرایانه، تفاوت اساسی با آن دارد. ابن‌عربی و مولوی، با وجود این‌که عقیده دارند که در همه ادیان حقایقی یافت می‌شود و نمی‌توان همگی آنان را باطل محض دانست، اما از سوی دیگر معتقدند که دین اسلام دارای بیشترین و کامل‌ترین حقیقت می‌باشد. در واقع، ایشان بر اساس مکتب وحدت وجودی خویش، حقیقت را مشکک و دارای درجات مختلف دانسته‌اند که بالاترین درجه‌ی آن در دین اسلام یافت می‌شود. و نیز معتقدند که هر دینی به هر اندازه‌ که از حق برخوردار است، به همان میزان قابلیت نجات پیروان خود را دارد. واژگان کلیدی: پلورالیسم دینی، عرفان، وحدت وجود، تجربه عرفانی، رستگاری، ابن‌عربی، مولوی.